Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

YETTINCH I BO‘LIM
A f l o t u n b u b o M im n i, s o h ib i q o n u n l a r o ‘z a s r i n i n g va 
kelgusi a s r la r n in g o d a m l a r i m u r o j a a t e ta d i g a n t a ’Iim o t jo riy
e t i s h l a r i z a r u r l i g i h a q i d a g i m a s a l a n i t u s h u n t i r i s h b i l a n
b o s h l a y d i . B u e n g m u h i m ish e k a n l i g i n i e s l a t i b oM adi. 
T a M im o tla r b o s q i c h m a - b o s q i c h va dav lat ishlaridagi b o s h q a
t a d b i r l a r b ila n birga a m a l g a o s h ir ila d ig a n asosiy ish boMishi 
z a ru r. Bu t a ’Iim ot a v v a la n s h u d a v r d a u r f boMgan o d a tla r n i 
s o x ta la s h tiris h b ila n m a s h g ‘ul o d a m l a r g a n i s b a t a n qoMlanishi 
kerak.
Bu s o x ta la s h tir is h la r q o n u n n i yaxshi b i l m a y d ig a n o d a m l a r
va b o la la r d a m u a y > a n b ir illatlarni p a y d o qilishi m u m k i n . A gar 
t a ’Iim o t va q o n u n l a r g a o ‘rg atish ishlari b o s q i c h m a - b o s q i c h
va izchil o lib b o rilsa , u h o l d a u la r a ’lo natija beradi.
A f l o t u n b u t a ’ l i m o t l a r n i t a h l i l q i l u v c h i va k o ‘ r i b
c h i q u v c h i l a r g a y o z i l m a g a n u r f - o d a t l a r x a l a q i t h e r m a s lig i 
k e r a k , d e b e s l a t a d i . U m i s o l t a r i q a s i d a q a d i m g i s o h i b i
q o n u n l a r n i n g b u o d a t l a r i n i o l r g a n i b c h i q q a n va b a zi 
a h a m i y a t s i z s o lz l a r n i n g k o ' p m a ’n o l a r g a e g a e k a n l i g i n i
a n iq la g a n sh o irla rn in g s o 'zlarin i keltiradi. U , qisqa yoki batafsil 
b a y o n q i l i n a d i g a n n u t q l a r d a n iborat b i r n e c h a xil n u t q l a r
m a v ju d lig in i v a ulcv l a n qaysi biri afzalroci e k a n lig in i a n iq la s h

---

A F L O T U N Q O N U N L A R I M O H I Y A T I
z a ru rlig in i eslatadi. U y a n a p a n d - n a s i h a t l a r t o ‘g ‘risida gap irib
o ‘ta d i. A g a r s h a h a r a h o lisi b u n a s ih a tla r g a q u l o q solsalar, 
ularning k o ‘ngillari y u m sh ay d i, u la rd a n a z o k a t va qobillik p a y d o
b o ' l a d i , o 'z l a r i i t o a t k o r b o ' l i b m a y i n t o r t a d i l a r . A f l o t u n ,
s h a h a r a h o l i s i , y o o ' t i b k e t i b n o m - n i s h o n i q o l m a g a n
o d a m l a r n i y o k i h a y v o n a t n i , y o x u d g 'a y r i o d d i y b i r o r n a r s a n i 
tu s h u n i s h n i d ild a n x o h la b e ’zo z la sh la ri h a q i d a m iso l keltiradi. 
B u is h la r n in g fo y d ali t o m o n l a r i n i a n iq la y d i. B u fo y d a la r d a n
biri o ' z ta b ia tla rig a k o ' r a tajrib asiz k o 'p c h i l i k o d a m l a r n i n g ,
y o z i l m a g a n o d a t l a r d a n , u l a r n i n g m o h i y a t l a r i n i z o ' r g ' a
tu s h u n s a la rd a , b ir o r n arsa bilishga intilishlaridandir. Ikkinchisi, 
b u o d a m l a r b i r o r y a n g ilik k a h a y r a t l a n i b q a ra y d ila r. N i h o y a t
u c h i n c h i s i , u l a r b u g 'a r o y i b o t l a r n i n g m o h i y a t l a r i g a y etish
u c h u n q o n u n n i s a q la b q o la d ila r . S h u o ' r i n d a A f l o t u n o ' s h a
s h a h a r l a r n i n g f u q a r o l a r i g a m a ’l u m b o ' l g a n v a u l a r t u b
m a ’n o s ig a y e t m o q c h i b o 'l g a n k i to b la r h a q i d a eslatib o 't a d i .
O ' z s h e ’rlarida b u la r n in g h a m m a s i n i tasvirlagan sh o irla r tufayli 
b u v o q e a l a r d a n x a b a r d o r b o ' l i n d i . H o m e r v a b o s h q a l a r
s h u n d a y sh o irla rd ir.
A f l o t u n , s o h i b i q o n u n o ' z s h a h r i n i n g a h o l i s i d a n
y o z i l m a g a n u r f - o d a t l a r n i sa q la s h , o 'r g a n i s h va u la rg a ito at 
qilishni t a la b etishi zarurligi h a q id a g apiradi. H e c h qaysi sohibi 
q o n u n o ' z i d a n o l d i n g i s o h i b i q o n u n t o m o n i d a n a m a l g a
o s h ir ilg a n ish larn i rad e tm a slig i k erak . L e k in , o ld in g i so h ib i 
q o n u n n i n g q a r o r l a r i d a n b a ’zilarini o 'z g a r tir is h z a r u r a ti p a y d o
b o 'l s a , u h o l d a s h a h a r a h o lisi u l a r d a n ( y a ’ni o 'z g a rtirilis h i 
k e r a k b o ' l g a n m o d d a l a r d a n ) v o z k e c h i s h l a r i z a r u r va b u
o 'z g a r i s h l a r q o n u n l a r d a o ' z aksini to p is h i k erak . B u, u la r n in g
q o n u n l a r i d a g i m a ’nosi b u z ilg a n m o d d a l a r g a h a m taallu q li. 
K e y in A flo tu n m o d d a l a r n i o 'z g a r t i r i s h h a q i d a g a p ira d i.
S o ' n g r a sohibi q o n u n l a r o 'r n i g a kelad ig an b o s h q a b ir sohibi 
q o n u n l a r t o ' g ' r i s i d a g i m a s a l a k o ' r i l a d i . S o h i b i q o n u n
t o 'g 'r i s i d a g i m a s a la k o 'r i l a d i . S o h ib i q o n u n o 'z i d a n keyin 
b o 'l a d i g a n b o s h q a so h ib i q o n u n t o 'g ' r i s i d a a h o lig a m a ’lu m
q i l s a , b u b i l a n u s h a h a r a h o l i s i n i n g k o ' n g l i g a , a y n i q s a ,
tajrib asiz o d a m l a r n i n g k o 'n g i l l a r i g a g 'u l g ' i l a solib q o 'y a d i ,
u l a r n i m a b o ' l a r e k a n . d e b q a lb la r i z ir i l l a b k u t a d i l a r va

