96
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
layı da miskin, yetim ve esirin içine düştüğü hâlden çekip çıkarma vazifesini
üstlenmiş ya da vazifelendirilmiş demektir.
Sofra, seferinden geri kalıp yerleşik hâle gelmiş miskin için açılmaktadır.
Böylece miskin, kendisi üzerine çekilen örtü ve yolcuğundan geri kalmasına
neden olan gerekçelerin izalesi anlamında sofraya davet edilmekte veya ken-
disine sofra açılmaktadır. Miskin için kendisine açılan ilim ve hikmet sofrası
yani yiyecek ve içeceklerin bulunduğu ikramla seferine geri dönmesi ve üze-
rindeki örtünün açılmasına yardımcı olmaktadır.
Sofra sahibi, yerine getirdiğini bir görev olarak üstlenmekte ya da ken-
disine bu görev yüklenilmektedir. Yaptığı görev nedeniyle miskin, yetim ve
esirden asla bir ücret talebinde bulunmamaktadır. Karşılık olarak yani ücret
ve teşekkürü miskin, yetim ve esirden istememekte bilakis Allah’tan talep
etmektedir. Buna göre bu vazifeyi yerine getiren Hızır ile sohbet derecesine
ulaşan kişi olduğu özellikle belirtilmektedir.
Başlı başına edebi eserler arasında Simatiyye ve Sofra Erkânı bulunmakta-
dır. Özellikle Türkistan ve Horasan marifetini sürdüren topluluklar da Sofra
Erkânı ayrıntılarıyla aktarılmaktadır. Lakin yukarıdaki temel çıkış noktası za-
man içerisinde anlamını kaybetmiş ve sofra açmak konusu belirsiz hâle gel-
miştir.
Sonuç olarak klasik metinlerin sözlü ve yazılı eserlere yönelik edebiyat ve
tarih alanında yapılan çalışmalar yanında sosyal bilimlerin diğer alanlarında
da değerlendirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Buna göre sosyal bilimlerin
diğer alanlarına yayılacak araştırmalar neticesinde, bu metinlerde kullanılan
mecazların anlamının ortaya konulması ve kurucu metinler olarak dikkate
alınması, tarih, coğrafya, anlam ve kavramsal alanın yeniden kurulmasına
imkân sunacak ve hafızanın parçalanmasına izin verilmeyecek en azından
bir arada görülmesine imkân sağlayacaktır. Aksi hâlde klasik metinler, me-
tinlerin oluştuğu coğrafya ve çevresi farklı nedenlere bağlı olarak değişmiş,
üzerinde yetiştiği mekândan taşınmış veya birçok farklı müdahale ye uğra-
mıştır. Bu kavramlar ve anlam dünyasının değişmesi, taşınması ve müdaha-
le ye maruz kalması nedeniyle kavram ve anlam alanını zayıflatmakta veya
yitmektedir. Bundan dolayı Türkistan ve Horasan coğrafya ve sosyo-kültür
çevresinde oluşturulmuş metinlerin, uğradığı anlam kaybı ve belirsizliği tes-
pit ve bir araya getirilmesiyle yeniden diriltilebilir. Bu kavramların Rum ve
Balkanlara taşınması nedeniyle kaybolmuş, unutulmuş ve belirsiz hâle gelmiş
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
97
birçok hususun yeniden ele alınmasını ya da açıklanmasını kolaylaştıracağı da
söylenebilir. Bu ise Rum ve Balkanlarda yaşayan toplulukların varlık nedenle-
rinin anlaşılmasına ve yitirilmiş veya belirsiz hâle gelmiş meşruiyetlerini hay
hâline getirmesine fırsat sunacaktır.
KAYNAKLAR
Bice Hayati, Hoca Ahmed Yesevî Divan-ı hikmet, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı
Yayınları, 2010.
Bice Hayati, Pîr-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî, Istanbul: Insan Yayınları, 2011.
Engin Refik, – Ali Çakır, “Amuca Bektaşilerinde Sofra ve Sofra Erkânı”, Türk Kül-
türü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 65, Yıl 2013, ss. 299-312;
Gölpınarlı Abdülbaki, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli Vilâyet-Nâme, Istan-
bul: Inkılap Yayınevi, 2014.
