386
İlham Əliyev Milli Məclisin deputatı olduğu dövrdə geniş və çoxşaxəli fəaliyyət göstərmişdir. O, daim xalq ın
içərisində olmuş, onun proble mlərini öyrən miş, əhalin in sosial müdafiəyə ehtiyacı o lan təbəqələrinə müntəzə m qayğı
göstərmişdir. Həmin dövrdə İlham Əliyevin əhalinin mü xtəlif təbəqələrinin nü mayəndələrinə, qaçqınlara, məcburi
köçkünlərə və Qarabağ müharibəsinin əlillərinə qayğısı, Qaradağ rayonunda və ölkənin digər bölgələrində apardığı böyük
quruculuq işləri doğma xalqa göstərilən bu qayğının parlaq təzahürləridir.
Milli Məc lisin Beynəlxa lq münasibətlər və parla ment-ləra rası ə laqələr daimi ko missiyasının üzvü olmuş İlha m
Əliyevin Avropa Şurasının Parlament Assambleyasında (AŞPA) Azərbaycan Parlamenti daimi nü mayəndə heyətinin rəhbəri
kimi fəa liyyəti doğma xa lqa qətiyyətlə və cəsarətlə xid mət et mək nümunəsidir. Onun AŞPA-dakı məqsədyönlü, qətiyyətli
və cəsarətli ç ıxışları Azə rbaycanın Avropa məkanında nüfuzunun daha da artmasına çox güclü təsir göstərmişdir. Məh z
İlham Əliyevin yorulmaz fəaliyyəti, qətiyyətli çıxışları sayəsində erməni təcavüzkarları Avropa Şurasında ifşa olunmuş,
Azərbaycanın ayrılma z parçası olan Dağlıq Qarabağ haqqında, qondarma "Dağlıq Qarabağ proble mi" barədə Qərb
dünyasında obyektiv rəy formalaş mış, həmin münaqişəyə düzgün siyasi qiymət verilmiş, onun həlli yolunda mühü m
addımlar atılmışdır. Avropa Şuras ında Ermən istanın təcavüzkar, işğalçı dövlət kimi tanın masında, e rməni terrorçu luğunun
beynəlxa lq terro rizmin tərkib hissəsi olmasının sübuta yetirilməsində, nə zarətdən kənarda qalan Dağlıq Qarabağın
narkotiklə rin ötürücü məntəqəsinə və terror yuvasına çevrilməsinin Avropa və dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında İlha m
Əliyevin böyük xid mətləri var. Avropa Şurasındakı fəaliyyəti, AŞPA -dakı obyektiv və konstruktiv çıxış ları İlham Əliyevə
qərb siyasətçiləri arasında böyük hörmət və nüfuz qazandırmışdır. O, AŞPA-nın vitse-spikeri və Büro üzvü seçilmişdir
(2003, yanvar).
İlham Əliyev Prezident Heydər Əliyevin gənclər siyasətinin həyata keçirilməsində misilsiz fədakarlıq göstərmişdir
və bu sahədə fəaliyyətini indi də uğurla dava m etdirir. 1997 ildə A zərbaycan Respublikası Milli Olimp iya Ko mitəsinin
prezidenti təyin olunan İlha m Əliyev a z va xt içərisində həmin sahədə də yüksək təşkilatçılıq istedadına ma lik o lduğunu
göstərmişdir. Onun yorulmaz və gərg in əməyi sayəsində qısa müddət ərzində Azərbaycan id manı ayağa qaldırılmış, dünya
şöhrəti qazanmışdır. A zərbaycan id mançıların ın beynəlxalq yarışlarda qazandığı parlaq uğurlar İlham Əliyevin başçılıq
etdiyi id man hərə katın ın, hər şeydən əvvəl, böyük siyasi qələbəsidir.
İlham Əliyev uzaqgörən dövlət xadimi və siyasətçi kimi sağlam gənclik yetişdirmək, bununla da xalq ımızın sağlam
gələcəyini tə min et mə k üçün idman ı ü mu mxa lq hərəkatına çevirmə k xətti yeridir. Onun təşəbbüsü ilə təkcə paytaxt Bakıda
deyil, eyni za manda reg ionlarda (Na xç ıvan, Gəncə, Şəki, Lən kəran, Quba) da o limp iya id man-sağla mlıq ko mple kslərinin
tikilib istifadəyə verilməsi, id manın mü xtə lif sahələrinin in kişafı üçün güclü maddi-te xn iki baza yaradılması xa lqın sağla m
gələcəyinə yönəlmiş müdrik siyasətin parlaq tə zahürlərid ir.
Hazırda Azərbaycanın beynəlxalq yarışlarda id manın mü xtəlif sahələrində ön mövqelərə çıxması, Bakının dünya
üzrə mühüm beynəlxalq yarışların keçirild iyi mərkəzə çevrilməsi A zərbaycanın şöhrətini daha da artırır, onun beynəlxalq
nüfuzuna müsbət təsir göstərir. Bu İlham Əliyevin gənclər siyasətinin ən böyük uğurlarından biridir.
