- 5 -
Redaksiya şurasından
Jurnalımızın bu sayı ilk növbədə Aristotelin 2400 illik yubileyinə həsr
olunur. Bu il bütün dünya bu böyük mütəfəkkiri hörmət və ehtiramla yad
etdi, onun hərtərəfli yaradıcılığı, fundamental əsərləri zəmanəmizin baxış
bucağından bir daha müzakirəobyektinə çevrildi. Ən böyük tədbir, təbii ki,
Afinada keçirildi:
– Ümumdünya Aristotel Konqresi.
Jurnalımızın baş redaktoru da məruzəçilər sırasında idi. Mövzusu:
“Aristotel: Alim, yoxsa filosof?!”
Jurnalımızın bu sayında Türkiyədə Aristotel Cəmiyyəti Başkanı Prof.
Dr.Hatice Nur Erkızan da giriş məqaləsi ilə çıxış edir. 2016-cı ildə onun
təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Türkiyədə və Şimali Kiprdə bir sıra təntənəli
mərasim, elmi konfrans və simpoziumlar keçirildi ki, jurnalımızda bu barədə
də məlumatlar dərc ediləcəkdir. Aristotelə həsr olunmuş hər iki məqalədə
məqsəd sadəcə bu böyük filosofun elmi-nəzəri irsini bir daha xatırlamaq
olmayıb, onun Ortaçağ Türk- Islam fəlsəfəsinin və onun da sayəsində Yeni
Dövr Qərb fəlsəfəsinin oluşmasında rolunu göstərmək, habelə bu antik irsin
müasir fəlsəfi sisütemlərlə rəqabətdə yaşamaq əzmini təsdiqləməkdir.
Bu sayımız habelə Türkiyə və Azərbaycan Fəlsəfə Cəmiyyətlərinin
əməkdaşlığı şəraitində keçən bir sıra elmi-fəlsəfi tədbirlərin işıqlandırılma-
sına yer ayrılması və türk həmkarlarımızın geniş miqyasda təmsil olunması
ilə səciyyələnir. Güman edirik ki, Prof. Dr. Hatice Nur Erkızanla yanaşı
jurnalımızda digər tanınmış türk alimləri Prof.Dr. Rəhim Acar, Prof.Dr. Er-
dinç Yazıcı və digər nüfuzlu alimlərin və araşdırmaçıların əsərləri
oxucuların böyük marağına səbəb olacaqdır. Biz bu əsərlərin çoxunu Türki-
yə türkcəsində çap edir və Azəarbaycan türkcəsində sadəcə qısa xülasə
veririk. Düşünürük ki, orijinalda oxumaq “məcburiyyəti” ortaq Türk fəlsəfi
Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2
- 6 -
terminolojisini oluşdurmaq işinə də yardımçı olacaqdır. Bu məqsədlə
gələcəkdə hər məqalənin sonuna müvafiq terminoloji lüğətin də əlavə
edilməsini nəzərdə tuturuq.
Jurnalın bir rubrikası da Türk Cümhuriyyətlərində nəşr olunan yeni
fəlsəfi kitablar haqqında məlumat verilməsinə, onları ortaq meyarlar
baxımından dəyərləndirilməsinə və gələcəkdə vahid indeksasiya, ortaq
məlumat bazası yaratmaq üçün ilk addımların atılmasına xidmət edir.
- 7 -
Aristotel – 2400
Aristoteles’te Ousia ve Energeia:
Varlığın/Var Olanın ‘Var oluşu’ Üzerine (I)
Hatice Nur Erkızan
1
“Essence is substance (ousia) without matter”
(Met. 1032 b 14)
Giriş: Bazı Ön Belirlemeler ve Açıklamalar
S.Clark’ın dediği gibi, ‘her anlama/yorumlama çabası, bir yeniden
‘yaratmadır’; ister iyi isterse de kötü olsun; ayrıca, bunda şaşılacak birşey de
yoktur.’
2
Bu bir bakıma ‘keşfetme’, ‘bulma’ve ‘her ruhun’ kendi yolculu-
ğuna çıkması, onunla var olana yönelmesidir. İşte, burada ve bu çalışma ile
yapılmaya çalışılacak olan da varlık üzerine böylesi bir yolculuktur.
