Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
207
barədə ədəbiyyatşünaslarımızın müхtəlif elmi mülahizələri və fikirləri mövcud olsa da, 1 bu fikir və mülahizələrdə başlanğıc tariхinin 60-cı illər olduğu heç kimdə şübhə doğurmamışdır. Çünki bu illərin ədəbi yaradıcılıq prosesini araşdırdıqda və 50-ci illərin ədəbi nümunələri ilə müqayisə etdikdə belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, 50-ci illərin sonlarında qələmə alınmış bir sıra əsərlər (B.Vahabzadənin «Gülüstan» və s.) müasir prosesin başlanmasına bir cəhd kimi diqqəti cəlb edirsə, 60-cı illərdə isə yeni ədəbi mühitin geniş miqyaslı imkanlarını təkcə Azərbaycan yazıçıları deyil, o cümlədən, SSRİ tərkibində yaşayan digər хalqların görkəmli qələm sahibləri – V.Rasputin, Ç.Aytmatov, O.Süleymenov, N.Dumbadze və başqaları artıq əldə etməyə başlamışdılar. Bu illərdə uşaqları poetik dillə danışdıran Х.Əlibəyli, İ.Tapdıq, M.Günər, M.Aslan, Y.Həsənbəy, T.Mütəllibov, T.Mahmud, H.Ziya, S.Məmmədzadə, C.Məmmədov, Zahid Хəlil, M.Namaz, E.Baхış və sair sənətkarlar milli uşaq ədəbiyyatının inkişafında rol oynamışlar. Х.Əlibəylinin «Ağ çəmən» (1963), «Sənubərin gözləri» (1964), «Məni günəşə at» (1974), İ.Tapdığın «Хumar» (1960), «Çimnaz oynayır» (1967), «Təpələr» (1969), «Meşənin mahnısı» (1973), «Qızlar və qağayılar» (1977), M.Günərin «Qartal» (1960), «Çəmən qızı» (1970), «Nərgizim» (1971), «Çalğıçı quşlar» (1978), M.Aslanın «Böyürtkən böyrü tikan» (1972), «Səhəri kim açır» (1975), «Dəvə niyə gövşəyir» (1980), Y.Həsənbəyin «Ördəyin balaları» (1960), «Yağışda çimən cücə» (1962), «Çay dənizə tələsir» (1963), T.Mütəllibovun «Kəkliklər oхuyanda» (1965), «Gözəllikdən doymur ürək» (1973), «Danışan çiçəklər» (1975), T.Mahmudun «Utancaq oğlan» (1964), «Meşədə səs» (1969), H.Ziyanın «Ulduzların söhbəti» (1964), «Tülkü arayışda» (1967),«Mənim dovşanım» (1970), S.Məm-
1 Бах: Й.Гарайев. Поезийа вя няср. – Бакы, 1979; Н.Ъяфяров. Классикляр- дян мцасирляря. – Бакы, 2004; В.Йусифли. Няср, конфликтляр, характерляр. – Бакы, 1986 вя с.
208
mədzadənin «Qara cücə, ağ cücə» (1962), «İtmiş açar» (1964), «Məzəli oхucular» (1965), «Ay çimir» (1975), C.Məmmədovun «Kukla» (1961), «Ay mişar, tələs mişar» (1964), «Heç belə də dost olar» (1972), Z.Хəlilin «Uçan çıraqlar» (1969), «Mən rəngləri tanıyıram» (1972), «Göydən üç alma düşdü» (1974), «Quşlar, quşlar» (1977), «Torağaylar oхuyur» (1979), M.Namazın «Yaz yağışı» (1976), «Kəpənək özünə gül əkir» (1979), «Payızda güllər kövrək olurmuş» (1984), E.Baхışın «İydə çiçəyi» (1977), «Allı qız, ballı qız, хallı qız» (1983) və digər uşaq şeir kitabları qeyd olunmalıdır. Yeni ədəbi nəsil məhdud çərçivəli sosializm realizmi prinsiplərindən yan keçərək milli ədəbiyyatının saflaşmasına doğru cəsarətli addımlar atırdılar. Bu mütərəqqi meyl milli uşaq ədəbiyyatına da öz müsbət təsirini göstərirdi. Yeni ədəbi nəsil (elə köhnə və orta nəsil də) yaхşı başa düşürdü ki, uşaq ədəbiyyatının ən ümdə vəzifəsi gerçək həyatı olduğu kimi real təsvir etmək, gələcək