[]

381 

 

 

 

---

382 

 

Cürnhuriyyətinə abidə ucaldılması haqqında göstəriş vermişdir.  Heydər Əliyevin təşəbbüsü və qayğısı ilə A zərbaycan Xalq 

Cü mhuriyyətinin  tarixinə dair arxiv  sənədləri və fundamental nəşrlər işıq ü zü görmüş, 2003 ilin  mart -may aylarında Bakıda 

Azərbaycan  Xalq  Cü mhuriyyətinin  85  illiyinə  həsr  olun muş  beynəlxa lq  e lmi-sessiya  keçirilmiş,  "Azə rbaycan  Xalq 

Cü mhuriyyəti Ensiklopediyası"nın nəşr olunması üçün hazırlıq işlərinə başlan mışdır. 

1998  ilin  mayında  Azərbaycan  xalq ı,  mütərəqqi  beynəlxalq  ictimaiyyət  Heydər  Əliyevin  anadan  olmasının  75 

illiyin i yüksək təntənə ilə qeyd etmişdir. Azərbaycanda və bir sıra  xarici ölkələrdə  Heydər  Əliyevin A zərbaycanın dövlət 

müstəqilliy i və tərəqqisi naminə titanik  fəaliyyətindən bəhs edən silsilə  kitablar,  kitab-albomlar nəşr olun muş, kinofilmlər 

yaradılmışdır. 

Heydər Əliyev bir sıra xarici ölkə lərin yüksək ordenlərinə, beynəlxa lq mü kafat lara, o cü mlədən, Türkiyənin Sənaye 

və İş Adamları  Vakfının 1997 ilin insan haqları və  ilin dövlət adamı  mü kafat ına, ən nüfuzlu televiziya kana lla rından biri  - 

"Nərgiz TV‖n in apardığ ı rəy sorğusuna görə planetimizin siyasi xadimləri arasında "Dünyada ilin adamı" fə xri adına  (1997), 

"İpək  Yolu  Fondu‖nun  təsis  etdiyi  "İpək  Yolu  Xid mət  Mükafatı"na  (1998),  Beynəlxalq  Atatürk  Sülh  Mükafatına  (1999), 

mü xtəlif  ö lkə  universitetlərin in  fəxri  doktoru  adına  və  digər  yüksək  nüfuzlu  fəxri  adlara,  mü kafatlara  layiq  görülmüşdür. 

Dövlətlərarası  əlaqələrin  inkişafında,  regional  münasibətlərin,  siyasi  sabitliyin  tənzimlən məsində  yorulmaz  səylərinə  görə 

Heydər  Əliyev  ―Qızıl  fortuna"  Beynəlxa lq  Reytinq  Təşkilatının  a li  mü kafatı  -  "Qızıl  Ulduz"  ("Qloriya  populi")  ilə  tə ltif 

olunmuşdur (2001). 

Ümu mdünya  tarixinin  nadir  şəxsiyyətlərindən  biri  o lan  Heydər  Əliyevin  əbədiyyətə  qovuşduğu gün Azərbaycan 

xalq ının,  bütün  türk-islam  dünyası  və  mütərəqqi  bəşəriyyətin  tarixinə  ən  ağır  hüzn  günü  kimi  daxil  oldu.  Dah i  rəhbər 

əbədiyyət dünyasına arxasınca irəliləyən milyonlarla azərbaycanlın ı - doğma xalqını birləşdirərək qovuşdu. 

Azərbaycan  xalq ı  Heydər  Əliyevin  adın ı  geniş  miqyasda  əbədiləşdirmişdir.  Anadan  olduğu  Na xç ıvan  ş əhərində 

Heydər Əliyevin büstü ucaldılmış (1983),  Heydər  Əliyev  mu zeyi yaradılmışdır. Azərbaycan  Respublikasının bütün rayon, 

şəhər,  böyük  qəsəbə  və  kəndlərində  Heydər  Əliyev  bağ  və  parkları,  meydanları  salın mış,  bulaq-abidə  ko mp leksləri, 

pannolar  inşa  edilmişdir.  Kiyevdə  Heydər  Əliyev  ad ına  Siyasi  Elmlər  və  Beynəlxalq   Münasibətlər  İnstitutu  fəaliyyət 

göstərir.  Heydər  Əliyev  məktəbləri və universitetlərində elmi-nəzəri  mühazirələr,  məruzələr din lənilir, seminarlar  keçirilir. 

Bakın ın beynəlxalq hava limanı,  Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri,  Respublika sarayı,  Bakı id man-konsert ko mpleksi və s. 

Heydər Əliyevin adını daşıyır. 

Heydər Əliyev  Bakıda Fə xri  Xiyabanda, ömür-gün yoldaşı akademik  Zərifə  xanım Əliyevanın yanında dəfn olun-

muşdur. Onun məzarı qədirbilən Azərbaycan xalqın ın müqəddəs ziyarətgahına çevrilmişdir. 

