Fərqanə HÜseynova müSTƏQİLLİk döVRÜNDƏ azərbaycan – TÜRKİYƏ ƏlaqəLƏRİNİn kulturoloji aspektləRİ
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
__________Milli Kitabxana__________ 27 Dövlətləri və Cəmiyyətlərinin Döstluq, Qardaşlıq və İşbirliyi Vəqfi) təşkilatı 2001-ci ildə özünün IX qurultayını keçirmişdir. Təşkilatın komitələri arasında mədəniyyət, təhsil və rabitə ko- mitələri də fəaliyyət göstərməkdədir və Azərbaycan daima ən yüksək səviyyədə bu təşkilatın toplantılarında iştirak etmişdir. “Qardaş Ədəbiyyatlar”, “Belge”, “Bilig”, “Yesevi”, “Türk Dünyası” kimi nəşriyyatlar Türkiyə ilə Azərbaycan arasında mədəni körpü qurmağa böyük yardım göstərirlər. Çağdaş Tür- kiyə və onun digər ölçüləri sadəcə din və dillə məhdudlaşmır. Hər iki ölkənin müxtəlif demokratik kütləvi təşkilatları, o cüm- lədən həmkarlar ittifaqları, ixtisas üzrə təşkilatlar, idman klub- ları və sair təşkilatlar mədəni inteqrasiyaya öz köməkliyini gös- tərir. Son illərdə Azərbaycan – Türkiyə əlaqələrinin xronologiya- sını, həmçinin bu əlaqələrin yaradılmasında və inkişaf etdiril- məsində Azərbaycan Respublikasının mərhum Prezidenti Hey- dər Əliyev cənablarının müstəsna rolunu tarixi sənədlər əsasın- da ortaya qoyan bir sıra tədqiqat əsərləri və monoqrafiyalar (17; 18; 27; 39; 40; 55; 56; 57; 95; 119; 122) nəşr edilmişdir. Növbəti bölmələrdə yeri gəldikcə bu mövzuda geniş təh- lillər apracağımızı nəzərə alaraq, birada Heydər Əliyevin Azər- baycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinə verdiyi töhfələrin qısa xronologiyasından bəzi örnəkləri verməyi məqsədəuyğun hesab edirik. Çünki, Heydər Əliyev fenomeninin bu yöndəki fəaliyyətinin ümumi aspektlərini təqdim etmədən müasir mər- hələdə Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinin tam və mü- kəməl mənzərəsini yaratmaq mümkün deyildir. Hələ böyük öndərin Naxçıvan dövrü fəaliyyəti illərinə təsa- düf edən 1991-ci ilin 8 oktyabrında Naxçıvan Muxtar Respub- likası Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev Muxtar Respublika- ya gəlmiş Türkiyənin Mərmərə Egitim və Kültür Vəqfinin Azərbaycandakı təmsilçisi Hilmi Öneyi və “Zaman” qəzetinin Azərbaycan üzrə müxbiri Yılmaz Poladı qəbul etmişdir. Hey- dər Əliyev görüşdən sonra “Zaman” qəzetinə müsahibə vermiş- __________Milli Kitabxana__________ 28 dir. Noyabrın 1-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi- nin Sədri Heydər Əliyev Naxçıvanda ilk türk liseyinin açılması və 1992–1993-cü tədris ilində 100 nəfər naxçıvanlı gəncin Tür- kiyəyə ali təhsil almaq üçün göndərilməsi barədə Naxçıvan Muxtar Respublikası Xalq Təhsili Nazirliyi və Türkiyənin “Zaman” qəzeti arasında müqaviləni imzalamışdır. Noyabrın 9- da Heydər Əliyev Türkiyə nümayəndə heyəti ilə birlikdə gəl- miş müxbirlərin suallarına ətraflı cavablar və Türkiyə televizi- yası üçün müsahibə vermişdir. Noyabrın 13-də isə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev Nax- çıvana gəlmiş Türkiyənin “Milliyet” və “Hürriyet” qəzetlərinin müxbirləri və digər xarici jurnalistlər üçün mətbuat konfransı keçirmişdir (17, s.26). 