|
Elmi redaktor: İsmayıl Əli oğlu Fcyzullabəyli, iqtisad elmləri doktoru, professormüəssisələrin fəaliyyət göstəriciləri o qədər də pis deyildir
müəssisələrin fəaliyyət göstəriciləri o qədər də pis deyildir.
.Belə ki, sözügedən müəssisələr 2000-ci ildə 619,8 mlrd,
manatlıq məhsul istehsal etmişlər ki, bu da 1995-ci illə mü-
qayisədə 1,9 dəfə çoxdur. Eyni zamanda yeni iş yerlərinin
yaradılması və ölkə vətəndaşlarının işlə təmin edilməsi
sferasında da dinamik irəliləyiş müşahidə olunur. Mə’lumat-
lardan göründüyü kimi, 2000-ci ildə birgə və tam xarici inves-
tisiyalı müəssisələrdə işçilərin məcmu sayı 22145 nəfər təşkil
etmişdir ki, bu da 1995-ci illə müqayisədə 3,1 dəfə çoxdur.
Eyni zamanda, həmin müəssisələrdə çalışanların orta əmək
haqqı ölkə üzrə mövcud olan analoji göstəricidən 2-2,5 dəfə
yüksəkdir.
Cədvəl 3.7.
Birgə və tam xarici investisiyalı müəssisələrin fəaliyyətinin
əsas göstəricilərinin dinamikası
Göstəricilər
Ölçü
vahidi
1995
2000
2000/199 5-ci
ilə nisbətən
%-lə
1
.Fəaliyyət
göstərən
müəssisələrin sayı
ədəd
293
1478
+5,1
dəfə
2.İşçilərin ümumi sayı
nəfər
7027
22145
+3,1
dəfə
3.0rta aylıq əmək haqqı
min man.
156,8
1041,8
+6,6
dəfə
4.İstehsalın ümumi həcmi
mlrd.man.
311,8
619,8
+1,9
dəfə
Araşdırmalarımız göstərir ki, birgə müəssisə yaratma
prosesində əsas yerlər 5 ölkəyc məxsusdur. Belə ki, ölkədə
yaradılmış birgə müəssisələrin ümumi sayında Türkiyənin xüsusi
çəkisi 42,2%; İran İslam Respublikasının xüsusi çəkisi 22,4%;
Rusiya, ABŞ və Almaniyanın payı isə müvafiq olaraq 7,9%; 4,3%
və 4,2% təşkil edir. MDB çərçivəsində (Rusiya istisna olmaqla)
yalnız 3 ölkənin sahibkarlan Azərbaycanda birgə müəssisə
yaratma prosesində iştirak etmişlər. Belə ki.
141
Gürcüstanla 7, Qırğızıstan və Belarusla bir birgə müəssisə
yaradılmışdır.
Mövcud çətinliklərin aradan qaldırılması və ölkədə
sahibkarlığın inkişafına əlverişli şərait yaratmaq baxımından
Azərbaycan Respublikası prezidentinin 17 avqust 2002-ci il tarixli
«Azərbaycanda kiçik və orta sahibkarlığın inkişafının Dövlət
Proqramı (2002-2005-ci illər) haqqında» fərmanı və 2 sentyabr
2002-ci il tarixli «Azərbaycan Respublikasında bəzi fəaliyyət
növlərinə xüsusi razılıq (lisenziya) verilməsi haqqında
Qaydalar»ın, «xüsusi razılıq (lisenziya) tələb olunan fəaliyyət
növlərinin və onu verən icra hakimiyyəti orqanlarının siyahısı»nın
təsdiqi mühüm rol oynamaq iqtidarındadırlar. Məsələn,
lisenziyalaşdırılan fəaliyyət növlərinin sayı 240-dan 30-a
endirilmiş, müddəti iki ildən 5 ilə qədər artırılmışdır.