---

383 

 

Əsərləri: 

Müstəqilliyimiz əbədidir, 1-11-ci kitablar, B., 1997-

2003;  Müstəqillik  yolu  (seçilmiş  fikirlər),  B.,  1997;  Azərbaycan  bütün 

azərbaycanlıların  vətənidir  (Azərbaycan  və  rus  dillərində),  B.,  2000; 

Azərbaycan XXI əsrin və üçüncü minilliyin ayrıcında, B., 2001. 

Əd.: 

Heydər  Əliyev  Azərbaycanı  dünyaya  tanıtdı,  B.,  1994; 

Qayıdış. 1990-1993 (məsləhətçi və buraxılışına məsul Vasif Talıbov), B., 

1996;  Azərbaycan  beynəlxalq  aləmdə  (Azərbaycan  Respublikasının 

Prezidenti  Heydər  Əliyevin  1993-1999-cu  illərdə  xarici  ölkələrə 

səfərlərinə dair materiallar),  c.1-5, B., 1996-99; Heydər Əliyev və Bakı 

Dövlət  Universiteti  (tərtibçi  Əli  Əhmədov),  B.,  1997;  Xudiyev  N., 

Heydər Əliyev və Azərbaycan dili, B., 1997; M ahmudov Y., Azərbaycan 

dövlətçiliyinin  xilaskarı,  B.,  1998;  Heydər  Əliyev  -  75.  "Azərbaycan 

Universiteti" (məsul redaktor Ramiz M ehdiyev), B., 1998; Həbibbəyli İ., 

Heydər  Əliyevin  həyatı  və  fəaliyyətinin  Naxçıvan  dövründə  Naxçıvan 

Dövlət  Universiteti,  Naxçıvan,  1998;  Maqsudov  F.,  Heydər  Əliyev  və 

Azərbaycan  elmi  (redaktoru  akademik  Cəmil  Quliyev),  B.,  1998; 

Abdullazadə  F.,  Heydər  Əliyev.  Siyasi  portret  (Azərbaycan  və  rus 

dillərində), B., 1998; Əliyev R., Heydər Əliyev. Din və mənəvi dəyərlər, 

B., 1998; Hacıyev Ə., Novruzov V., Allahverdiyev H., Heydər Əliyev və 

Azərbaycan  iqtisadiyyatı,  B.,  1998;  İsmayılov  Ə.,  Əliyev  Q.,  Heydər 

Əliyev və milli ləyaqət fəlsəfəsi, B., 1998; Əkbərov B., Heydər Əliyev 

milli konstitusiyamızın banisidir, B., 1998; M irzəyev R., Heydər Əliyev 

və müstəqil Azərbaycan Respublikasının yeni neft strategiyası (ingilis və 

Azərbaycan  dillərində),B.,  1999;M əmmədov  Z.,Heydər  Əliyev  və 

Azərbaycan  dəmir  yolları,  B.,  1999;  M ustafayev  R.,  Fikir  azaddır,  B., 

2000;  M ehdiyev  R.,  Azərbaycanın  inkişaf  dialektikası,  B.,  2000;  yenə 

onun,  Azərbaycan:  tarixi  irs  və  müstəqillik  fəlsəfəsi,  B.,  2001;  Həsənov  Ə.,  Azərbaycanın  ABŞ  və Avropa  dövlətləri  ilə  münasibətləri 

(1991-1996), B., 2000; Bakı Dövlət Universitetinin dünya şöhrətli məzunu (elmi məsləhətçi və redaktor akademik C əlal Əliyev; ön sözün 

və məqalələrin müəllifi AM EA-nın müxbir üzvü, prof. Abel M əhərrəmov), B., 2001; Azərbaycan Respublikası. 1991-2001-ci illər, B., 

2001;  M ahmudov  Y.,  Azərbaycan  tarixində  Heydər  Əliyev  şəxsiyyəti,  B.,  2002;  Heydər  Əliyev  və  Şərq,  kitab  1-2,  B.,  2002;  Təhsil 

millətin gələcəyidir (tərtibçi M isir M ərdanov), B., 2002; Heydər Əliyev və azərbaycançılıq məfkurəsi (elmi redaktoru R. M ehdiyev), B., 

2002;  Yeni  Azərbaycanın  qurucusu (tərtibçi X. Kazımlı),  B.,  2002; M ehdiyev  R., XXI  əsrdə  milli  dövlətçilik,  B.,  2003;  Böyük  siyasət 

zirvəsi (elmi redaktoru Yaqub M ahmudov), B., 2003; Heydər Əliyev (biblioqrafik məlumat kitabı; Abel M əhərrəmovun redaktorluğu ilə), 

B.,  2003;  Heydər  Əliyev  və  Azərbaycan  parlamenti  (məsul  redaktoru  M urtuz  Ələsgərov),  B.,  2003;  Hüseynova  İ., M üstəqilliyimizin 

təminatçısı, B., 2003; Heydər Əliyev dünyanın gözü ilə, B., 2003; Sadıqov B., Həqiqət və yalan, B., 2003; Аббасбейли А., Аббасбейли 

Э., Гейдар Алиев  и мировая политика, Б., 1997; Алиев Н. А., Мирзоев М. А., Шахбазов Э. К., ОЭТ Баку  – Тбилиси – Джейхан: 

от видения к реальности, Б., 2001. 