İlham Əliyev beynəlxalq münasibətlər tarixi sahəsində dərin biliyə malik o lan peşəkar siyasətçi kimi dünya
miqyasında böyük hörmət və nüfuz qazanmışdır. O, A zərbaycan nümayəndə heyətinin başçısı, yaxud üzvü kimi A BŞ,
İngiltərə, Türkiyə, Fransa, Rusiya, Ukrayna, İsveçrə, Qazaxıstan, Özbəkistan, Slovakiya, Polşa, Gü rcüstan və b. ölkələrdə
rəsmi səfərlərdə, o cü mlədən dövlət səfərlərində olmuş, bir ço x beynəlxa lq konfrans və konqreslərdə məru zə lərlə ç ıxış
etmişdir.
İlham Əliyev Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin (1-2-ci çağırış) deputatı olmuş, AŞPA-da Azərbaycan
Parlamenti daimi nü mayəndə heyətinin başçısı və AŞPA-nın vitse-spikeri və Büro ü zvü vəzifələrində səmərəli fəaliyyət
göstərmişdir. A zərbaycan xalqı qarşısındakı xid mətləri nəzərə alınaraq İlham Əliyev 2003 ildə Azərbaycan Respublikasının
Baş naziri təyin olun muşdur. O ,2003 ilin prezident
387
seçkilərində parlaq qələbə qazanaraq xalq ın iradəsi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmişdir.
Prezident İlham Əliyev Azərbaycan xalqın ın dahi oğlu Heydər Əliyevin demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət
quruculuğu siyasətini uğurla davam etdirir. Onun rəhbərliyi ilə ölkədə iqtisadi islahatlar daha da sürətlənmiş, xüsusi
prezident fərman ı ilə 2004-08 illərdə regionla rın sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət proqra mı qəbul olun muşdur. Pre zident
İlham Əliyev ölkədə insan haqları və azadlıqlarının daha dolğun təmin olun masını d iqqət mərkəzində saxlayır. O, Heydər
Əliyevin Azərbaycan xalq ının milli-mənəvi dəyərlərinin qorunub saxlanılması və daha da inkişaf etdirilməsi kursunu uğurla
həyata keçirir. Onun "Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nəşri haqqında" və "Azərbaycan dilində latın qra fikası ilə kütləvi
nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında" sərəncamları (2004, 12 yanvar), Milli Ensiklopediyanın nəşrinə rəhbərliyi şə xsən öz
üzərinə götürməsi və bununla bağlı imzalad ığı sərəncamlar, alimlərə elmi dərəcələrə görə verilən əlavə əmək haqqını, tələ-
bələr, mag istrlər və aspirantların təqaüdlərin i dəfələ rlə a rtırması milli-mənəvi və ümu mbəşəri dəyərlə rə dövlət qayğısının
parlaq təzahürləridir. İlha m Əliyev A zərbaycan xa lqının tarixi keç mişinə xüsusi qayğı və diqqət göstərir. O, A zərbaycan Xa lq
Cü mhuriyyətinin dövlətçilik tariximizdəki ro luna yüksək qiymət vermişdir: "Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin yaran ması
tariximizdə ço x ə la mətdar və önəmli hadisə idi. İlk dəfə müsəlman a lə mində de mokrat ik respublika yaranırd ı, Azərbaycan
xalqı müstəqilliyə qovuşurdu. Ölkəmiz dünya birliy inə üzv olu rdu. Bu, ço x əlamətdar hadisə id i".
Prezident İlham Əliyevin qətiyyətli və məqsədyönlü fəaliyyəti nəticəsində Heydər Əliyevin xarici siyasət kur-
sunun həyata keçirilməsində, o cü mlədən Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü pozmuş erməni işğalçılarının təcavüzkar
mövqeyinin beynəlxalq aləmdə ifşa olunmasında mühüm uğurlar qazanılmaqdadır. Geniş dünyagörüşünə, dərin və hərtərəfli
biliyə, yüksək mədəniyyətə ma lik o lan İlha m Əliyev müasir və çevik siyasətçi kimi dünyada böyük hörmət və nüfuz
qazanmışdır. O, sürətlə dəyişən çağdaş dünyada, qloballaşma və inteqrasiya proseslərində, bütün beynəlxalq görüşlərdə və
apardığı yüksək səviyyəli danışıqlarda Azərbaycanın mənafelərini bütün sahələrdə uğurla müdafiə ed ir. İlham Əliyevin
uğurlu xarici siyasəti sayəsində Azərbaycanın beynəlxalq və regional problemlərin həllində də rolu və nüfu zu getdikcə artır.
Azərbaycan Prezidenti İlha m Əliyev bir ço x ö lkənin və beynəlxalq təşkilatla rın fə xri adla rı və mü kafatlarına layiq
görülmüş, AŞPA-nın fəxri üzvü diplo mu və medalı ilə təltif o lun muşdur.
Əs ər lə r i
: Azərbaycan nefti dünya siyasətində, c.1-5, B., 1997-98 (A.Muradverdiyevlə birgə); Каспийская нефть
Азербайджана, М., 2003.
