Fiskal instituti “Buxgalteriya va iqtisodiyot” fakulteti “Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari” fanidan

Nomoddiy ob’ektlarga amortizatsiyasini hisoblash qaydnomasi (NMA-3 shakl).
Shuni ta’kidlab o‘tish joizki, iqtisodiy adabiyotlarda amortizatsiya qaydnomasining tegishli bo‘lgan ustunlarida nomoddiy aktivlar amortizatsiya me’yorlari ham keltiriladi. Lekin, ushbu me’yorlar ilmiy jihatdan to‘liq asoslanilmagan. Buning asosiy sababi amortizatsiya me’yorlari haqidagi maxsus hujjatlar ishlab chiqilmagan. Nomoddiy aktivlar bo‘yicha amortizatsiyani hisoblash qaydnomasining amaldagi namunaviy shakliga amortizatsiya me’yorlarini qayd etuvchi ustunini kiritish mumkin.
Nomoddiy aktivlar amortizatsiyasini hisob-kitob qilishda ishchi jadvali korxona bo‘yicha hisobot oyida yoziladigan nomoddiy aktivlar amortizatsiya summasini belgilash uchun foydalaniladi. Ushbu jadvalning qo‘llanilishi amortizatsiya hisoblash jarayonini yanada soddalashtirishga olib keladi. Bunda hisob-kitob quyidagicha amalga oshiriladi: oy boshidagi amortizatsiya summasiga kelib tushgan nomoddiy aktivlar bo‘yicha hisoblangan amortizatsiya summasi qo‘shilib, o‘tgan oyda hisobdan chiqqan nomoddiy aktivlar bo‘yicha amortizatsiya summasi chegirib tashlanadi. Bunda hisob-kitob ma’lumotlari faqat amortizatsiya qismida keltirilib, u nomoddiy aktivlar dastlabki qiymati asosida belgilanadi.
Nomoddiy aktivlar amortizatsiyasining qiymati guruhlashagan me’yorlar bo‘yicha belgilanib, bular patentlar, litsenziyalar kabilarning turlariga qarab ajratiladi. Shuningdek, bu ishlanma jadvalida amotizatsiya summasi har bir foydalanish ob’ektlari bo‘yicha belgilanadi. Bunda amortizatsiya ajratmalari xarajatlar tarkibiga kiritiladi.
Nomodsiy aktivlar bo‘yicha eskirish normasi nomoddiy aktiv ob’ektlari dastlabki bahosi va foydali xizmat muddati asosida hisoblaniladi.
Bu muddat xo‘jalik yurituvchi sub’ekt ishlab turgan davr mobaynida dastur mahsulotlari, monopol huquklar, mahsulot ishlab chiqarish va boshqalardan foydalanish davri uzunligiga bog‘liq.
Nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi quyidagicha tartibda hisoblanadi:

№	Nomoddiy aktivlar turi	Dast- labki qiyma- ti	Foyda- li foyda- lanish sanasi	Iillik amortiza- tsiya normasi, % hisobida	Oylik amortiza- tsiya normasi, % hisobida	Oylik amorti- zatsiya summasi	Foydala- nish joii
1	2	3	4	5	6	7	8

Amortizatsiya boshlang‘ich qiymat bilan tugatish (qoldiq) qiymati o‘rtasidagi farq sifatida shakllanuvchi amortizatsiya qilinadigan qiymat yuzasidan hisoblab yoziladi.
O‘zbekiston Respublikasida “Nomoddiy aktivlar” nomli 7-sonli BHMSga muvofiq nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblash to‘rtta usulda amalga oshiriladi. Jumladan: