EvrimTeorisi indd

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

398

tasarımlanmış olduğundan yola çıkılarak itirazlar getirilince; 

bu iddia, Evrim Teorisi’nin canlıları sadece doğa içinde kala-

rak açıklayabileceği ile savuşturulmaya çalışılmaktadır; sanki 

ateist bir Evrim Teorisi anlayışının kesinliğiyle ilgili iddialar 

natüralist önkabulden bağımsız temellendirilebilirmiş gibi! Bu 

kısır döngülü mantık üç maddede şöyle gösterilebilir:

1- Ateist bir Evrim Teorisi ile canlıların doğa içinde kalı-

narak açıklanabilmesi natüralizmin doğru bir felsefe olması-

nın birçok şartından biridir.

2- Ancak natüralizmi bir önkabul olarak aldığımızda ateist 

bir Evrim Teorisi anlayışının doğru olduğu anlaşılmaktadır.

3- Ateist bir Evrim Teorisi anlayışı sayesinde doğruluğu 

belli olan (1. maddeye göre) natüralizm sayesinde ateist bir Ev-

rim Teorisi anlayışının doğruluğu bellidir (2. maddeye göre).

Bu kısır döngülü mantığın bir cümleyle ifadesi ise şudur: 

“Ateist bir Evrim Teorisi anlayışının doğruluğuna muhtaç olan 

natüralizmin doğruluğuna, ateist bir Evrim Teorisi anlayışı 

doğru olabilmek için muhtaçtır.” 

Burada savunulan tasarım delili, natüralizmin yanlışlığını 

göstermektedir. Sonuçta, tasarım delili Evrim Teorisi’ni değil 

natüralizmi (bu arada ateist-natüralist bir Evrim Teorisi anla-

yışını da) yanlışlar ama Evrim Teorisi de böylece natüralist-

ateist felsefeden boşanmak zorunda kalır.

CANLILIĞIN ŞARTLARI, 

NATÜRALİZM VE TASARIM DELİLİ

Canlıların var olabilmesi, canlılardan önce evrenin ve bu 

evrende birçok önkoşulun oluşabilmesine bağlıdır. Natüraliz-

min doğruluğu, sadece canlıların değil, canlılardan önceki bü-

tün önkoşulların da tesadüfen, bilinçli bir müdahale olmaksı-

zın oluşmuş olmasına bağlıdır. Natüralizmin iddia ettiği gibi 

---

Tasarım Delili

399

canlıların sadece doğa içinde kalınarak açıklamasının yapıla-

bilmesi için sadece ateist bir Evrim Teorisi anlayışının doğru 

olması değil, aşağıda geçen beş şıkta ifade edilenlerin hepsi-

nin de doğa içinde kalınarak, doğa-dışı bir sebep olmaksızın 

açıklamasının yapılabilmesi gerekir. Ancak o zaman, canlı-

ların, doğa içinde kalınarak, natüralizme (ateizme ve mater-

yalizme diye de okuyabilirsiniz) uygun açıklamasının yapıla-

bildiği söylenebilir. 

Önümüzdeki sayfalarda natüralizm ile tasarım delili ara-

sındaki çatışkıyı, beş şıkta toplayarak, şu hususlar üzerinden 

değerlendireceğim: 

1- Maddenin Kendiliğinden Varlığına Karşı Maddenin 

Yaratılışı

: Natüralizme göre maddî evrenin varlığı, evren-dışı 

bir sebebe atıf yapılmaksızın açıklanmalıdır. Teist görüşe göre 

ise maddî evren Tanrı tarafından yaratılmıştır. Buna göre ev-

renin, öncesi olmayan bir zamanda başlangıcı vardır. Bert-

rand Russell, Tanrı’nın varlığı hakkında Copleston ile girdiği 

bir tartışmada “İşte evren karşımızda ve hepsi budur”

702

 diye-

rek, karşımızda duran evrenin bir açıklamaya ihtiyacı olma-

dan, her şeyin açıklamasını içinde barındırdığını söylemek is-

temişti. Evrenin bir başlangıcı olması, evrenin kendi dışında 

bir açıklaması olmasını gerektirir. Bu konu evrenin sonsuz 

geçmişi olamayacağına dair felsefî argümanlar, Big Bang Te-

orisi ve entropi yasası ışığında ele alınacaktır.