Əd.:
Abdullayev V., O, böyük siyasətə hazırdır. B., 1999; İlham Əliyev bu günün və gələcəyin uğur faktorudur (buraxılışa
məsul Fəzail A ğamalı), B., 2001; İlham Əliyev: M ən istənilən səviyyədə istənilən mübarizəyə hazıram (buraxdışa məsul Fəzail A ğamalı),
B., 2001; Bəsirət ünvanı (redaktoru Əli Əlirzayev), B., 2002; Diplomatiya və iqtisadiyyat (elmi redaktoru Yaqub M ahmudov), B., 2003;
Siyasət zirvəsində (tərtibçi Etibar Nəsibov; elmi redaktoru Seyfəddin Qəndilov), B., 2004; Valeh M irzə, Azərbaycan dövlətçiliyinin qoşa
qanadı, B, 2003; Quliyev İ. Sabaha inamla və İlhamla, B, 2003.
ƏLĠYEV Məmmədtağı Hacı Əbdülsəməd oğlu - ictimai və siyasi xad im, Rusiyanın 1-ci Dövlət du masının deputatı
(ba x Əlizadə Mə mmədtağı Hacı Əbdüls əməd oğlu).
ƏLĠYEV Mirzə Bağ ır Yusif oğlu (1882, Naxçıvan ş. - 1.9.1938, o rada) - A zərbaycanın milli istiqlal hərəkatın ın
fəal iştira kçısı. Na xç ıvanın erməni təcavüzündən və xarici müda xilədən a zad olun masında fəal iştira k et mişdir. Gimna ziya
təhsili a lmış, ərəb, fa rs və rus dillərin i mü kə mmə l öyrənmiş, "Səyyar" tə xə llüsü ilə şerilə r ya zmışdır. Dövrünün ziyalıları ilə
ünsiyyət saxlamış, onların bir ço xu, xüsusilə Hüseyn Cavidlə dostluq etmişdir. 1918-20 illərdə Naxçıvan erməni təcavuzünə
mə ruz qalarkən burada yaradılmış Müs əlman Milli Ko mitəsinin katib i olmuşdur. Sonra lar Na xçıvanda müəllim və vəkil
işləmişdir. 1937 ildə qardaşı Nağı Əliyevlə (xaricdə təhsil almış, Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ordusunun yüksək rütbəli
zabiti, qoşun komandiri olmuş, Aprel işğalından (1920) sonra mühacirət etmişdir) əlaqədar 2 dəfə Dövlət Təhlü kəsizlik
Ko mitəsində saxlanılan Mirzə Bağır Əliyev ruhi sarsıntıdan ağır ürək xəstəliyinə tutulmuş, qəflətən vəfat etmişdir. Ərəb
əlifbası ilə 250 səhifəlik şagird dəftərində gündəlik şəklində yazılmış xatirələrində Mirzə Bağır Əliyev ermən i
təcavüzkarla rının Azə rbaycana və xalq ımıza qarşı törətdikləri vəhşilikləri, habelə xarici dövlətlərin (İran, Rusiya, İngiltərə ,
Fransa və Amerika Birləşmiş Ştatları) Na xç ıvanda baş verən hadisələrə müda xiləsi, Türkiyənin Na xç ıvana qardaşlıq kö məy i
ilə bağlı iştira kç ısı və şahidi olduğu hadis ələri təfərrüatı ilə qə lə mə a lmışdır.
Əsəri:
Qanlı günlərimiz (1918-1920-ci illər), B., 1993.
ƏLĠYEV Mirzağa Əli oğlu (1883, Bakı yaxın lığındakı Hövsan k. - 25.10.1954, Bakı) -
görkəmli teatr xadimi, aktyor, xalq artisti (1949), Dövlət mükafatları laureatı (1943, 1948).
Səhnəyə ilk dəfə 1901 ildə Şah mar bəy "Müsibəti-Fə xrəddin", N.B.Və zirov) rolunda çıxmışd ır.
1906-07 illə rdə "Hə miyyət" teatr truppasının aktyoru və rəhbəri olmuş, 1907 – 12
illərdə ―Nicat‖ cə miyyətinin teatr t ruppasında çıxış et mişdir. 1912 ildə milli –ayrıseçkiliyə qarşı
çıxd ığına, qabaqcıl ictimai ideyaları yaydığına görə Həştərxana sürgün olunmuş, 1912-16 illə rd ə
Vo lqaboyu şəhərlərində, Tiflisdə, İran və Türkiyə şəhərlərində tamaşala r göstərmişdir. Azə rbaycan
Xalq Cü mhu-riyyəti dövründə teatr işinə dövlətin fəal müdaxiləsi nəticəsində Azərbaycan teatrının
inkişafında mühü m keyfiyyət dəyişiklikləri baş verdi. Milli mədəniyyət mücahid lərindən biri olan
Mirzağa Əliyev 1919 ilin sentyabrında aktyorların peş əkarlıq səviyyəsini yüksəltmək məqsədilə
açılmış türk