Eurasian journal

EURASIAN JOURNAL OF MATHEMATICAL
THEORY AND COMPUTER SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center

UIF = 8.3 | SJIF = 5.916

www.in-academy.uz

MAKTAB INFORMATIKA KURSINI MOBIL TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA O'QITISH BO’YICHA ADABIYOTLAR TAHLILI
¹Dehqonov Nodirbek Dilmurod o’g’li
ADPI magistranti,
²Komilov Izzatillo
ADPI magistranti,
³Axmadaliyev Doniyorbek PhD. https://doi.org/10.5281/zenodo.7437014
_{ARTICLE INFO} ^ABSTRACT

Received: 04^th December 2022
Accepted: 13^th December 2022
Online: 14^th December 2022
KEY WORDS Mobil ta'lim; mobil texnologiyalar; mobil qurilmalar; o'quvchilar; maktabda informatika metodikasi; informatika o`qitish metodikasi; Informatika.
Maqolada jamiyatning zamonaviy rivojlanishi va kompyuter texnologiyalari, maktab informatika kursining tashkiliy-texnologik asoslarini hisobga olgan holda informatika darslarida mobil texnologiyalardan foydalanishning dolzarbligi va maqsadga muvofiqligi tahlil qilinadi. Maktab informatika darslarida mobil texnologiyalardan foydalanish imkoniyatlarini aniqlaydi. Maqolada smartfonlardan: amaliy va laboratoriya ishlarini bajarishda “ikkinchi ekran” sifatida foydalanish taklif etiladi; algoritmlash va dasturlash bilan bog'liq mavzularni o'rganishda maqsadli platformalar; maktab o'quvchilari tomonidan darsdan tashqari o'quv materialini takrorlash tizimini ta'minlashga qodir qurilmalar. O’quvchilarning birgalikdagi faoliyatini tashkil qilish uchun bulutli xizmatlarga kirish uchun qulay vosita sifatida mobil qurilmalardan foydalanishning afzalliklari ko'rib chiqiladi. Maktab informatika kursida mobil ta’lim usullari tizimini ishlab
_{chiqishning maqsadga muvofiqligi asoslab berilgan.}

KIRISH. Hozirgi axborotlashtirish jarayoni muammosining bayoni jamiyatning postindustrial rivojlanish bosqichidan “axborot” bosqichiga o‘tishini ta’minlaydi. So'nggi o'n yilliklar davomida texnologiyaning jadal rivojlanishi kompyuter texnologiyalari hamma uchun mavjud bo'lib, zamonaviy jamiyatning aksariyat qismi uchun kundalik hayotning ajralmas qismiga aylanganiga olib keldi. Shu bilan birga, statsionar shaxsiy kompyuterlardan ko'proq mobil, portativ qurilmalarga - noutbuklar, netbuklar, planshetlar, smartfonlarga o'tishning aniq tendentsiyasi mavjud. Mobil qurilmalardan keng foydalanish istalgan vaqtda va istalgan joyda internetga kirish imkoniyatiga ega elektron gadjetlar jamiyatda ustuvorlik “bilish muhim” va “axborotga ega bo‘lish muhim” o‘zgarishiga olib keladi. Biroq, maktablarda ma'lumot bilan ishlamaslik, "eslab qolish orqali o'rgatish" hali ham odatiy holdir. Shunday qilib, jamiyatni axborotlashtirish va mahalliy ta'lim tizimida shaxsning kompyuter savodxonligi ko'nikmalari va axborot