---

A B U N A S R F O R O B I Y
keyingi sohibi q o n u n jo riy e tg a n q o id a la rg a itoat etishga x ohish 
p a y d o boMishini ( T a n g r i d a n ) iltijo q ila d ila r. A f lo tu n , h ay o t 
s o h ib i q o n u n d a , g o ‘yoki u n d a n keyin b o s h q a so h ib i q o n u n
k e l m a y d i , d e g a n f i k r p a y d o b o M m a s i i g i u c h u n u n g a
e h tiy o tk o r lik b ila n u q d ir is h za ru rlig in i t u s h u n t i r a d i . A g a r u 
s h u n d a y o ‘ylasa va b u n d a n xalq x a b a r d o r boMib q o ls a , vaqt 
oMishi b ilan u n i n g o ‘rn ig a b o s h q a s i k e lg a n in i k o ‘rgan xalq 
u c h u n b u v o q e a b a r c h a q o n u n l a m i : o ' z i n i n g (h o z irg i) sohibi 
q o n u n i n i h a m keyin k e lg a n in in g q o n u n l a r i n i h a m rad etishiga 
s a b a b b o 'l a d i . S o h ib i q o n u n x alq b ila n b irg a lik d a q o n u n l a m i
ra d e tis h va t a n o lish o ra sid a g i o ' r t a y o 'l n i b elg ilab olmogM 
d a r k o r . B u n i n g u c h u n so h ib i q o n u n o 'g itla r , q o n u n l a r va 
i n s o n illatlarin i o 'r g a n i s h b o r a s i d a u z o q v a q t ish la y d ig a n , 
y o r d a m b e r u v c h i o d a m p a y d o b o 'l g a n l i g i d a n x a lq n i x a b a r d o r
e tish i k e ra k b o 'l a d i . A g a r u n d a n , xayrli is h la rd a y o r d a m c h i
s h a x s u n i n g o ' z i g a o ' x s h a y d i m i d e b s o ' r a s h s a , u i n k o r
e t m a s l i g i , a k s i n c h a x a l q q a z a r a r k e l t i r m a s l i g i h a q i d a
o g o h la n tir is h i z a r u r . A f l o t u n s h a h a r l a r n i n g a h o lisi va so h ib i 
q o n u n l a r n i n g h a y o t i d a n m is o lla r keltiradi.
U q o n u n l a r n i n g ikki xil b o 'lis h i h a q i d a g a p ira d i. B irin c h i 
xil q o n u n l a r g a , h a r q a y s i s o h i b i q o n u n d a u c h r a y d i g a n
q o n u n l a m i j o r i y e t i s h d a , s h a h a r a h v o li v a v a q t z iq lig id a n
s h o s h m a - s h o s h a r l i k a s o s id a p a y d o b o 'l g a n h o ld a g ila ri kiradi. 
Boshqa bir xiliga esa o 'z g a rm a y d ig a n va asl holini saqlaydiganlari 
k i r a d i , b u l a r — t a b i i y q o n u n l a r d i r . A f l o t u n b u f i k r n i
q a r i n d o s h - u r u g 'l a r g a b o 'l g a n m u n o s a b a t , xayrli ish larn i i n k o r
e tis h va b o s h q a m is o lla r b i la n t o 'l d i r a d i .