163
infeksiyanın donuzlar arasında 1979-cu ilin qışında yayılma dərəcəsinin ilin yaz –
yay ayları ilə müqayisədə daha yüksək olduğunu müəyyən etdi.
İnsanlar üçün epidemik cəhətdən aktual olan qrip virusları ştammlarının
sirkulyasiyasının aktivliyinin yüksəlməsi tendensiyası Xırdalan quşçuluq
fermasında quşlar arasında 1977, 1978, 1979-cu illərin qış aylarında müəyyən
edilmişdir.
Sirkulyasiya edən virusların identik spektri tədqiqat dövründə insanlar
arasında da qeyd olunmuşdur.
Beləliklə, yuxarıda qeyd olunan heyvanların qan zərdabının tədqiqi həm
heyvan, həm də insan qripi viruslarına qarşı antitellərin olduğunu müəyyən
etmişdir.
Vəhşi quşlar və heyvanlarla paralel olaraq kənd təsərrüfatı heyvan və quşları
arasında da (inəklər, quzular, donuzlar, toyuqlar) ekoloji tədqiqatlar aparılmışdır.
Qeyd edilən populyasiyalarda həm quş, həm də insan qripi viruslarının geniş
sirkulyasiyası qeyd edilmişdir. Toyuqlar, inəklər, donuzlar, quzular arasında
sirkulə edən insan viruslarının spektri onların qeyd edilən dövr ərzində insan
populyasiyası arasında sirkulyasiyasına uyğun gəlirdi.
4.3.2 Epidemik və epizootik proseslərin qarşılıqlı əlaqəsi.
Kənd təsərrüfatı heyvanlarının geniş virusoloji tədqiqi zamanı heyvanların
insandan epidemiya dövründə və ya xəstəliyin yüksəlməsi dövründə yoluxması
faktı təsdiq olundu.
164
Belə ki, 1977-ci ilin iyulunda A/H3N2/qripi viruslarının insanlar arasında və
paralel olaraq inəkələr, donuzlar arasında yüksəlməsi dövrüdür.
1977-ci ilin sonu- A/H3N2/ virusunun insan populyasiyasında, inəklər və
toyuqlar arasında sirkulyasiyasının yüksəlməsi dövrüdür.
A/H1N1/ qripi viruslarının 1978-ci ilin mart-aprel aylarında insan
populyasiyasında A/H3N2/ qripi virusu ilə paralel olaraq epidemik yüksəlməsi
dövrüdür və elə həmin dövrdə 1978-ci ilin martında bizim tərəfimizdən Abşeronun
quşçuluq təsərrüfatlarında toyuqların xüsusilə yüksək yoluxması aşkar edilmişdir
(1978-ci ilin martında onlar arasında epizootiya olmaqla).
Bakı ş. broyler quşçuluq fabrikində 2 həftəlik cücələr arasında meydana
çıxan epizootiyanın 1978-ci ilin martında öyrənilməsi ümumi zəiflik, ətrafların
iflici və quşların məhv olmasını göstərdi.
102 toyuq və cücənin zərdabının HALR-da seroloji analizi insan və heyvan
mənşəli qrip viruslarının 14 antigeninə qarşı ən yüksək titrli antitellərin
heyvanların
A
qripi
viruslarına
qarşı
olduğunu
aşkar
etdi:
А/курица/Камчатская/1/71/H3N2/ (OHT=4,89), insanın H3N2 və H1N1 antigen
formuluna malik A qripi viruslarına qarşı (orta-həndəsi titr 3,39-4,49 və 4,15). Bu
isə
meydana
çıxan
epizootiyanın
etiologiyasında
qarışıq
infeksiyanın
mümkünlüyünü göstərir (cədvəl 20).
İnsan qripi viruslarının toyuqlar arasında geniş dessiminasiyası 2 variant
virusun intensiv sirkulyasiyası ilə izah olunandır: Bir tərəfdən qeyd olunan dövrdə
A/H3N2/ və A/H1N1/ viruslarının insan populyasiyasında sirkulyasiyası ilə, digər
tərəfdən iki müxtəlif populyasiyanın sıx kontaktı ilə.
165
Bununla yanaşı, bir qədər sonra, 1978-ci ilin iyulunda göstərilən qrip
virusları tiplərinin biosenozda vəhşi quşlar arasında gümüşü qağayılar, vağlar
arasında həm Gil adasında, həm də Qızılağac qoruğunda sirkulyasiyası qeyd
olunmuşdur.
