O‘rgatadigan tilshunoslik boMimiga sintaksis, tinish belgilari va ularni yozma nutqda to‘g‘ri qoMlash yo‘l-yo‘riqlarini

Ma’lum bir fikrni ifodalash uchun so‘zlarni tilimizning
muayyan qoidalari asosida bir-biriga bog‘lab, gap tuzamiz.
So‘zlarning bir-biriga bogManishi, gap va uning turlarini
o‘rgatadigan tilshunoslik boMimiga sintaksis, tinish belgilari
va ularni yozma nutqda to‘g‘ri qoMlash yo‘l-yo‘riqlarini
o‘rgatuvchi tilshunoslik boMimiga esa punktuatsiya deyiladi.

Ohang va fikr tugalligiga ega boMib, kesimlik shakllari * orqali ifodalanuvchi so‘z va so‘zlar qo‘shilmasiga gap de-
yiladi. Masalan: Vohid o^rnidan turdi. (O. Yoqubov)
Yurtimiz qanday chiroyli! Yozuvda gap oxiriga nuqta, so‘roq yoki undov belgilaridan biri qo‘yiladi va har bir gap bosh harf bilan boshlanadi.

So‘zlarning bogManishi ikki xil boMadi: teng bogManish va
tobe bogManish.
Olma va tkrik shaklidagi bogManish teng bogManish, olmani
yemoq shaklidagi bogManish esa tobe bogManish sanaladi.
I kki so‘zning biri tobe, ikkinchisi hokim tarzidagi bog‘- lanishiga tobe bogdanish deyiladi. Tobe bogdanishda doim ikkita qism: tobe va hokim so‘z bodadi. Tobe so‘z hokim so‘zga bogdanadi. So‘roq hokim so‘zga qarab beriladi. So‘roqqa javob boduvchi so‘z tobe qism sanaladi.
Gapning ifoda maqsadiga ko‘ra to‘rt xil shakli bor:
Gapning ifoda maqsadiga ko‘ra to‘rt xil shakli bor:

1. 
   darak gap; 2) so‘roq gap; 3) buyruq gap; 4) istak gap.
   

Darak, xabar ma’nosini bildiruvchi gaplarga darak gaplar • deyiladi. Darak gaplar oxiriga yozuvda doimo nuqta qo‘yiladi.


So‘roq ma’nosini bildirgan gaplar so‘roq gaplar hisoblanadi.
So‘roq gaplar so‘roq olmoshlari (kirn, nima, qayer, qancha kabi), so‘roq yuklamalari (-mi, -a (-ya), -chi) yoki so‘roq ohangi yordamida ifodalanadi. Masalan: — Tunda yo‘lga chiqamiz.
— Tunda?