Fərqanə HÜseynova müSTƏQİLLİk döVRÜNDƏ azərbaycan – TÜRKİYƏ ƏlaqəLƏRİNİn kulturoloji aspektləRİ
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
__________Milli Kitabxana__________ 134 mi və özəl məqsədləri cəmiyyətin istək və ehtiyacları doğrultu- sunda hazırlanmış olan dərs proqramlarına görə yenə sahə mü- təxəssislərindən təşkil olunmuş komissiyalarda dərs kitabları yazdırıla bilir. Dərs kitablarının yayımında işlədiləcək türkcənin, türk topluluqlarının yabançı olmadığı, hələ işlətdikləri kəlmə və deyimlərdən ibarət bir dil olmasına səy göstərilməlidir. Dilin millət həyatındakı yerini yaxşı müəyyənləşdirərək, türk topluluqlarının aralarında birlik və həmrəyliyin yaradılma- sında və davranışda ən önəmli ünsür tətbiqi dildir. Əsaslı qay- dalara malik və türk topluluqlarını yabançı olmadığı, hələ işlə- dilən kəlmə və deyimlərdən ibarət daha açıq ifadə ilə yaşayan dilin dərs kitablarında işlədilməsinə diqqət edilməlidir. Proqramları dərs kitabları, dərs kitabalrını da tədris vasitə- ləri təqib edər. Dərs kitablarındakı mövzuların daha yaxşı anla- şılması və qavranılması üçün təhsil vasitə və ləvazimatlarına ehtiyac duyulan bu məsələdə də Türkiyə və Türk Respublika- ları öz çevrə imkanlarına bağlı olaraq təhsil vasitə və ləvazi- matlarını hazırladırlar (159, s.145). Ortaq təlim-tərbiyə proqramlarinin hazirlanmasi və inkişaf etdirilməsi komissiyasinin məlumatinda mövcud vəziyyət belə xarakterizə edilir ki, Türk Cümhuriyyətləri arasında imzalanan əməkdaşlıq müqavilələri, razılaşma sənədləri və protokollarda egitim məsələsinə önəmli yer verilmişdir. Tərəflərin bu məsə- lədə çoxyönlü əməkdaşlığını nəzərdə tutan bu mətnlərdə öyrən- ci mübadiləsi ilə texnika və ticarət sahələrindəki təhsil üzərində ağırlıqla durulmaqdadır. Bu çərçivədə öyrənci mübadiləsi gerçəkləşdirilmiş, Türkiyə Cümhuriyyəti digər Türk Cümhuriyyətlərində bəzi məktəblər açmış və Türkiyədəki orta təhsil təşkilatlarının proqramlarına “Türk ləhcələri” dərsi əlavə edilmişdir. Qısa müddətdə nail olunan bu inkişaf ortaq mədəni dəyər- lərə sahib türk cümhuriyyətlərinin təhsil sahəsində də daha irəli __________Milli Kitabxana__________ 135 səviyyədə əməkdaşlıq etmələrinə uyğun bir zəmin hazırla- mışdır (159, s.147). Problemlərə gəldikdə isə, deyilə bilər ki, inkişafin təməli görülənlərlə kifayətlənməyib daha yaxşısını axtarma və prob- lemləri gerçək ölçüləri ilə ortaya qoyub bunların həlli təklifləri vermə zehniyyətinin hakim olmasıdır. Aşağıda müəyyən edilən problemlər bu anlayışla gündəmə gətirilmişdir: 1. Təhsil sahəsində geniş bir əməkdaşlığın ilk şərti, tərəflərin bir-birilərinin təhsilləri haqqında yetərli məlumata sahib olması və bu məlumatların mütəxəssislər səviyyəsində yayılmasıdır. Bütün xoş niyyətli fəaliyyətlərə baxmayaraq bu məsələdə istənilən inkişafa nail olunmamışdır. 2. Bir mütəxəssisin başqa bir ölkənin təhsil proqramları haqqında görüş bəyan edə bilməsi üçün o ölkənin sadəcə təhsil sistemini deyil, eyni zamanda iqtisadi, mədəni və siyasi struk- turunu da ümumi xətləri ilə çox yaxşı bilməsi lazımdır. Ancaq Türk Cümhuriyyətlərindəki təhsil mütəxəssislərinin bu müxtə- lif bölgələrə yetişməsinə nail olacaq yetərli işlər görülmə- mişdir. 