9
Azərbaycanda dini tolerantlığın formalaşmasında Heydər
Əliyevin xidmətini dəyərləndirən ümumgürcüstan patriarxı II İlya
Azərbaycanda mövcud olan dini tolerantlıqdan, ulu öndərin və
onun davamçısı olan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin bu sahədəki fəaliyyətindən bəhs edərkən
demişdir:
“Bu gün Azərbaycanda mövcud olan tolerant mühitin
formalaşmasında Heydər Əliza oğlu Əliyevin xidməti böyükdür.
Azərbaycanın öz ənənəvi dəyərlərini qoruyub saxlamaqla
müasir dünyanın çağırışlarına ləyaqətli cavab verə bilməsi
şəxsən onun və onun davamçılarının müdrik və uzaqgörən
siyasətinin nəticəsidir. ”
Ulu öndər başqa dinlərə qarşı dözümlülük və tolerantlıq
münasibətini həmişə öz fəaliyyəti və öz əməli ilə sübut etmişdir.
Heydər Əliyev Azərbaycanda yaşayan dini icmalara həmişə hör-
mət və ehtiramla yanaşmış, onların bayramlarını təbrik etmiş,
adət ənənələrinə qayğı ilə yanaşmışdır. Məsələn, İsa peyğəmbərin
mövludu münasibəti ilə Azərbaycandakı pravoslav icmasının
bayramını təbrik edən Heydər Əliyev demişdir: “Sizi İsa
peyğəmbərin Mövlüd bayramı münasibətilə təbrik edirəm!
Dünyanın bütün pravoslav xristianları üçün bu işıqlı gündə
sizlərə cansağlığı, səadət diləyirəm. Arzu edirəm ki, sizin bütün
nəcib niyyətləriniz yerinə yetsin, bütün diləkləriniz başa gəlsin.
İnanıram ki, Azərbaycandakı pravoslav icmasının firavanlığı
vətənimizin tərəqqisi və çiçəklənməsi, bütün vətəndaşlarımızın
xoşbəxt gələcəyi üçün etibarlı zəmin olacaqdır.”
Azərbaycanda müxtəlif dinlərin birliyinin nümunəvi xarakter
daşıdığını vurğulayan ulu öndər bu xüsusiyyətləri xalqımızın dini
dözümlülüyünü göstərən fakt hesab etmişdir. Heydər Əliyev
1998-ci il mayın 13-də Prezident sarayında ölkənin din xadimləri
ilə görüşündə söylədiyi nitqində Azərbaycanda müxtəlif dinlərin
birliyinin nümunəviliyini vurğulamış və mövcud tolerantlığı
aşağıdakı kimi şərh etmişdir: “Azərbaycanda müxtəlif dinlərin
bu cür birliyinin olması müstəsna dərəcədə nümunəvi xarakter
10
daşıyır. Bu, əslində Azərbaycanın reallığını, eyni zamanda
Azərbaycan xalqının dini dözümlülüyünü göstərir. Azərbay-
canda əhalinin əksəriyyətini İslam dininə etiqad edən
azərbaycanlılar təşkil edir. Ancaq eyni zamanda Azərbaycanda
xristian-pravoslav, yəhudi dininə etiqad edən insanlar, müxtəlif
millətlərin nümayəndələri də yaşayırlar. Azərbaycanlılar başqa
dinlərə münasibətdə həmişə dözümlü olublar və bunu bizə
Quran, Həzrəti Məhəmməd vəsiyyət edibdir. Amma ən mühüm
odur ki, bu xeyirxah, müqəddəs vəsiyyət yerinə yetirilsin.
Azərbaycanlıların bu vəsiyyəti müqəddəs tutması xalqımızın çox
mühüm keyfiyyəti, xüsusiyyətidir və biz bununla fəxr edə
bilərik.”
Dini dözümlülüyü, tolerantlığı daima dəstəkləyən Heydər
Əliyev gənclərimizin bu ruhda tərbiyə olunmasını həmişə tövsiyə
edirdi. Yeniyetmə və gənclərimizin başqa dinlərə qarşı dözümlü-
lük ruhunda tərbiyəsinin vacib məsələ olduğunu vurğulayan
Heydər Əliyev eyni zamanda bu işin mürəkkəb və çətin olduğunu
da qeyd edirdi. O, gənclərdə tolerantlıq mədəniyyətinin uşaqlıq-
dan tərbiyə olunmasını diqqətə çəkərək ünsiyyət mədəniyyətinin
formalaşdırılması və Azərbaycan gənclərində bu xüsusiyyətlərin
tərbiyə edilməsinin vacib şərt olduğunu bizlərə tövsiyə etmişdir.