703

2-  Doğa  Yasalarının  Kendiliğinden  Varlığına  Karşı 

Doğa Yasalarının Tasarımı:

 Natüralizme göre madde ken-

diliğinden var olduğu gibi, maddeye içkin olan doğa yasa-

ları da kendiliğinden vardır. Tasarım delili ile doğa yasala-

rının ve sabitlerin bir tasarım ürünü olduğunu, eğer bilinçli 

702  Bertrand Russell, Why I Am Not a Christian, Routledge, New York (2004).

703  Bu konuyu Big Bang ve Tanrı kitabımda daha ayrıntılı bir şekilde ele aldım: Ca-

ner Taslaman, Big Bang ve Tanrı, İstanbul Yayınevi, İstanbul (2003).

---

Evrim Teorisi, Felsefe ve Tanrı

400

bir yaratma olmasaydı, doğa yasalarının ve sabitlerin belirli 

bir şekilde olmasına ihtiyaç duyan canlılığın oluşmasının da 

mümkün olmadığını savunacağım: Çekim gücü yasası, Pa-

uli dışarlama ilkesi gibi fiziksel yasaların varlığı ve madde-

nin yapısını oluşturan kuvvetlerin hassas bir şekilde ayarlan-

masıyla canlılığın varlığı mümkün olmuştur. Doğa yasalarının 

tasarımı ile ilgili konu, ilk olarak 1970’li yıllarda ortaya ko-

nan İnsancı İlke (Anthropic Principle) yaklaşımıyla bir arada 

ele alınacaktır. Bir yandan İnsancı İlke yaklaşımı ve bu konu-

daki farklı görüşler tanıtılırken, bir yandan da doğa yasaları-

nın hassas ayarı ile ilgili örnekler verilecektir.

3- Fizikî Dünyadaki Tesadüfî Oluşumlara Karşı Fizikî 

Dünyadaki Tasarımlar:

 Natüralizme göre maddî evrendeki 

tüm oluşumlar salt doğa yasaları çerçevesinde oluşur, bu olu-

şumlara etki eden doğa-dışı bir bilinç ve kudret yoktur. Ateist-

natüralist düşünürler ‘zorunluluğun’ ve ‘tesadüfün’ bileşimi ile 

evren ve canlılar hakkındaki her şeyin açıklanabileceğini sa-

vunmuşlardır.

704

 Bir önceki şıkta ele alınan ‘zorunluluk’ denen 

alandır; bu alanın ayırt edici yönü, maddeye içkin olan ve ev-

renin her yerinde geçerli olan yasaları ve sabitleri konu edin-

mesidir. Bu şıkta ele alınan ise ‘tesadüf’ denen alandır; bunun 

ayırt edici yönü, maddeye içkin olmayan, bu evrende, başka 

türlüsünün olmasının da mümkün olduğu oluşumları ele al-

masıdır. Örneğin tamamen aynı yasalar altında, Evren’in, ga-

laksilerin oluşumuna imkân veren bu hızda genişlemeyeceğini 

veya canlılığa olanak veren Güneş Sistemi ve Dünya’daki has-

sas ayarların gerçekleşmeyeceğini düşünebiliriz. Teizm, doğa 

yasalarının yanında tüm evrensel oluşumların da Tanrı tarafın-

dan meydana getirildiğini savunur. İnsancı İlke ile ifade edilen 

canlılığın var olabilmesi için evrende gerekli hassas ayarlar, 

704  Örnek olarak bakınız: Richard Dawkins, Climbing Mount Improbable, W. W. 

Norton, New York (1997), s. 3-37; Jacques Monod, Rastlantı ve Zorunluluk, çev. 

Vehbi Hacıkadiroğlu, Dost Kitabevi, Ankara (1997), s. 17-29.

---