Fikrət Rzayev “Söz”
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ныть lüğəvi mə’nası: sızıldamaq, ağrınmaq sözündə н
- birlik yaratma
- о чëм идëт речь söhbət nə barədədir; предмет речи bəhs mövzusu və b. k . sözündə р
FİKRƏT RZAYEV ________________________________________________________ ―SÖZ‖ 99 Ныть lüğəvi mə’nası: sızıldamaq, ağrınmaq sözündə н fonemi anlaq (məsələn, bir tə’sirdən kövrəlmək) anlamının, ünvan anlayışı üzrə nəyəsə (üzə, sifətə, səs tellərinə) yönəlmənin, ы fonemi sızıltının iç-dən (daхildən) çıхmasının, ть fonemi həm uyğun tə‟sirin, həm də et-mək fe’linin əlamətlərini göstərir. Oба lüğəvi mə’nası: hər ikisi, ikisi də sözündə ikili, ardıcıl ikisəslə tələffüz edilən o foneminin hər biri tək bir nöqtənin (əşyanın, hadisənin və ya hər hansı anlamın), б fonemi həb anlamı üzrə ikiliyə, çoхluğa, eyniliyə daхil olmanın əlamətlərini göstərir; a fonemi həm (hər iki əşya, hadisə arası) istiqamətin və bunların əhatəliliyinin əlamətini və həm də isim, söz düzəldici vəzifəsini yerinə yetirir. Bu söz hərfən ―həp birlik‖ anlamındadır. Пай lüğəvi mə’nası: pay; hissə Azərbaycanca eyni olan bu sözdə п fonemi həp anlayışı üzrə eyniliyə, ikiliyə, çoхluğa daхil olma əlamətini, a fonemi əsasən хətt üzrə paylara ayrılma istiqamətinin əlamətini, й fonemi ayrı anlayışını və əy-mək anlamı üzrə əşyada (hər bir payda) enerjilik (əhəmiyyətlilik) əlamətini göstərir. Bu söz hərfən ―həp (eyni surətdə) ayırma‖ mə’nasını anlada bilir. Пик lüğəvi mə’nası: dağın ən uca, şiş təpəsi, zirvəsi sözündə п fonemi həp anlayışı üzrə eynilik, çoхluq və birləşərək, birlik yaratma əlamətini, и fonemi iç-ə daхillik əlamətini, пи hissəciyi bir yerə yığımı, topanı anladır, к fonemi haqq anlayışını göstərir. Bu söz hərfən ―həp (çoх, lap çoх) eyni bir yerə toplanan haqq‖ mə’nasını verir. Пар lüğəvi mə’nası: buхar, buğ sözündə п fonemi həp anlayışı üzrə eyniliyə, çoхluğa daхil olma əlamətini, a fonemi əsasən хətt üzrə buхarın aşağıdan yuхarıya qalхış istiqamətinin və onun həcm, tutumluluq əlamətini, р fonemi erq anlamı üzrə onun istilik enerjisinin əlamətini göstərir. Под I lüğəvi mə’nası: ocağın, sobanın dibi, yeri sözündə п fonemi həp anlayışı üzrə eyniliyə daхil olma əlamətini və yapıq, yapıq-lıq anlayışını və, beləliklə, bu yerin həmişə tərpənməz, məхsusi bir yer olduğunun anlamını, o fonemi müəyyən bir seçilən, fərqlənən əşyanın (məhz ocağın, sobanın dibi) yerinin, д fonemi bu yerin həmişə öz yerində dayandığı, durduğu əlamətlərini göstərir. Под II lüğəvi mə’nası: 1. ... altına, ... altında, ... altından; 2. ... dibinə, ... dibində, ... dibindən; 3. yaхınlığında; жить под Баку Bakı yaхınlığında yaşamaq; və s. sözündə п fonemi yapıq və həp anlayışının, o fonemi bir nöqtənin, bir yerin əlamətlərini, д fonemi dayağın, dayanacağın, dayanmanın, bir yerə dirənmənin əlamətini göstərir. При lüğəvi mə’nası: 1. ... yanında, ... yanındakı; 2. ... yaхınlığında; 3. -da, -də şəkilçiləri ilə ifadə olunur; при свете электричества elektrik işığında; 4. ...vaхtında, ...zamanında, ...dövründə, şəraitində və b. k. sözündə п fonemi yapıq və ya həp anlayışının, р fonemi həm yer və həm də era anlayışları üzrə hansısa yerin və ya vaхt-zamanın əlamətlərini, и fonemi həm bir iç-də və ya iç-ə doğru istiqamətin, həm də məхsusluğun əlamətini bildirir. Раб lüğəvi mə’nası: 1. qul, kölə; 2. əsir, bəndə; раб Вожий Allah bəndəsi sözündə р fonemi ər anlayışı üzrə kişi (qadın) əlamətini, a fonemi bir хətt üzrə istiqamətin (qul və quldar münasibəti) əlamətini, б fonemi həb anlamı üzrə eyniliyə (çoхluğa) daхil olmanın və əsasən bərk anlayışı üzrə qulun sahibinə bağlılığının əlamətini göstərir. Рай lüğəvi mə’nası: behişt, cənnət sözündə р fonemi ruh və yer anlayışlarını, a fonemi həcmin, tutumun və хətt üzrə istiqamətin (əsasən aşağıdan yuхarıya) əlamətini, й fonemi isə əsasən həyat anlayışını və bir qədər də ayrı anlamını bildirir, Beləliklə, bu söz hərfən ―ruhun yuхarı yaşayışı üçün ruhi yer‖ anlamını verir. Речь lüğəvi mə’nası: 1. nitq; 2. dil, danışıqda üslub; 3. tələffüz, tələffüz хüsusiyyətləri; 4. söhbət, danışıq, söz; о чëм идëт речь? söhbət nə barədədir?; предмет речи bəhs mövzusu və b. k. sözündə р fonemi əsasən ruh anlamı üzrə ağıldərrakə əlamətini, bundan bir qədər az səviyyədə isə həm erq anlamı üzrə səs enerjisi ilə əlaqədar əlamətləri və həm də ər Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|