Ulu öndərin siyasətini ləyaqətlə davam etdirən Prezident
İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə son illərdə Azərbaycan mədəniyyə-
tinin inkişafı, milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması, İslam
dininə hörmət və ehtiramın güclənməsi, başqa dinlərə qarşı
dözümlülüyün daha da möhkəmləndirilməsi sahəsində xeyli iş
görülmüşdür. Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev İslam
mədəniyyəti ilə bağlı tarixi-memarlıq abidələrinin, məscid və
ziyarətgahların, müqəddəs dini ibadət və inanc yerlərinin təmiri
və bərpası ilə bağlı bir çox xüsusi sərəncamlar imzalamışdır.
Məsələn, son illərdə Bibiheybət, Təzəpir, Əjdərbəy, Nardaran,
Mir Mövsüm ağa və digər məscid və ziyarətgahlar əsaslı təmir
olunmuş, onların təchizatına diqqət yetirilmişdir. İlham Əliyev
dindarların dini-mənəvi ehtiyaclarına həssaslıqla yanaşmış, bütün
11
dini bayram və mərasimlərdə şəxsən iştirak etmiş, İslam və başqa
dinlərə etiqad edən dindarları dini bayram münasibətilə təbrik
etmişdir.
Azərbaycanda tolerantlığın möhkəm əsasları olduğunu vur-
ğulayan Prezident İlham Əliyev respublikamızda yaşayan müxtə-
lif din nümayəndələrinin əmin-amanlıq şəraitində rahat yaşadıqla-
rını dəfələrlə qeyd etmişdir. Ölkəmizdə müxtəlif dini icmaların
dövlət qeydiyyatından keçərək fəaliyyət göstərməsi Azərbaycan-
da dini tolerantlığın bariz nümunəsi sayıla bilər.
İslamda tolerantlıq dinin əsas ünsürü kimi qəbul edilir,
müqəddəs “Qurani Kərim”də bununla bağlı bütpərəstlərə xitabən
buyrulur: “Sizin öz dininiz var, mənim öz dinim” (“Kafirun”
surəsi, 6). Bu ayədən insanların müxtəlif inamda və fikirdə ola
biləcəyi və həmin insanlara qarşı münasibətin necə formalaşacağı
aydın görünür. İslama görə, tolerantlıq güclü qarşısında
dözümlülük nümayiş etdirmək deyildir, əksinə, özündən zəifə,
yaxud bərabər olana eyni cür münasibəti bəsləməyi bacarmaqdır.
Prezident İlham Əliyev ölkədə insan Hüquq və azadlıqlarının
müdafiəsinin səmərəliliyinin artırmaq məqsədiilə 2011-ci il
dekabrın 27-də imzaladığı Sərəncamla “Azərbaycan Respublika-
sında insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsinin səmərəliliyini
artırmaq sahəsində Milli Fəaliyyət Proqramı”nı təsdiq etmişdir.
Hər bir demokratik cəmiyyətdə insan hüquqlarının qorunması və
demokratikləşmə bu sahədə fəaliyyət göstərən təsisatların qurucu-
luğuna, aidiyyəti problemlərin həllinə və zorakılığın qarşısının
alınmasına yönəlmiş davamlı bir proses kimi dərk edilir. İnsan
hüquqlarının müdafiəsi və demokratikləşmə spontan şəklində
həyata keçirilən və bu sahədə mövcud standartlar tətbiq olunma-
yana qədər lazımı səmərə verə bilməz. Milli Fəaliyyət Proqramı-
nın “İnsan hüquqları sahəsində tədris, elmi-analitik və maariflən-
dirmə tədbirləri”ndən bəhs edən dördüncü fəslin 4.11-ci maddə-
sində insan hüquq və azadlıqlarına mühüm təhlükə yaradan
təcavüz, terrorçuluq, korrupsiya, insan alveri kimi cinayətlərin