3. Türkiyə Cümhuriyyəti tərəfindən digər Türk Respubli- kalarında, o cümlədən Azərbaycanda açılan məktəblərdə tətbiq edilmək üzrə o ölkənin istək və ehtiyaclarına uyğun şəkildə təhsil proqramları hazırlama çalışmaları sonuclandırılmamışdır. Türkiyədə həyata keçirilən təhsil proqramları sözügedən mək- təblərdə də tətbiq edildiyi təqdirdə, Türkiyənin şərtlərinə uyğun insan yetişdiriləcəkdir. Bu durum xüsusilə, peşə təhsili sahə- sində sözügedən məktəblərdə yetişən gənclərin öz ölkələrində iş tapa bilməmələri kimi bir çox nəticə meydana gətirə bilir. 4. Türk Respublikalarında icbari təhsil mərhələsində çox yaxşı təhsil görmüş yetkin insan potensialı vardır. Bu insan- ların qısa müddətli yaygın təhsil proqramları ilə ölkənin ehtiyac duyduğu sahələrdə ara insan gücü olaraq yetişdirmələri müm- kündür. Beləcə ölkənin insan gücü qaynağı ən qısa zamanda və __________Milli Kitabxana__________ 136 ən ucuz şəkildə inkişaf edən texnologiyaya uyğunlaşa biləcək keyfiyyətlərə qovuşdurula bilir. 5. İqtisadi sistemlərin istədiyi insan tipləri bir-birindən fərqlidir. Bu səbəblə bir ölkədəki iqtisadi sistem dəyişikliyi təhsil proqramlarında da ciddi dəyişikliklərə səbəb olur. Təhsil proqramlarında lazımi dəyişikliklər edilmədiyi təqdirdə mə- nimsənən ekonomik model ilə təhsilin yetişdirdiyi insan bir- biri ilə çatışır və böhran meydana gəlir. Ancaq sosialist iqti- sadiyyatından sərbəst bazar iqtisadiyyatına keçmə qərarı verən Türk Respublikaları ilə Türkiyə Cümhuriyyəti arasında bu məsələdə ciddi çalışmalar aparılmaqdadır. 6. Bir öyrəncinin hər şeyi deyil, həyatda özünə lazım olan şeyləri öyrənməsi gözlənilməlidir. Bundan başqa öyrəncinin şəxsiyyətini inkişaf etdirə bilməsi üçün təhsil proqramlarının çox ağır olmaması şərtdir. Ancaq istər Türkiyədə təhsil alan digər Türk Cümhuriyyətlərinin öyrənciləri, istərsə Türkiyənin digər Türk Cümhuriyyətlərində açdığı məktəblərdə təhsil alan öyrəncilərə çox ağır təhsil proqramları altında adətən əzilmək- dədirlər. Çünki öncədən oxuduqları dərslərdən və mövzulardan hər hansı bir azaltma edilmədən sürəkli yeni dərs və mövzu- larla qarşı-qarşıya qalmaqdadırlar. 7. Türkiyədə təhsil alan digər Türk Cümhuriyyətlərinin öyrənciləri Türkiyənin şərtlərinə görə yetişməkdədir. Bu vəziyyət sözü gedən gənclərin uyğunlaşa bilməmə və iş tapa bilməmə səbəblərilə təhsillərini tamamladıqdan sonra öz ölkələrinə dönməmə kimi bir sonuc meydana gətirə bilir. Həmçinin, İstanbulda həmin öyrəncilər üzərində aparılan bir araşdırma, hələ indidən bu meylin olduqca yüksək olduğunu göstərmişdir (159, s.148-149). Türkiyənin digər türk respublikaları, o cümlədən Azərbay- canla olan elmi-mədəni əlaqələrlə bağlı yuxarıda xülasə edilən problemlərin həlli üçün komissiyalar tərəfindən edilmiş təklif- lər inkişaf etdirilərkən aşağıdakı prinsiplərdən çıxış edilmişdir: Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|