Farg’ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti raqamli iqtisodiyot yo’nalishi 1-kurs 81-23 guruh talabasi negbaxtov sarvarbekning “iqtisod nazaryasi” fanidan tayorlagan mustaqil ishi

FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI ISHLAB CHIQARISHDA BOSHQARUV FAKULTETI RAQAMLI IQTISODIYOT YO’NALISHI 1-KURS 81-23 GURUH TALABASI NEGBAXTOV SARVARBEKNING “IQTISOD NAZARYASI” FANIDAN TAYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

ISHLAB CHIQARISH JARAYONI VA UNING NATIJALARI

REJA

• 1 Iahlab chiqarish omili va infratuzilmasi
• 2 Ishlab chiqarish jarayonini mazmuni
• 3 Xizmat ko’rsatish ishlab chiqarishning tarkibiy qismi sifatida
• 4 Ishlab chiqarishning umumiy pirovard natijalari

Ishlab chiqarish omillari va infratuzilmasi

Iqtisodiyotning tizimi va shaklidan qat'iy nazar ishlab chiqarish sodir bo'lishi uchun uchta omil: ishchi kuchi, mehnat qurollari va mehnat predmetlari bo'lishi shart.
Bundan ko rinadiki, ishlab chiqarish omillari, iqtisodiy resurslardan farqli o'laroq, o'z ichiga faqat ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish jarayonida bevosita ishtirok etuvchi resurslarni oladi. Misol uchun, iqtisodiy
resursning muhim tarkibiy qismlaridan hisoblangan pul resurslari iste' mol mollari zahiralari ishlab chiqarish jarayonida bevosita qo llanilmaganligi
sababli, ishlab chiqarish omili bo'la olmaydi. Ishlab chiqarish omillarining mohiyatini yanada kengroq tushunish uchun ularning har biriga alohida ta'rif berib o'tamiz.

• Ishlab chiqarish jarayonida bevosita qo’llaniluvchi barcha resurslar ishlab chiqarish omillari deviladi.

Ishchi kuchi

• Ishchi kuchi deb insoning aqliy va jismoniy qobilyatlari yigindisiga aytiladi

Ishchi kuchi mehnat qobiliyatiga ega bo'lgan kishilar uchun xosdir. Lekin ishchi kuchi insonning o'zi emas yoki uning mehnati ham emas, uning mehnatga bo'lgan qobiliyatidan iboratdir.

Mehnat quroli

• Mehnat quroli deb, inson uning yordamida tabiatga, mehnat pridmetiga tasir qladigan vositalara aytiladi.

Bularga turli xildagi mashinalar, stanoklar, traktorlar, qurilmalar, uskunalar kiradi

Mehnat pridmeti

• Mehnat pridmetlari bevosita mehnat tasir qladigan, yani mahsulot tayorlanadigan narsalardir.

Yer, suv, xomashyo va boshqa turli materiallar mehnat predmetining asosiy turlarini tashkil etadi. Mehnat predmetlari tabiatda tayyor holda chrashi mumkin yoki oldingi davrdagi mehnat mahsuli, ya'ni xomashyo bo'lishi mumkin. Masalan, tabiatda o'sib turgan turli xil o'simliklar, daraxtlar, o'rmonlar, yer osti boyliklari va boshqalar tabiatda tayyor uchraydigan mehnat predmeti bo'lsa, qazib olingan temir, mis, qo'rg'oshin, neft, ishlab chigarilgan paxta g'alla sut kabi mahsulotlar inson mehnati ishlovidan ishlovidan o’tgan xomashyolardir.

Ishlab chiqarish jarayoning mazmuni

• Ishlab chiqarish jarayoni bu- kishilik jamiyatining yashashi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan moddiy va manaviy nematlarni ishlab chiqarishga qaratilgan maqsadga muvofiq faolyatdir

Moddiy va manaviy nematlar yaratish, turli xizmatlar ko’rsatish kishilar iqtisodiy jarayonini asosiy tomonidir

.

• Ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilishi muhim ahamiyat kasb etib, u turli sohalar, bo'linmalar, yaratilayotgan mahsulotlar va ko'rsatilayotgan xizmatlar turlarini ifodalaydi. Eng avvalo, ishlab chiqarishni moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy ishlab chiqarish sohalariga ajratish lozim

O'z navbatida moddiy ishlab chigarish sohasi moddiy ne'matlarni
ishlab chiqarish (masalan, avtomobil, oziq-ovqat mahsulotlari, kiyim-
kechaklar va h.k.) va moddiy xizmatlar korsatish (transport, aloqa, savdo, maishiy xizmat va boshqalar)dan iborat bo'ladi.
Nomoddiy ishlab chiqarish sohasi ham nomoddiy ne'matlarni ishlab
chiqarish (masalan, musiga asarlari, badiy va ilmiy asarlar, ixtiro va kashfiyotlar) va nomoddiy xizmatlar korsatish (huquqiy maslahatlar
berish, o'qitish, malaka oshirish va boshqalar)ga ajraladi.

.

Ishlab chiqarish
Modddiy ishlab chiqarish
Nomoddiy ishlab chiqarish
Moddiy nematlarni ishlab chiqarish
Moddiy hizmatlar ko’rsatish
Nomoddiy xizmatlar ko’rsatish
Nomoddiy nematlarni ishlab chiqarish

Hizmat ko’rsatish ishlab chiqarishning tarkibiy qismi sifatida

Hizmat ko’rsatish jarayoniishlab chiqarish jarayonining ajralmas qismi va muhum yo’nalishi hisoblanadi.

Dunyoda yetakchi mamlakatlarning yalpi ichki mahsulotda hizmatlar sohasini ulushi

AQSH	78%
Yaponiya	72%
Germaniya	69%
Rossiya	60%

Ishlab chiqarishning umumiy pirovard natijalari

• .

ijtimoiy ishlab chiqarish o'zaro bog'langan va alogada bo'lgan barcha individual ishlab chiqarishlarning yig'indisidir.
Ijtimoiy ishlab chiqarish, ya'ni turli omillarning harakati natijasida juda kop turdagi tovarlar va xizmatlar massasidan iborat bo'lgan yalpi ichki mahsulot vujudga keladi.

pirovard mahsulot - bu ishlab chiqarishning barcha texnologik jarayonlaridan o'tgan hamda bevosita iste'mol uchun mo’ljallangan tayyor mahsulotdir.

• Ishlab chigarishning pirovard natijasi bo'lib takroriy hisobni o'z ichiga olmagan, jamiyat a'zolarining ehtiyojlarini bevosita qondirishga moljallangan tayyor mahsulotlar va xizmatlar hisoblanadi.

Etiboringiz uchun raxmat