1978-ci ilin yanvarın A/H3N2 qripinin insan populyasiyasında və paralel
olaraq inəklər arasında (OHT-8,5-ə qədər), toyuqlar arasında (OHT-5,6-ə qədər)
yüksəlmə dövrüdür.
1979-cu ilin yanvarı A/H3N2/ və A/H1N1/ qripi viruslarının insanlar
arasında sirkulyasiyasının yüksəlməsi dövrüdür. Bu viruslar paralel olaraq
donuzlar, inəklər, toyuqlar arasında (OHT=6,4) sirkulyasiya edir.
Bununla yanaşı qeyd olunan qrip virusu serotiplərinin vəhşi quşlar-
qaşqaldaqlar, baklanlar arasında da sirkulyasiyası qeydə alınmışdır: OHT=3,3.
1981-ci ilin oktyabr, noyabr ayları A/H3N2 və A/H1N1 viruslarının insanlar
arasında yüksəlməsi, 1981-ci ilin oktyabrında donuzların geniş yoluxması
(OHT=5,5) dövrüdür (şək.23); təbii biosenozlarda bir qədər sonra 1981-ci ilin
dekabrında qaşqaldaqların yoluxması (OHT=4,4), gümüşü qağayıların yoluxması
(OHT=3,3) qeydə alınmışdır.
İnsan populyasiyasında epidemik cəhətdən aktual olan A qripi virusları
ştammlarının epidemik yüksəlmə dövründə vəhşi quşlar arasında intensiv
sirkulyasiya etməsi faktını xüsusi qeyd etmək lazımdır.
1978-ci ilin martında Bakı ş. quşçuluq broyler fabrikindəki quşlardan
alınmış zərdabların HALR-da nəticələri.
Cədvəl 20
166
Tip
Tədqiq
olunmuş
zərdabların
sayı
Müsbət
nəticələrin
%-i
Antitellərin titri
Orta
titr
lər
0
10
20
40
80
160
320
HA
NA
1.A/CCCP/090/77
H1
N1
102
50,0
51
19
23
8
1
-
-
4,15
2.А/свинья/Айова/15/30
H1
N1
-«-
26,04
75
18
8
1
-
-
-
3,4
3.А/Гонконг/1/68
H3
N2
-«-
43,04
58
17
22
4
1
-
-
3,93
4.А/Виктория/1/72
H3
N2
-«-
30,4
61
7
16
4
4
-
-
4,49
5.А/Порт/Чалмерс/73
H3
N2
-«-
19,06
82
5
10
4
1
-
-
4,38
6.А/курица/Камчатская
H3
N2
-«-
72,5
28
16
25
14
13
6
-
4,89
7.А/индюк/Англия/63
H3
N2
-«-
20,6
81
19
2
-
-
-
-
3,42
8.А/лошадь/Майами/1/63
H3
N8
-«-
45,09
66
21
12
13
-
-
-
3,54
9.А/утка/Украина/63
H3
N8
-«-
34,03
67
26
9
-
-
-
-
3,58
10.А/крачка/Ю.Африка/61 H5
N3
-«-
22,5
79
15
8
-
-
-
-
3,67
11.А/индюк/Массачусетс/
65
H6
N2
-«-
20,6
81
19
1
1
-
-
-
3,47
12.А/индюк/Онтарио/68
H8
N4
-«-
50,9
70
25
15
11
1
-
-
4,11
13.А/цыпленок/Германия/
H10 N7
-«-
19,06
82
15
4
-
1
-
2
3,68
14.А/утка/Англия/56
H11 N6
-«-
21,05
80
18
4
-
-
-
-
3,05
Xüsusən, 1981-ci ilin iyununda qağayılar arasında A/CCCP/090/77 qripi
virusu ştammının /H3N2/ antigen formuluna malik A qripi virusları ilə birgə
sirkulyasiyası (şək.22) Azərbaycan Respublikası əhalisi arasında qrip üzrə
epidsituasiya ilə uzlaşırdı: 1981-ci ildə qrip infeksiyasının 4 yüksəlişi A/H1N1/,
/H3N2/ və B qripi viruslarının birgə təsiri ilə şərtlənirdi.
A/H1N1/ qripi viruslarının gümüşü qağayılar arasında sirkulyasiyasının
seroloji tədqiqinin nəticələri A/H1N1/ qripi virusunun Gil adasından olan qağayı
Dostları ilə paylaş: |