Eyni zamanda, göstərmək lazımdır ki, Azərbaycan
Respublikasının prezidenti H.Əliyevin 10 sentyabr 2002-ci il tarixli
«Azərbaycan Respublikasında sahibkarlığın inkişafına dövlət
himayəsi sahəsində əlavə, tədbirlər haqqında» fərmanı™ həm
yerli, həm də əcnəbi sahibkarların səmərəli fəaliyyətinin təşkili və
daha da genişləndirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb
edir.
Fərman məzmun etiban ilə sistemli və kompleks səciyyə
daşımaqla real bazar münaşibə|]gnıı^ prosesində n^vcu^,
oian”maneələrin aradan qaldırılması və
sahibkarlığın dayanıqlı inkişafının təminatıh¥“>^həldilmişdir.
Cənab H.Əliyev müasir dövrümüzün əsas problemlərini vahid
müstəvi üzərində ümumiləşdirməklə, onların həllinin həm
differensial şəkildə, həm də sıx qarşılıqlı bağlılıqda həyata
keçirilməsinin mümkünlüyünü ortalığa qoymuşdur. Mühüm rol
oynamaq iqtidannda olan fərmanda xüsusi qeyd olunmuş beş
istiqamət elmi-praktiki nöqteyi-nəzərdən daha çox diqqət cəlb
edir:
«Azərbaycan» qəzeti. I l/IX.2002-ci il. N209.
142
” «Azərbaycan» qəzeti. 29/IX.2002-Cİ il. N225.
143
artırılması; Eləcə də, xarici investisiyaların cəlb edilməsi yolunda
mövcud olan maneələrin aradan qaldırılması;
1)
Ölkədə işgüzar iqtisadi aktivliyin sahələr və regionlar
üzrə paralel inkişafı və onun yüksələn xəttlə gedişinin təminatı
aspektində xüsusi məzmun daşıyan tədbirlər sisteminin işlənib
hazırlanma? ı;
2)
Effektiv rəqabət mühitinin təşəkkülü və inhisarizmə
qarşı mübarizənin gücləndirilməsi; Bütün bunların sırf praktiki
anlamda həyata keçirilməsi və effektiv rəqabət mühitinin
formalaşdırılması
nöqteyi-nəzərindən
Azərbaycan
Respublikasının prezidenti cənab H.Əliyevin «Sahibkarlığın
inkişafına mane olan müdaxilələrin qarşısının alınması haqqında»
28 sentyabr 2002-ci il tarixli Fərmanı aparılan sistemli islahatların
məntiqi nəticəsi hesab olunmalıdır.
Tədqiqatın materialları göstərir ki, xarici birbaşa investisiya
axınına Türkiyə, ABŞ və Böyük Britaniya başçılıq edirlər (cədvəl
3.9.).
Cədvəl 3.9.
Ölkə iqtisadiyyatına yönəldilən birbaşa xarici
Ölkələr
1994
1995
1998
2000
2000/1994
-cü ilə
nisbətən
dəyişmə (+r)
1994-
2000-ci
illər
ər
zində
cəmi
Cəmi
birbaşa
xarici
investisiyalar.
0 cümlədən:
100
100
100
100
X
X
DABŞ
0,019
27,9
28,1
21,2
+
21,1
26,9%
2)Böyük
Britaniya
0,039
12,8
14,2
16,6
+16,5
15,2%
3)Türkiyə
26,5
23,8
13,8
10,3
-16,2
14,3%
4)Rusiya
0,019
6,8
5,5
5,8
+5,7
6,1%
5)Norveç
0,006
0,5
M
-
14,5
+14,4
7,0%
Cədvəldən göründüyü kimi, birbaşa xarici investisiya
axınlan 1994-cü ildən başlanır. Və, bu prosesdə həmin ilin sentyabr
ayının 20-də imzalanmış «Əsrin kontraktı»mn mühüm rolu
şübhəsizdir. Eyni zamanda, təəccüblü deyildir ki, məcmu birbaşa
xarici investisiyaların təxminən 60%-i neft sektorunun payına
düşür.
144
Dostları ilə paylaş: |
|
|