madaniyatiga qo'yiladigan yuqori talablar sharoitida informatika fanini yuqori sifatli o'qitish muammosi, zamonaviy rivojlanish tendentsiyalarini hisobga olgan holda.Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Informatika bo'yicha maktab kursining tashkiliy va texnologik asoslarini tahlil qilish
O’zbekiston Respublikasi ta'lim muassasalari uchun o'quv dasturiga muvofiq "Informatika va axborot texnologiyalari " fani 5-11-sinflarda o'rganiladi. “Informatika va axborot texnologiyalari” darslarini “Chet tili”, “Texnologiya” va “Jismoniy madaniyat” fanlari bilan bir qatorda tashkil etishning o‘ziga xos jihati shundan iboratki, mashg‘ulotlar davomida sinflar ikki guruhga bo‘linadi: maktablarda 25 yoki undan ortiq o’quvchi bo'lgan sinflarda o’quvchilar guruhlari tuziladi. 5-8 -sinflarda “Informatika va axborot texnologiyalari” fanidan haftalik ajratilgan soatlar soni 1 soat, 9-11-sinf – 2 soat.
Maktabda informatika fanini o'qitishning texnologik asoslari uchun ma'lumotnoma O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 15-martdagi 140-son “Umumiy o‘rta ta’lim to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi qarori[5]. Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari uchun zarur bo‘ladigan jihozlar me’yorlari ilovaga muvofiq tasdiqlansin. Ro’yxatga kompyuter xonasi va o’rnatilgan dasturiy ta’minot asosida foydalanishi kerak bo’lgan texnik vositalar va raqamli ta’lim resurslari kiritilgan. Texnologik nuqtai nazardan, statsionar hisoblash qurilmalaridan mobil qurilmalarga o'tishning global tendentsiyasi maktablarni jihozlash bo'yicha joriy siyosat bilan zaif bog'liqdir. Axborot texnologiyalarini rivojlantirishning yuqori sur'atlari esa tegishli byudjet doirasida kompyuter texnikasini o'z vaqtida modernizatsiya qilishga o'rin qoldirmaydi. Shunday qilib, mavjud texnologik cheklovlar o'quvchilarning jamiyatdagi ro’li ortib borayotganiga qaramay, mobil qurilmalar bilan ishlashda amaliy ko'nikmalarni rivojlantirish imkoniyatiga ega bo'lmagan vaziyatga olib keladi. Ushbu muammolarni hal qilish vositalaridan biri ta'limda mobil texnologiyalardan foydalanish bo'lishi mumkin.
Ta’lim jarayonida mobil texnologiyalardan foydalanishning adabiyotlarda ta’riflari Ilmiy-pedagogik adabiyotlarda mobil ta’limning bir qancha ta’riflari mavjud; ulardan ba'zilarini sanab o'tamiz:
• “Mobil o‘qitish: Talabaning joylashuvi yoki o‘zgarishi bilan cheklanmagan mobil qurilmalar orqali elektron ta’lim” [8].
• Mobil ta’lim (m-learning) mobil va qo‘l qurilmalaridan foydalanishni bildiradi. O'qitish va o'qitishda PDA (Personal Digital Assistants), mobil telefonlar, noutbuklar va planshet kompyuterlar kabi AT qurilmalari" [6, p. 241].
• “Mobil o‘qitish – mobil kompyuter qurilmalari va simsiz aloqadan foydalanishga
asoslangan o‘quv jarayonini tashkil etish shaklidir” [14,b. 80].
• “Mobil ta’lim – bu har qanday ta’lim xizmati bo‘lib, unda yagona yoki asosiy texnik vosita portativ yoki qo‘l qurilmasi hisoblanadi” [33]. Tadqiqotchilarning "mobil ta'lim" atamasining ta'rifiga bo'lgan turli yondashuvlarini tahlil qilib, ko'pchilik ta'riflar uchun eng xos bo'lgan quyidagi jihatlarni ajratib ko'rsatish oson: mobil (statsionar bo'lmagan) qurilmalardan foydalanish, talabalarning o'z bilimlaridan mustaqilligi. joylashuvi, simsiz aloqa texnologiyalaridan foydalanish. Mobil qurilmalardan foydalanish birlamchi bo’lgan yuqoridagi ta’riflardan farqli o’laroq, bu ish tashkiliy-didaktik maqsadga muvofiqlik


nuqtai nazaridan informatikani o’qitishda mobil texnologiyalardan foydalanishga bag’ishlangan. Shunday qilib, mobil texnologiyalar didaktik maqsad va vazifalarga nisbatan ikkinchi darajali bo'ladi.
Mobil ta'limdan foydalanish imkoniyatlari katta, ammo uni amalga oshirish "asosiy pedagogik nazariyaning yo'qligi sababli juda sekin" [9, p. 194]. I.N.Golitsyna ta'kidlaydi: "Zamonaviy uyali telefonlar va kommunikatorlar soni shaxsiy kompyuterlar sonidan bir necha baravar ko'p bo'lishiga qaramay, mobil qurilmalar shaxsiy kompyuterlardan ko'ra qulayroqdir va zamonaviy mobil qurilmalarning kuchi dunyoning zamonaviy mobil qurilmalari kompyuterlarining kuchidan oshib ketadi. 1990-yillarning boshi. , mamlakatimizda ta’lim maqsadida mobil telefondan kam foydalaniladi” [6, s. 241]. E. V.Vulfovichning ta'kidlashicha, "ko'pgina ta'lim muassasalari sinfda mobil qurilmalardan foydalanishni cheklaydi, chunki o'qituvchilar va talabalar ularni elektron chat varag'i sifatida qabul qiladilar" [4, s. 162].
Shunday qilib, o'quv jarayonida mobil texnologiyalardan foydalanishning yuqori salohiyatiga qaramay, ulardan o'qituvchilar tomonidan foydalanish bir qator omillar bilan cheklanadi:
• o'qituvchilar va o'qituvchilarning AKT kompetentsiyalarining zaif darajasi, bu esa
mobil ta'limni mustaqil ravishda joriy etishni qiyinlashtiradi. pedagogik faoliyat [1];
• yuqori sifatli mobil ta’lim resurslari va dasturiy mahsulotlar sonining yetarli emasligi (chet tilidan tashqari) [11];
• mobil ta’limning pedagogik asoslari yo‘qligi [6; 9].
Ta'lim jarayonida mobil texnologiyalardan foydalanish nisbatan yangi tendentsiyadir, shuning uchun ular uchun nazariy asos rivojlanish bosqichida. Ushbu sohadagi mahalliy va xorijiy tadqiqotlar mobil texnologiyalardan foydalanishning individual stsenariylariga to'g'ri keladi. Keling, ulardan ba'zilarini ko'rib chiqaylik.