Ərşad Namazalı
104
ö
vladı olmadığına görə Əfsəri uşaqlıqdan övladlığa götürüb, Bakıya
köç
ərək onu oxudub, boya başa çatdıraraq, öz soy adlarını vermişlər.
1865-ci ild
ə atam – Əhməd Bəy Cavanşirov – Cəbrayıl
uyezdinin
Araz çay qırağı sahəsinə müvəkkil təyin olunur. Atam
Araz çay qırağı sahələrə baxış zamanı Arazdan bu taya uzanıb gələn
susuz çöll
ərə kanal çəkmək fikrinə gəlir.
Bu fikri h
əyata keçirməkdən ötrü Əhməd Bəy Şuşaya uyezd
canişini Krinitskinin qəbuluna gedir. Krinitski kanal çəkməyə
Əhməd Bəyə icazə verir.
Əhməd Bəy İrandan kankanlar çağırtdırır, su çəkmək üzrə
t
əcrübəli ustaları başına toplayır, Arazın sahillərini dərindən tədqiq
etm
ək üçün ekspedisiya təşkil edir. Bu dəstə onun şəxsi hesabına
günl
ərlə Arazın sahillərini gəzib dolaşırlar. Nəhayət, daşqınlar
başlayarkən suyun təzyiqi kanalın yatağını dağıtmasın deyə Maral-
yuan k
əndin yanında bir yer tapırlar. Bundan sonra Əhməd Bəy
Horadiz, Maralyan, Cocuq M
ərcanlı, Qazaxlar, Molla Məhərrəmli,
Arayatlı və Babı kəndlərinin camaatını toplayıb bu su kəmərin
əhəmiyyətini izah edir və təklif edir ki, bu işə kömək etməklə, bu
im
əcilikdə iştirak etsinlər. Kənd camaatı Əhməd Bəyin fikrini
b
əyənir, təklifi qəbul edir və müəyyən vaxt ərzində hər evdən bir işçi
verm
əyi razılıq verirlər. Eyni zamanda Əhməd bət belə şərt irəli
sürü
r ki, bu kanalın suyu axıb sahələri suvarmağa başlayandan sonra,
im
əcilikdə iştirak etmiş evlərdən beş il vergi almayacaqlar. Bu şərtlə
işə başlanılır və hamı bir nəfər kimi can-başla bu çətin işin həyata
keçm
əsinə çalışırlar.
N
əhayət 1867-ci ilin Novruz bayramı ərəfəsində Araz kanalını
istifad
əyə verirlər. Həmin ildən kanal keçən ərazinin camaatı hər cür
d
ənli bitkilər əkirlər və nəticə çox əla idi. Suyun sayəsində quru
çöll
ər cana gəlib göyərir. Əhməd Bəyin bu çalışqanlığı sayəsində
Araz qırağı kəndlər varlanır, abadlaşır, gözəlləşir və böyüyür, eyni
zamanda k
ənd adamları köçəri həyatdan əl çəkib oturaq həyat
sürürl
ər.
Horadiz s
əni unutmadım...
105
BURĞA BULAĞI
Burğa bulağı – Horadiz kəndində qeydə alınan hidronimlərdən
biridir. Bulaq yerin altından öz gücünə çıxan su mənbəyidir. Horadiz
k
əndindən 2 km şərqdə Burğa dərəsində yerləşir və Zaqun
d
ərəsindən çıxan torpaq yol Burğa bulağına gedir. Burğa bulağın
yanında bağ və toyuq ferması var.
Burğa bulağının çox sərin və şirin suyu var.
DƏLİ ÇAY
D
əli çay – öz mənbəyini kəndimizdən 6 km şimalda yerləşən
Düldül
ə dağından, yağış sularından götürüb gələrək Horadiz
k
əndimizin quzey tərəfilə, Qozlu çayla paralel kəndin içindən
keç
ərək öz səmtini Abışlı bağı ilə Təpə kəhrizin arasında itirərək
kolxoz
bağına yayılır.
“D
əli” sözü “şıltaq” mənasında işlədilir. Çünki, Dəli çay əksər
vaxtları quru olur, amma leysan yağışlar tökəndə dəliliyi tutduğu
üçün, el
arasında “Dəli çay” adlandırılmışdır.