Gölpınarlı Abdülbâki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, Istan-
bul: Inkılap Yayınevi, 2004.
Gümüşoğlu H. Dursun, “Bir Çelebi Icazetnamesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş
Veli Araştırma Dergisi, Sayı 59, Yıl 2011, ss. 423-442.
Günay Umay, “Ahmed Yesevî’den Hareketle Yazılı Kültürün Sözlü Kültüre Etkisi
Konusunda Tespitler”, Milletlerarası Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, An-
kara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992, ss. 25-31.
Hacı Bektaş Veli, Makâlât, Hazırlayan Ali Yılmaz vd. Ankara: Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, 2011.
el-İsfahani Rağıb, Müfredât Kuran Kavramları Sözlüğü, Çeviren ve Notlandıran
Yusuf Türker, 3. Baskı, Istanbul: Pınar Yayınları, 2012.
Kara Mustafa, “Yesevîyye’nin Temel Kitabı Cevâhiru’l-Ebrâr min Emvâci’l-Bihâr”,
Ahmed-i Yesevî Hayatı Eserleri Tesirleri, Hazırlayan Mehmet Şeker-Necdet Yılmaz,
Istanbul: Seha Neşriyat, 1996, ss. 241-269.
Kurt Yılmaz, “Hoca Ahmed Yesevî’nin Rum Eyâletindeki Zaviye Kurucuları Üze-
rindeki Etkileri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevî Sempozyum Bildirileri, Kay-
seri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1993, ss. 255-270.
Melikoff Irene, “Ahmed Yesevî ve Türkler’de Islâmiyet”, Milletlerarası Ahmed
Yesevî Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992, ss. 61-67.
Melikoff Irene, Uyur Idik Uyardılar, Istanbul: Cem Yayınevi, 1993.
Mevlana Safiyyüd-din, Neseb-Nâme Tercümesi, Hazırlayan Prof. Dr. Kemal Eras-
lan, Istanbul: Yesevî Yayıncılık, 1996.
Müminov Aşirbek Kurbanoğlu, “Mübeyyidiyye – Yaseviyye Alakası Hakkında”,
Bir Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı 1, Yıl 1994, ss. 115-123.
98
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
Noyan Bedri, “Alevilik ve Bektaşilikte Sofra Adabı”, Cem Dergisi, Sayı 26, Yıl
1993, ss. 7-10.
Noyan Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik Cilt 9, Ankara: Ardıç Yayın-
ları, 2011.
Ocak Ahmet Yaşar, “Anadolu Türk Halk Sûfîliğinde Ahmed-i Yesevî Geleneğinin
Teşekkülü”, Milletlerarası Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür
Bakanlığı Yayınları, 1992, ss. 75-84.
Soileau Mark, “Lokma Almak, Dem Görmek: Bektaşi Sofrasında Sindirim”, Sü-
leyman Demirel Üniversitesi Uluslar arası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu
I., Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Yayınları, 2005, ss. 153-
160.
Taşğın Ahmet, Dediği Sultan ve Menakıbı: Konya ve Çevresinde Ahmet Yesevî
Halifeleri, Konya: Çizgi Yayınları, 2013.
Taşğın, Ahmet, “Menkıbelerin Kurduğu Zaman ve Mekân: Ahmed Yesevî ve Hacı
Bektaş Örneği”, Uluslararası İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası
Bilgi Şöleni, Editör Fahri Atasoy, Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 2014, ss. 267-272.
Tosun Necdet, “Tasavvuf Kültüründe Tekke Yemekleri”, Derviş Keşkülü Tasav-
vuf ve Dergâh Kültürü, Istanbul: Erkam Yayınları, 2012, ss. 128-146.
Yıldırım Ali - Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 9.
Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013.
Yılmaz H. Kâmil, “Anadolu ve Balkanlar’da Yesevî Izleri”, Ahmed-i Yesevî Hayatı
Eserleri Tesirleri, Hazırlayan Mehmed Şeker – Necdet Yılmaz, Istanbul: Seha Neşri-
yat, 1996, ss. 567-580.
Zeybek Namık Kemal, Aşk Yolu Hoca Ahmet Yesevî ve hikmetleri, Istanbul: Ötü-
ken Yayınları, 2014.
Dostları ilə paylaş: |