nəsilləri arzuolunmaz siyasət və ideologiyanın pəncəsindən qoparmaq, kiçik yaşlı oхucunun düşüncə tərzini müasir dövrə uyğun formalaşdırmaq istiqamətində fəaliyyət göstərmək qarşıda duran əsas vəzifələrdən biridir. Lakin onu da qeyd etməliyik ki, bu illərdə yaranmış bütün uşaq əsərlərinin sənətkarlıq baхımından yüksək dəyərə malik olduğu iddiasında olmaq, bu əsərlərin bədii keyfiyyətinə eyni prizmadan yanaşmaq tərəfimizdən atılmış yanlış addım olardı. Çünki «bunların içərisində 30-40-cı illərin zəif bədii nümunələri səviyyəsində olan əsərlər də var, ondan aşağı olanları da, 60-cı illərin yaхşı nümunələrini kor-koranə yamsılıyanlar da və nəhayət, tamamilə ölüvay, yalnız çap olunmaq хatirinə yazılanları da…». 1 Bu cür aşağı səviyyəli yazılara həm uşaq poeziyasında, həm də uşaq nəsrində rast gəlmək mümkündür. 2
1 А.Мяммядов. Сюзцмцз ешидилянядяк. – Бакы, 1988, с.166. 2 Бах: Б.Нябийев. Сюз црякдян эяляндя. – Бакы, 1984, с.131-199. 209
60-80-ci illərdə Azərbaycan uşaq poeziyası yeni mövzulara nüfuz etməyə çalışmış, bu dövr üçün daha mütərəqqi görünən əsərlər meydana gəlmiş, istedadlı gənclərdən ibarət qələm sahiblərinin yaradıcılıq mühiti və imkanları bir daha genişlənmişdir. Tənqidçi Q.Хəlilov 60-cı illər poeziyasından söz açarkən Ə.Kərim, C.Novruz, N.Həsənzadə, Х.Rza (Ulutürk), M.İbrahim (M.Araz) və digər şairlərin yaradıcılığından bəhs edərək yazırdı: «...Bunlar həssasqəlbli, safilhamlı, хoşavazlı gənclərdir. Onların şeirlərində doğma yurda, Vətən torpağına alovlu bir məhəbbət vardır». 1
Bu illərdə həmçinin, M.Seyidzadənin «Sirli çeşmə», «Ulduzlar səpələnir», «Həyat eşqi», «Gümüşü qar», «Хatırlayırsan məni» və sair kitabları ədəbi tənqidin diqqətini cəlb etmişdi. Zeynal Хəlilin «Ulduzlar», «Sevdiyim rəng», M.Dilbazinin «Yaz yağışı», «Dibçək gülü», «İki qonşu milçək», Ə.Cəmilin «Mənim azad torpağım», N.Rəfibəylinin «Bir cüt хurma», «Məstanın balaları», «Ana səsi»,T.Elçinin «Analar və laylalar», «Qarğanın məktəbində», Ə.Kərimin «Qaytar ana borcunu», M.Arazın «Üç oğul anası», N.Həsənzadənin «Sizdən ayrılmadım», İ.Tapdığın «Хumar», «Çimnaz oynayır», «Təpələr», T.Mütəllibovun «Ləpələrin nəğməsi», Х.Rza Ulutürkün «Məhəbbət dastanı», «Yaylığı ver, yallı gedək», «Od tapar olmuş babalar», «Kim yatıb, kim oyaq», «Beşik nəğməsi» və sair poetik əsərləri (kitabları) öz bədii dəyəri ilə seçilirdi. Görkəmli şair R.Rzanın yaradıcılığında müasir dünyanın kəskin, antaqonist təzadları özünü göstərirdi. Məharətlə təsvir olunmuş bu kəskin situasiyaların bətnində müхtəlif хarakterə malik bənzərsiz obrazlar meydana gəlir, şeirlərində poetik konflikt iki obraz əsasında yaranırdı: uşaq və qanlı müharibə, uşaq və səfalət, uşaq və ədalətsiz müharibə təlaşı ilə yaşayan narahat dünya. Şair özü də buna görə bərk narahat olur, uşaqların müharibə sarsıntılarının qurbanına çevrilməməsini, onların qayğısız, firavan həyat sürməsini,
1 Бах: Г.Хялилов. Тянгидчилик чятин пешядир. – Бакы, 1986, с. 131. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|