F. I. Haydarov, N. I. Xalilova psixologiya fanlarini qitish metodikasi

qituvchining eng mukim shaxsiy xislatlari quyidagilardir: 
— ijtimoiy javobgarlikni yuksak darajada his etish; 
— oliyjanobligi, aql-farosati, ma'naviy pok va ma'rifat b yicha 
yuksak maqsadlarga mos kelishi, bunday xislatlarni jamiyat xohishi 
b yicha bolalarga singdirib berishi; 
— zini q lga ola bilishi, sabr-toqatli, matonatligidir. 
Jamiyatning qituvehilik kasbiga q yadigan asosiy 
talablari quyidagiehadir: 
— shaxsni ma'naviy-ma'rifiy tomondan tarbiyalashning milliy 
uy onish mafkurasining hamda umuminsoniy boyliklarining 
mohiyatini bilishi, bolalarni mustaqillik oyalariga sodiqlik ruhida 
tarbiyalashni bilishi, z vatani, tabiatiga va oilasiga b lgan 
rnuhabbati; 
— keng bilim saviyasiga ega b lish, barcha sohalarga doir 
bilimlar bilan qurollanishi; 
— yosh pedagogik psixologik, ijtimoiy psixologiya va pedagogika 
yosh fiziologiyasi hamda maktab gigienasidan chuqur bilimlarga 
ega b lishi; 
— zi dars beradigan fan b yicha mustahkam bilimga ega 
b lib, z kasbi sohasida jahon fanida erishilgan yutuq va 
kamchiliklardan xabardor b lisbi; 
— ta'lim va tarbiya metodikasini egallashi; 
— z ishiga iqtisodiy yondashishi; 
— bolalarni bilishi, uning ichki dunyosini tushuna olishi; 
— pedagogik texnikani (mantiq, nutq; ta'limning ifodali vositalari) 
va pedagogik taktga ega b lishi; 
- o'qituvchining z bilim va pedagogik mahoratini doimiy 
ravishda oshirib borishi. 
17 

---

K pchilik psixologlar shu bilan birga zbekistonlik psixolog 
olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlarda zamonaviy 
qituvchilar uchun zarur xislatlarni aniqlab olish imkoniyatini 
beradi. Rus psixologlaridan N.V. Kuzmina, V.Slastenin, F.N.Gonobolin 
zbek psixologlaridan RZ.Gaynutdinov, M.G.Davletshin, SJalilova, 
AJabborov, M.Qoplanova va boshqalar tomonidan olib borilgan ilmiy 
tadqiqotlar qituvchilik kasbining turli jihatlarini atroflicha keng 
batafsil k rsatib berish imkoniyatini yaratadi. Bevosita 
qituvchi shaxsiga taalluqli b lgan professiogrammaga asosiy 
e'tibor qaratilgan. Professiogramma — ma'lum tizimga keltirilgan, 
mehnatni psixologik tomondan rganishga va undan kelgusi 
amaliy faoliyatda foydalanishga qaratilgan qisqa va har tomonlama 
batafsil k rsatib berilgan hujjat. Professiogramma psixologik 
jihatidan ishlab chiqarilgan faoliyatni tavsifnomasining kelgusi amaliy 
ishlar uchun zarur b lgan barcha tomonlarini z ichiga olishi 
kerak. 
M.G.Davletshin rahbarligida psixologik tadqiqot ishlarini olib 
borgan M.Abdullajonova, E.Gladkova, A.Mashkurov, 
T.Hamroqulov, E.Xidirov va boshqalarning ilmiy izlanishlari 
zbek tili va adabiyoti, zbek maktablarida rus tili va adabiyoti, * 
matematika, jismoniy tarbiya qituvchilari va maktabgacha tarbiya 
muassasalarining tarbiyachilari kabi qator mutaxassisliklar 
b yicha qituvchi professiogrammasining taxminiy modelini 
(namunasini) aniqlab olish imkoniyatini berdi. 
Har bir mutaxassislik b yicha qituvchining ixtisoslashgan 
tavsifnomasini nazarda tutgan professiogrammasi tuziladi, 
Jumladan, maktabning qituvchi-murabbiysi professiogrammasini 
misol qilib keltiramiz. Professiogrammada muhim xislatlar borgan sari 
bir muncha ortib borishini hisobga olgan holda qituvchining quyidagi 
xislatlarini k rsatib tish lozim: