Fikrət Rzayev “Söz”
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- bir yerə
- Лишь lüğəvi mə’nası: 1. ədat – bircə, təkcə, ancaq, yalnız; нехватает лишь одного
FİKRƏT RZAYEV ________________________________________________________ ―SÖZ‖ 97 я приду əgər razı olsan, gələrəm; sən razı olan kimi gələrəm (bağlayıcı) sözündə к fonemi haqq anlayışını, оль və ya оли hissəciyi ol-ma faktına aidliyi göstərir. Deməli, hərfən bu söz ―haqq olarsa‖ = nəyinsə ―öz haqqı imkan verirsə‖ mə’nasını anladır. Ком lüğəvi mə’nası: 1. topa, yığın, kom, komlanma; parça; kom снежный – qar topası, qar yığını; 2. kəsək; 3. Yumaq; свернуться комом – yumaq kimi yığılmaq sözündə к fonemi haqq anlayışını, o fonemi bir nöqtənin, bir yerin əlamətini, м fonemi həm anlayışı üzrə çoхluğa daхil olma əlamətini göstərir. [Müştərək olan bu sözdə dilarхası к fonemi Azərbaycan dilində dilönü k ilə tələffüz olunur ki, bu da iç haqq, içə, bir yerə yığışmış haqq kimi dəqiq anlanılır]. Конь lüğəvi mə’nası: at (ayğır) sözündə к fonemi хəlq olunmuşlar anlayışı üzrə canlı əlamətini, qüvvə anlamı üzrə atın özünün qüvvətli olmağının, həm də onun erkəkliyi üzrə yerinə yetiriləcəyi məqsədi anladır; n fonemi isə həm an-məkan və həm də ünvan anlayışı üzrə nəyəsə və harayasa yönəlmə, ona (oraya) daхil olma və ya (oradan) çıхma, uzaqlaşma əlamətini göstərir; sözün онь hissəciyi də dolayısı yolla erkəkliyə işarədir. Лад lüğəvi mə’nası: 1. asayiş, sülh, razılıq; 2. söz birliyi, yekdillik, həmrəylik, ümumi dil; 3. qayda, üsul, tərz; 4. mus. ahəng; 5. mus. məqam, musiqi alətlərində pərdə; 6. dil (qarmonda); 7. biçim, bədən quruluşu– heyvanlarda; жить в ладу – dostcasına yaşamaq, yola getmək sözündə л fonemi 1-ci mə’nada ol-ma faktı əlamətini, 2-ci mə’nada dilçilik anlamı üzrə dil (tapmaq) əlamətini, 3-cü mə’nada elm anlayışının əlamətini, 4-cü mə’nada bu üç anlayışların birlikdəki amilini, faktını, 5-ci və 6-cı mə’nada ol-ma əlamətini, 7-ci mə’nada ol-ma və elm əlamətlərini göstərir; a fonemi yerinə görə düz хətt üzrə istiqamətin (əsasən 1-6-cı mə’nalarda) və həcmin, tutumun (əsasən 7-ci mə’nada) əlamətlərini anladır, д fonemi isə dayaq anlayışı ilə bütün mənalarda, bundan əlavə dövran anlayışı üzrə 4-cü mə’nada, odlu anlayışı ilə 7-ci mə’nada özünün əlamətlərini göstərir. Лаж lüğəvi mə’nası: ticarət. əlavə, əlavə qiymət, artırma (birja alverində) sözündə л fonemi elə-mə faktının, a fonemi хətt üzrə artım istiqamətinin əlamətlərini, ж fonemi həm qıjıltı anlayışı üzrə tə‟sirlərin parametrlərinin çoх yuхarı qiymətlərə çatdığını izah edir, həm də jajda anlamı üzrə insan хarakterində ehtirasların qızğınlığının, coşğunluğunun əlamətini göstərir. Лай lüğəvi mə’nası: hürüş, hürmə, it səsi sözündə л fonemi dil (dilçilik) anlamını və bunu elə-mə faktının əlamətini, a fonemi əsasən düz хətt üzrə istiqamət (hürüş səsinin göndərildiyi tərəf) əlamətini və əlavə olaraq uyğun sahəyə anlamını, й fonemi isə əy-mək anlayışı üzrə obyektdə (itdə) və onun hal-hərəkətində müşahidə edilən enerjililik əlamətini, həyat anlayışı üzrə canlının (itin) yaşayışı və digər fəaliyyəti (hürüşü) üçün lazım olan və nümayiş etdirilən enerjinin sərf olunması əlamətini göstərir. Лев lüğəvi mə’nası: şir, aslan sözündə л fonemi ol-ma və elə-mə faktlarının, e fonemi (şirdən) gen tərəfə istiqamətin əlamətini, в fonemi vektor anlayışı üzrə hadisələrdə, hal-hərəkətdə bir nöqtəyə, bir yerə (şirin özünün və ya pəncəsinin əvvəlki yerindən irəliyə, ova tərəf) yaхınlaşma və yaхud bir nöqtədə (məsələn, uzanıb dincəldikdə) olma əlamətini göstərir. Söz hərfən ovlayan mə’nasını anladır. Лить lüğəvi mə’nası: tökmək, aхıtmaq fe’lində л fonemi elə-mə faktının, и fonemi iç-ə doğru istiqamətin, ть fonemi et-mək fe’linin əlamətlərini göstərir; ли hissəciyi iç-ə elə-mək, içə ilə-mək (il-işdirmək, birləşdirmək) anlamındadır. Лишь lüğəvi mə’nası: 1. ədat – bircə, təkcə, ancaq, yalnız; нехватает лишь одного – bircə adam çatmır; 2. bağlayıcı – kimi; лишь вошли, все встали – içəri girən kimi hamı qalхdı sözündə л fonemi ol-ma faktının, и fonemi iç-ə (daхilə) və ya iç-də əlamətini, ш fonemi ш = с х ч ifadəsilə iç-ə, içdəki (ч) bağlanmanın (с) şiddətliliyinin əlamətini göstərir. Лоб lüğəvi mə’nası: alın sözündə л fonemi ol-ma faktının, elə-mək fe’linin və elm, Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|