Var olmanın/varlığın ne olduğu ( on, onta; what is or what are) filo-
zofları çok uzun zamandan beri ilgilendiren bir konu olmuştur. Ve bu ba-
kımdan, felsefe tarihindeki hiçbir filozof Aristoteles kadar etkileyici ol-
mamıştır ki, onun Metafizik adlı eseri bugün de hala varlığın doğası üzerine
olan incelemelerin locus classicus’u durumundadır.
Çok önemli çağdaş Aristotelesçi filozoflardan biri olan J.Lear ise,
varlık ile bilgi sorusunu birbirine bağlar. Ona göre, bilme arzusu tözün
1
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
2
Stephen R.L.Clark, Aristotle’s Man, (Oxford: Oxford University Press, 1975), 6.
Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2
- 8 -
(ousia/being/substance) ne olduğunu bilene kadar dinmiş sayılmaz. Çünkü
töz, yalın olandır; o, diğer şeylerin kendisinden dolayı olduğu, var olduğu
şeydir. Fakat yalın olduğunu gördüğümüz şey, onun ne olduğunu bildiğimiz
anlamına gelmez. Aristoteles gerçekliği sorgulamadı, onun bilinebilir bir
yapıda olup olmadığını sorgulamadı ama onun ne olduğunu bilmenin ayrı
birşey olduğunu da gözardı etmedi.
1
Bir diğer çok önemli Aristotelesçi filozof J. Owens ise, dikkatimizi
varlık kavrayışlarına yönelterek, Aristoteles’in onlar arasındaki radikal dü-
şünsel kavrayışını şöyle ifade eder: “Aristotelesçi yaklaşım Parmenidesçi
yaklaşımın tersidir. Parmenides varlığı birlik olarak gördü ve onun nasıl
çokluk olduğunu sordu. Aristoteles ise, varlığı çokluk olarak gördü ve tek
bir doğaya dayanarak çokluğun nasıl açıklanabileceğini araştırdı.”
2
Ve Filozofumuz şöyle der: ‘Var olan çok anlamlıdır’ (to on legetai
pollakhos; ‘What is’ is spoken of in many ways). Aristoteles bu ifadeyi çe-
şitli yerlerde tekrar eder (Met. 1003a33, 1028a5, 1026a33). Bu bakımdan
Owens’ın Aristotelesçi varlık anlayışını Parmenidesçi-Platoncu varlık anla-
yışının karşısına koyması son derece yerinde bir değerlendirme olarak
kendini gösterir.
Bir de Türkçe çevirilere bakılacak olursa örneğin, Ahmet Arslan’ın il-
gili cümleyi ‘“Varlık” birçok anlama gelir’; Varlık, çeşitli anlamlara gelir.’
Biçiminde Türkçeye aktardığını
3
, Y.Gurur Sev’in ise ‘Var olan birçok şekil-
de söylenir’; ‘Var olan’ pek çok farklı anlamda kullanılır’ olarak kar-
şıladığını görmekteyiz.
4
Şimdi; Metafizik, ontoloji üzerinedir; ama ontoloji terimi de modern
bir buluştur. Bununla birlikte ve yine de o, Aristoteles’in araştırma konusu-
nu tarif etmesi bakımından uygundur. Aristoteles var olan nedir, (on) veya
var olanlar nedir, (onta) sorusunu sorar. Bu soruyu şöyle de sorabiliriz: Var
olmak nedir; ne demektir? Aristoteles’in bu ve benzeri sorulara verdiği ya-
1
Jonathan Lear, Aristotle: The Desire to Understand, (Cambridge: Cambridge University
Press, 1988), 266.
2
Joseph Owens, The Doctrine of Being in the Aristotelian Metaphysics, 3rd ed. (Toronto:
Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1978),
3
Metafizik, 1028a 10; 1003a33, ( çev: Ahmet Arslan), Sosyal Yayınları, İstanbul, 1996.
4
Metafizik, 1028a 10; 1003a33 ( çev: Y.Gurur Sev), Pinhan Yayınları, İstanbul, 2015.
Dostları ilə paylaş: |