03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

143 
 
değirmeni tepesine doğru gelişmiş, daha sonra Yel değirmeni-Hıdırlık arasındaki 
alanda genişlemiştir. Mahallenin ikinci ismi de Burgaz Mahallesi olmuştur.
785
Hacı Mukbil Mahallesi:
786
XVI. asrın sonlarına doğru eski yerleşimin 
merkezinde Hisarbaşı adı verilen mevkide bir Müslüman mahallesi olarak ortaya 
çıkmıştır. Bu mahalle kiliseden çevrilen bir camii etrafında gelişmiştir, dolayısıyla 
buranın daha önceden bir gayri Müslim mahallesi olduğu kanaatine varabiliriz.
787
Hâce Bedreddin Mahallesi:
788
Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid’in damadı 
Buharalı Seyyid Mehmed’in halifelerinden Şeyh Kasım’ın oğlu Şeyh Bedreddin XV. 
asırda Milas’ın sosyal ve kültürel hayatında söz sahibi olmuştur. Bu zatla babası 
Şeyh Kasım adına Milas’ın Şeyh köyünde türbeleri yapılmıştır. Dolayısıyla Milas’ın 
Hâce Bedreddin ve Hâce Kasım mahallelerinin teşekkülünde bu zatların bir etkisi 
olabilir.
789
Selahâddin mescidi Mahallesi:
790
Mahallenin ismini 1330’da inşa edilen 
Selâhaddin Camii’nden aldığı anlaşılmaktadır.Yapının konumuna bakıldığında şehir 
Türkler döneminde ovaya doğru bir gelişme göstermiştir.
791
Buna göre mahallenin 
Türkler döneminde mi yoksa öncesinde mi ortaya çıktığı açık değildir.
792
Günümüzde 
ise mahalle Hacı İlyas Mahallesi olarak anılmaktadır.
Gebran Mahallesi:
793
Bu mahalle gayri Müslim nüfusu barındırmakta idi, 
muhtemelen fetihten sonra şehrin gelişiminin ardından fiziki doku içerisinde 
merkezde kalmış olmalıdır. Buna göre bu mahalle sur içerisinde kalmakta idi. Fakat 
XVI. asrın ortalarından itibaren bu mahalleden söz edilmemektedir.
794
                                                           
785
Aşkıdil-Akarca, a.g.e, s.14
786
BOA-TD-166, s.517
787
Mete, a.g.e. s.80
788
BOA-TD-166, s.517
789
Mete, a.g.e, s.82
790
BOA-TD-166, s.517
791
Mete, a.g.e, s.79
792
Mete, a.g.e, s.79
793
BOA-TD-166, s.517
794
Mete, a.g.e, s.79

---

144 
 
Hisar-ardı (Gümüşlük):
795
Bu mahalleninin XVI. yüzyıl başlarında iki adı 
olduğunu görmekteyiz, mahallenin ilk ismi olan Gümüşlük’ün muhtemelen Hıdırlık 
Tepesi’nin güneyindeki  bugün de Gümüşkesen Anıtı adı verilen antik dönem 
eserinden gelmektedir. Hisar-ardı ise eski kalenin hemen dışında bulunmasından 
dolayı olmalıdır.
796
Pınarcık Mahallesi Mescidi: Bu mahalle adından da anlaşılacağı gibi bir 
mescid etrafında XVI. yüzyıl ortalarından itibaren gelişmeye başlamıştır. 
Muhtemelen avarız vergi fazla olan bir mahallenin vergi yükünü azaltmak üzere 
camii etrafındaki beş hane mahalle olarak kabul edilmiş olabilir.
797
Beş Kapu ve Çalçil:
798
Bu iki mahalle hakkında çok fazla bilgiye 
ulaşamıyoruz, Beş Kapu Mahallesi’nin isminin kale kapısından geldiğini düşünsek 
de kapının sayı olarak beş olarak ifade edilmesi pek mantıklı gelmemektedir. Belki 
ilk dönemlerde kale kapısı önünde olmasından “pîş-i kapu” kelimesinin zamanla 
bozulmuş hali olabilir.
799
c. Dini ve Sivil Yapılar 
Evliya Çelebi Milas’ta toplam yedi mihrab olduğundan bahsetmektedir.
800
Milas’ta hakkında bilgi verdiği camiiler ise şunlardır.
Camii Kebir (Firuz Bey
801
Camisi):
Evliya Çelebi camii hakkında şu bilgileri verir. “Hepsinden ziyade gözle 
görülen Camii Kebir; Şehrin kuzey tarafında kurşun örtülü, beş büyük kubbeli bir 
                                                           