Bel
ə dəliliklərdən biri də 1957-ci il oktyabrın 27-də axşam saat
21-d
ə baş vermişdi. O günü leysan yağışından sonra güclü sel daşqını
g
ələrək çay qırağı evləri basaraq uçurmuş, neçə-neçə evləri yer
üzünd
ən silib aparmış və bu evlərdə yaşayan 11 nəfər kənd sakinləri
suda boğulmuş, hətta kolxozun mədəni tövləsində olan yüzlərlə
sağılan cins inəkləri tövlə ilə birlikdə dağıdıb aparmışdı. Fin evində
olan kolxoz süd emalı sexini, sexdə işləyən Müseyib Vəliyevlə
birlikd
ə çay aşağı apararaq ağaclara vura-vura dağıtmışdı.
H
əmin bu faciədə həlak olanları oktyabrin 28-də Horadiz
q
əbiristanlığında yan-yana qardaşlıq məzarı kimi dəfn etdilər.
D
əfn olunanlar aşağıdakılardır:
1. Allacova M
ələk Həsənqulu qızı,
2. N
əcəfov Cəmil Şəmil oğlu (Mələyin oğlu),
3.
Novruzova Leylan Muxtar qızı (Cəmilin arvadı),
4. N
əcəfov Şəmil Cəmil oğlu (Cəmilin 6 aylıq oğlu),
5.
Novruzova Leylan Əhəd qızı,
6.
Novruzov Əvdil Muxtar oğlu,
7.
Əzizov Kamran Bəhram oğlu,
Ərşad Namazalı
106
8. Abdullayeva Leyli,
9. Abdullayeva Xan
ım (Leylinin qızı),
10. Abdullayeva Simuz
ər (Xanımın qızı),
11. V
əliyev Müseyib (Vəliyev Bayrışın qardaşı).
Allah hamısına qəni-qəni rəhmət eləsin!
DÖRDÇİNAR KƏHRİZİ
Dördçinar k
əhrizi – Dördçinar və Hüngütlü kəndlərindən 100
metr yuxarıda, Qozlu çayın sol tərəfində fəaliyyətdə olan bol sulu
k
əhrizdir. Kəhrizin suyu olduqca şəffaf, göz yaşı qədər duru və çox
soyuqdur, h
ətta suyun içərisindəki qumları saymaq olardı. Onun
suyunda bir d
əqiqə barmaq saxlamaq olmurdu. Kənddə bu kəhrizə
onun suyunun bolluğuna görə dəyirman işlədən kəhriz də deyirdilər.
D
əyirman boynundakı un dəyirmanına xüsusi arx çəkərək, onu su
il
ə təmin edib işlədirmişlər, həm də Dördçinar bağı bu kəhrizin suyu
il
ə suvarılırdı. Qabaqlar Dördçinar kəhrizi ilə bərabər Musabəyli
k
əndi ilə sərhəddə Baş kəhriz və Hüngütlü kəhrizi olub.
K
əhriz qrunt suların toplanıb yer üzünə çıxmaq üçün, Musabəyli
k
ənd bağının altından, peşəkar kankanların vurduğu şaquli quyular
v
ə üfiqi lağımlar qazılaraq Dördçinar kəndinin baş tərəfindən yer
üz
ərinə çıxarılaraq istifadə edilirdi.
Dördçinar k
əhrizinin hesabına Dördçinar bağının yaşıllığı göz
oxşayırdı.
GÖLBAĞ BULAĞI
Gölbağ bulağı – Horadiz kəndindən qərbdə, Gölbağ dərəsində,
k
ənddən 1 km aralıda qeydə alınan hidronimlərdən biridir. Bu
bulağın adı ulularımızın dediyinə görə bulağın aşağı hissəsində göl
var imiş və bu göldəki yığılmış su ilə bağı suvarırmışlar. Ona görə də
bu bura Gölbağ bulağı adlandırılmışdır.
Gölbağ bulağının yanında bağ və toyuq ferması var idi. Bu
fermada
Şurya kişi müdir işləyirdi. Burada yaşayış üçün ev də vardı
v
ə kənddən aralı olduğundan, necə deyərlər “dərə xəlvət, oğru bəy”
kimi b
əzi cavanlar bura yığışaraq qumar oynayardılar.