Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası

 

Az

ərbaycan musiqi terminləri 

64 

 

H 

Hacı Hüsni 

– 

İran mus-də: Şur dəstgahında Bayatı-kürd ilə Bəstə-nigar arasında bulunan 

şöbə. 

 

Hacı Yuni 

–  XIX 

əsr Azərbaycan musiqisində  Rəhavi (Rəhab) dəstgahında  Bayatı-

Şiraz ilə Sarənc (Sarəng) arasında yerləşən şöbə; Nəva dəstgahında Şahnaz 

il

ə Bayatı-kürd arasında ifa olunan şöbə. 

 

Hasar 

(

ər. hisar, far. hesar – istehkam, barı, çəpər, mühasirə mənalarında) 

–  1. Çahargah d

əstgahında Müxalif şöbəsindən əvvəl (Bəstə-nigar şöbəsin-

d

ən sonra) ifa olunan parça. Melodik cəhətdən  Çahargahın  mayəsinə  çox 

oxşayır,  lakin  Çahargahdan  bir  kvinta  yuxarıda  (tarı  nəzərə  alsaq, mayəsi 

sarı simin şah pərdəsinə düşür) yerləşir; 

2.  Zabol  Segahı  dəstgahında  çox  zaman  Mübərriğə  şöbəsindən sonra 

(Man

ənd-Müxalif şöbəsinə keçməzdən əvvəl) Hasar guşəsində dayanılır. 

 

Hava 

–  musiqi 

əsərinin  əsasını  təşkil  edən təranə, melodiya, müxtəlif  musiqi 

obrazlarının  səciyyəsini, vəziyyətini, ruhunu ifadə  edən və  bu ifadə  üçün 

lazımi  intonasiya,  vəzn  –  ahəng, dinamik və  tembr vasitələrə  malik olan 

m

ənidar ləhn. 

 

---

Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 

65 

Heyratı 

–  Mahur-

hindi  muğamı  kökündə  gümrah, nikbin və  cəngavər  əhvali-

ruhiyy

əli zərbli muğam. 

 

H

əftgah 

– diatonik 

əsas səsdüzümünün yeddinci səsi. 

 

H

əzəc 

(

ər. – həzicə, həzzəc – mahnı oxumaq, Zəngulə vurmaq; xoş avaz ilə oxumaq) 

– kl. mus-d

ə: ən çox yayılmış bəhrdən biri. 

Qeyd:  klassik  musiqid

ə vəzi və ümumiyyətlə ritm (iqa) əsas etibarı ilə iki 

hiss

əyə ayrılır: 1) iqa – müvəssəl (ya da müttəsil) və 2) iqa – müfəssəl (ya 

da  münf

əsil).  İqa  –  müvəssəl  elə  bir  ölçüdür  ki,  onun  ayrı-ayrı  təfilələri, 

hecaları, ibarələri arasında heç bir dayanış ya da fasilə olmur. Həzəc bəhri 

m

əhz bu ölçüyə mənsubdur. Həzəc bəhri əsas etibarı ilə dörd şəkildə təsnif 

olunur: a) h

əzəc-səri; b) həzəc-xəfif; v) həzəc-xəfif-səqil və q) həzəc-səqil. 

 

H

əzin 

– 

Şur dəstgahında Kürdi ilə Gülriz arasında, Çahargah dəstgahında Sarbang 

il

ə Hüzzal arasında, Mahur dəstgahında Aşur-avənd ilə Saqinamə arasında 

v

ə Nəva dəstgahında Bayatı-race ilə Əraq arasında yerləşən muğam şöbəsi. 

 

H

əziz 

(h

ərf. – periqe, aşağı nöqtə) 

– 

Şur dəstgahında Nəşib-fəraz şöbəsindən sonra oxunan guşə. 

 

H

əzzkar 

(h

əzz – vəcdə gəlmək, sevinmək ya da həzəm – sim) 

– 40 simli “fil xortumuna b

ənzər” musiqi aləti. 

 

Hicaz 

– 

1.Yaxın Şərq xalqları musiqisinin 12 əsas muğamın on ikincisi; 

2. XIX 

əsr Azərbaycan musiqisində  Rast dəstgahında  Bal-kəbutər ilə 

Şahnaz arasındakı, Rəvahi dəstgahında Bal-kəbutər ilə Bağdadi arasındakı, 

---

 

Az

ərbaycan musiqi terminləri 

66 

Çahargah d

əstgahında  Mavərənnəhr ilə  Şahnaz  arasındakı  əsas  muğam 

şöbəsi;  

3. Şur dəstgahında Səmayi-şəms zərbli muğamı ilə Sarənc arasındakı şöbə;  

4. İran mus-də: Əbu-Əta muğamının əsas şöbələrindən biri. 

 

Hodi 

– 

İran mus-də: Çahargah dəstgahında Hüzzal ilə Rəcəz şöbələri arasındakı 

muğam şöbələri. 

 

Holavar 

–  az

əri  xalq  musiqisi  yaradıcılığında  əmək  mahnılarının  ən  çox  yayılmış 

formalarından biri. 

 

Hümayun 

(Humayun) 

– 

1. Yaxın Şərq xalqları musiqisinin 24 əsas muğam şöbəsindən biri;  

2. XIX 

əsr Azərbaycan musiqisində Rəhavi (Rəhab) dəstgahında Rəhab ilə 

T

ərkib arasındakı şöbə;  

3. Hümayun, Fili, Şüştər, Tərkib, Bidad, Məsnəvi, Üzzal şöbələrindən ibarət 

d

əstgah;  

4. 

İran mus-də: Çəkavək, Bəxtiyari, Moalif, Leyli və Məcnun, Tərz, Bidad, 

Ney-

Davud,  Guşeyi-Çahargah, Məvaliyan,  Əbül-çəp, Bavi, Suzi-güdaz, 

Mureh, N

əfir (Nəfir-fərəng),  Şüştəri, Camədəran,  Üşşaq,  Üzzal,  Zabol, 

Bayatı-əcəm, Bəhr-nur,  Şahnaz,  Dənasəri, Mənsuri, Məsnəvi  şöbələrindən 

ibar

ət dəstgah. 

 

 

 

 

---

Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 

67 

Hüseyni 

– 

1. Yaxın Şərq xalqları musiqisinin 12 əsas muğamından on birincisi;  

2. Rast d

əstgahında  Vilayəti  şöbəsi ilə  Üşşaq  guşəsi  arasında  ifa  olunan 

parça;  

3. Mahur-hindi d

əstgahında Üşşaq ilə Vilayəti arasındakı guşə;  

4. İran mus-də: Şur dəstgahında Məsihi ilə Nəhib şöbələri arasındakı guşə, 

N

əva dəstgahında Rəhab ilə Busəlik şöbələri arasında yerləşən guşə. 

 

Hüzzan 

–  Segah d

əstgahında  Məğlub  ilə  Hasar  şöbələri  arasında  və  Çahargah 

d

əstgahında Həzin ilə Hodi şöbələri arasında ifa olunan kiçik muğam guşəsi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---