Ёш даврлари психологияси ва педагогик психология

Ilk bolalikdagi aqliy rivojlanish.
Bolalik avvalida bola atrofidagi predmetlar xususiyatini, predmetlar orasidagi eng oddiy 
aloqalarni ilg’aydi va ulardan foydalana boshlaydi. Bu predmetli faoliyat, oddiy elementar o’yin 
shakllari, rasm chizish, nutqni egallash bilan bog’liq ravishda ro’y beruvchi keyingi aqliy rivojlanish 
uchun asos bo’ladi.
Bolalikda aqliy rivojlanish asosini bolada shakllanayotgan idrok etish va fikrlash 
harakatlarining yangi turlari tashkil etadi. Bu yoshda avtodidaktik, o’zi o’rgatuvchi o’yinchoqlar 
(matryoshkalar, qutichalar, kubchalar, mozaika va boshqalar) bolani tez rivojlantiradi.
Ko’rish bilan birga bolalikda eshitish orqali qabul qilish ham rivojlanadi. Ayniqsa fonematik 
eshitish jadal rivojlanadi. Odatda, ikkinchi yil so’ngida bolalar ona tilining barcha tovushlarini qabul 
qiladi. Biroq fonematik eshitishning mukammallashishi keyingi yillarda ham ro’y beradi.
Fikrlash rivoji uchun vositali harakatlar juda muhim. Vosita bolaning predmet dunyosiga 
ta’sir qilishiga xizmat qiladi. Bola eng katta tajribani kattalar bilan nutqiy muloqot natijasida qabul 
qiladi.
Hayotning uchinchi yilida bola aqliy rivojlanishida muhim siljish sodir bo’ladi – ongning 
belgili
(yoki ramziy) funksiyasi shakllana boshlaydi. U bir ob’ekt o’rnini bosuvchi sifatida boshqa bir 
ob’ektdan foydalanish imkoniyatidan iborat. Bunda predmetlar bilan emas, balki ularning o’rnini 
bosuvchilar bilan harakat amalga oshiriladi. 
Turli belgilar va ularning tizimidan foydalanish – inson psixikasining o’ziga xos eng 
xarakterli xususiyati. Belgilarning har qanday turi (til, matematika ramzlari, surat va musiqada 
mohirona ifodalangan dunyo va h.k.) odamlar orasidagi muloqot uchun xizmat qiladi, predmet hamda 
hodisalar vazifasini bajaradi va anglatadi. Erta yoshda belgili funksiya dastlab amaliy faoliyat bilan 
bog’liq ravishda rivojlanadi va faqat keyinchalik so’zlardan foydalanishga o’tiladi. 
Bola va katta yoshdagi odam.