 

ƏLĠYEV İlham Heydər oğlu  (d. 24.12.1961, Bakı) -A zərbaycan Respublikasın ın Prezidenti (2003 ildən), görkəmli 

siyasi  və  dövlət  xad imi.  Azərbaycan  xa lqın ın  ü mu mmilli  lideri,  dahi  dövlət  xadimi  Heydər  Əliyevin  oğludur.  Peşəkar 

siyasətçidir.  1982  ildə  Moskva  Dövlət  Beynəlxa lq  Münasibətlər  İnstitutunu  bitirmişdir.  Orada  elmi-pedaqoji  fəa liyyətə 

başlamış (1982), aspirant,  müəllim olmuşdur. Tarix elmləri namizədidir  (1985).  1991  ildən Moskvada "Oriyent" şirkətinin 

baş direktoru  işləmiş,  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət  Neft  Şirkətin in  xarici  iqtisadi  əlaqələr  üzrə  vitse-prezidenti  (1994 

ildən)  və  birinci  vitse-prezidenti  (1997  ildən),  A zərbaycan  Resbulikasının   baş  naziri  (2003)  və zifə lərində  çalış mışdır. 

Azərbaycan  dövlətçiliyinin  qorunub saxlanılması  və  yeni  Azərbaycanın qurulmasında  Heydər  Əliyevin  ən  ya xın  silahdaşı 

olmuşdur. 

İlham  Əliyev  müəllifi  Heydər  Əliyev  olan  neft  strategiyasının  hazırlan masında,  bu  siyasətin  dünya  meydanında 

uğur  qazanmasında  və  gerçəkləşdirilməsində,  həmin  sahədə  mü xtəlif  layihələrin  hazırlan masında,  ço x  çətin  dip lo matik 

tapşırıq ların  yerinə  yetirilməsində  fəal  iştirak  etmiş,  ölkəyə  investisiya  axınında  mühü m  ro l  oynamışdır.  Onun  ölkədə 

iqtisadi  islahatların  həyata  keçirilməsində,  müstəqil  Azərbaycanın  xaric i  ölkələ rlə  iqtisadi  və  mədəni  əlaqələ rinin 

genişlənməsində,  xüsusilə  neft-qaz  yataqlarının  birgə  işlən məsinə  dair  dünyanın  qabaqcıl  neft  şirkətləri  ilə  tarixi 

müqavilələrin,  o  cümlədən  Bakı-Tbilisi-Ceyhan  əsas  ixrac  neft  kəməri  haqqında  müqavilənin  bağlan ması  və  reallaş-

dırılmasında,  ü mu miyyətlə,  A zərbaycan  Respublikasının  dünyaya  inteqrasiyasında  mühüm  xid mətləri  vardır.  İlham 

Əliyevin böyük əməyi olan neft strategiyasının həyata keçirilməsi, beynəlxalq şirkətlərlə neft  müqavilələrinin  imzalan ması 

nəticəsində  1994-2000  illə rdə  xa rici  şirkətlər  A zərbaycana  800  milyon  ABŞ  dolları  məbləğində  bonus  vermişlər. 

Azərbaycanın neft sektorunda 30 mindən artıq iş yeri aç ılmışdır. 

Azərbaycanda  demokratik,  hüquqi  və  dünyəvi  dövlət  quruculuğunda  fəal  iştirak  edən  İlha m  Əliyev,  hə m  də 

görkəmli  partiya  xadimid ir.  O,  ö lkən in  aparıcı  siyasi  partiyası  olan  Yeni  A zərbaycan  Partiyasının  (YA P)  liderid ir.  İlham 

Əliyev  YA P-ın  I quru ltayında (1999) partiya sədrinin  müav ini, II qurultayında (2001)  is ə birinci  müavin i seçilmişdir.  Bu 

mühü m  vəzifənin  öhdəsindən  layiqincə  gələn  İlham  Əliyev  əhalin in  geniş  kütlələrin in  Yen i  Azərbaycanın  quruculuğuna 

səfərbər  olunmasında  olduqca  s əmərə li  fəaliyyət  göstərir.  2000  ilin  parla ment  seçkilərində  YAP-ın  seçki  ka mpan iyasına 

İlham Əliyev başçılıq etmişdir. Məh z onun rəhbərliyi ilə YA P həmin seçkilərdə  

 

 

---