795
BOA-TD-166, s.571
796
Mete, a.ge, s.81
797
Mete, a.g.e, s.82
798
BOA-TD-166, s.517
799
Mete, a.g.e, s.83
800
Seyahatname, s.109
801
Uzunçarşılı, a.g.e, s.160

---

145 
 
uzun minaresi olan ibret alınacak büyük bir camiidir. Dört bir tarafı gök renkli 
mermerdendir. Onun için Türkler tarafından Gök Camii diye de adlandırılır”.
802
Kıble kapısı üzerinde en üst kemerde bu ayet-i şerif ve tarihleri yazılmıştır. 
“Allahın mescitlerini ancak Allaha iman eden kimseler imar eder. Tevbe, 18” 
Altında kapı çerçevesi üzerinde; “Bismillahirrahmanirrahim, Emare bi inşâi 
hazihi’l-imareti’l-mübareketi fi eyyami devleti el-melik e’s-sultan Celaleddin Bayezid 
Han bin Murad Han bin Orhan Al-i Osman izze nasrıhu mebane bina-yı Zeyneddin 
bin Hace Pir Özbek dame izzuhu ve zade tevfikuhu ve ammerehu min yevmi’l-ahed 
fi’s-sadisi ve’l-ışrin fi şehr-i saferi’l-hayr sene seb’ ve seb’in ve seb’i mie (26. S. 
777) böyle tahrir olunmuştur.
803
Evliya’nın Camii Kebir olarak belirttiği bu camii Firuz Bey Camii
804
ya da 
diğer ismiyle Gök Camii olarak ta bilinir. Bu camii Milas’ın birinci defa 
Osmanlıların eline geçtiği tarihte Osmanlı Ümerasından Firuz Bey tarafından 
yaptırılmıştır (H. 799 – M. 1396).
805
Camii baştanbaşa yontma mermer taştan 
yapılmıştır. Burada Uzunçarşılı ise kitabeyi şu şekilde okumuştur:
“Bismillahirrahmanirrahim emr-i imare haze’limaretü’l-mübareke fi eyyam 
devletü’l-mülkü’s-sultan Celaleddin bin Bayezid Han bin Murad Han İbn Orhan 
‘izze nahrahu Mübarizüddin Hoca Piruz Bey da’me ‘izze ve zad tevfike ve ‘imare fi 
yevm  el-ahad fi’s-sadis ve’l-‘ışrin şehr-i safer lisene tis’e ve tıs’in ve seb’i mie 
806
”
(H.799-M.1396) 
Burada tarihler ve kitabenin bazı yerlerindeki isimlerin birbirlerini 
tutmadığını görmekteyiz. Bu durum Evliya’nın kitabeyi okurken bir yanlışlık 
yaptığının veya daha sonra hatırladıklarını yazdığının bir göstergesi olarak kabul 
edilebilir.
                                                           
802
Seyahatname, s.109
803
Seyahatname, s.109
804
Uzunçarşılı, a.g.e, s.158 ; Uykucu, a.g.e, s.196 
805
Uzunçarşılı, a.g.e, s.158
806
Uzunçarşılı, a.g.e, s.158-159

---