1992-ci ilin 22 martında Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev Türkiyə Prezidenti Turqut Özalın və Baş Nazir Süleyman Dəmirəlin xüsusi dəvəti ilə Tür- kiyəyə rəsmi səfərə yola düşmüşdür. Ankarada olarkən Heydər Əliyev Türkiyə Cümhuriyyətinin ilk Prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradıcıların- dan olan Məhəmmməd Əmin Rəsulzadənin qəbirlərinə əklillər qoymuşdur. Martın 24-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev Türkiyə Cümhuriyyəti tərəfin- dən Naxçıvan Muxtar Respublikasının maliyyə, iqtisadi və texniki yardım gösərilməsi barədə, o cümlədən Naxçıvana 100 milyon dollar məbləğində kredit ayrılması və hər il 100 tələ- bənin Türkiyədə təhsil almasını nəzərdə tutan birgə əməkdaşlıq protokolunu imzalamışdır. “Azərbaycana bağlı Naxçıvan Mux- tar Respublikası ilə Türkiyə Cümhuriyyəti Arasında əməkdaş- lıq Protokolu”nda bildirilirdi ki, Azərbaycana bağlı Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Sədri Heydər Əliyev 1992-ci il martın 22-dən 24-dək Türkiyəni ziyarət etmişdir. Bu ziyarət zamanı təşkil edilmiş görüşlərdə, Türkiyə Cümhuriyyəti ilə Azərbaycan Respublikası arasında mövcud dostluq, əmək- daşlıq və yaxşı qonşuluq müqaviləsi, iki ölkə xarici işlər nazir- __________Milli Kitabxana__________ 29 likləri arasındakı protokolu və Türkiyə ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasındakı tarixi və mədəni qardaşlıq əlaqələri göz önünə alınaraq hər sahədə daha yaxşı əməkdaşlıq təşkil edilməsi məqsədi ilə aşağıdakı xüsuslarda razılığa gəlinmişdir (17, s.31). Biz burada protokolun bütün maddələrini şərh etmə- sək də bilavasitə elm, təhsil və mədəniyyətə aidiyyatı olan be- şinci, onuncu, on birinci, on kinci və on üçüncü bəndləri eynilə təqdim etməyi lazım bilirik: 5. TRT İdarəsinin televiziya verilişlərinin Naxçıvan Res- publikasında rahatca seyr edilə biləcək vəziyyətə gətirilməsi üçün Türkiyə tərəfi lazımi tədbirləri sürətlə həyata keçirəcək- dir. Ayrıca Naxçıvan tərəfindən tələb edildikdə TRT İdarəsi xüsusi proqramlar verəcək. 10. Turizm sahəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasının imkanlarının dəyərləndirilməsi üçün təsis edilən kredit çərçi- vəsində mehmanxana inşası daxil olmaqla gərəkli kömək və texniki kömək Türkiyə Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən yerinə yetiriləcək. 11. Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı mədəni həyatın in- kişafına kömək etmək üçün Türkiyə Cümhuriyyəti, mətbəə tə- mini də daxil olmaqla mətbuat avadanlıqlarının ehtiyaca görə təminini həyata keçirəcək. 12. Naxçıvan Muxtar Respublikasından 100 tələbənin təh- sili Türkiyə Cümhuriyyəti tərəfindən təmin ediləcək. 13. Bütün əməkdaşlıq layihələrinin koordinasiya və icra edilməsindən Türkiyə Cümhuriyyəti Xarici İşlər Nazirliyi ilə iqtisadi, mədəni, maarif və texniki əməkdaşlıq idarəsi sədrliyi məsul olacaq (17, s.33). 24 mart 1992-ci il tarixində Ankarada imzalanmış bu pro- tokolun təqdim edilən bəndləri Heydər Əliyevin Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində nə qədər uzaqgörən bir addım atdığına dair tarixi bir fakt kimi dəyərləndirilməlidir. Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|