1 uluslararasi azərbaycan felsefe araştirmalari fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi derneğİ elmlər assosiASİyasi

 
 
- 5 - 
 
 
 
Redaksiya şurasından 
 
 
Jurnalımızın bu sayı ilk növbədə Aristotelin 2400 illik yubileyinə həsr 
olunur.  Bu  il  bütün  dünya  bu  böyük  mütəfəkkiri  hörmət  və  ehtiramla  yad 
etdi,  onun  hərtərəfli  yaradıcılığı,  fundamental  əsərləri  zəmanəmizin  baxış 
bucağından bir daha müzakirəobyektinə çevrildi. Ən böyük tədbir, təbii ki, 
Afinada keçirildi: 
 – Ümumdünya Aristotel Konqresi. 
Jurnalımızın  baş  redaktoru  da  məruzəçilər  sırasında  idi.  Mövzusu: 
“Aristotel: Alim, yoxsa filosof?!” 
Jurnalımızın bu sayında Türkiyədə Aristotel Cəmiyyəti Başkanı  Prof. 
Dr.Hatice  Nur  Erkızan  da  giriş  məqaləsi  ilə  çıxış  edir.  2016-cı  ildə  onun 
təşəbbüsü  və  rəhbərliyi  ilə  Türkiyədə  və  Şimali  Kiprdə  bir  sıra  təntənəli 
mərasim, elmi konfrans və simpoziumlar keçirildi ki, jurnalımızda bu barədə 
də  məlumatlar  dərc  ediləcəkdir.  Aristotelə  həsr  olunmuş  hər  iki  məqalədə 
məqsəd  sadəcə  bu  böyük  filosofun  elmi-nəzəri  irsini  bir  daha  xatırlamaq 
olmayıb, onun Ortaçağ Türk- Islam fəlsəfəsinin və onun da sayəsində Yeni 
Dövr Qərb fəlsəfəsinin oluşmasında  rolunu göstərmək, habelə bu antik irsin 
müasir fəlsəfi sisütemlərlə rəqabətdə yaşamaq əzmini təsdiqləməkdir. 
Bu  sayımız  habelə  Türkiyə  və  Azərbaycan  Fəlsəfə  Cəmiyyətlərinin 
əməkdaşlığı şəraitində keçən bir sıra elmi-fəlsəfi tədbirlərin işıqlandırılma-
sına  yer ayrılması və türk həmkarlarımızın geniş miqyasda təmsil olunması 
ilə  səciyyələnir.  Güman  edirik  ki,      Prof.  Dr.  Hatice  Nur  Erkızanla  yanaşı 
jurnalımızda digər tanınmış türk alimləri Prof.Dr. Rəhim Acar, Prof.Dr. Er-
dinç  Yazıcı  və  digər  nüfuzlu  alimlərin  və  araşdırmaçıların  əsərləri 
oxucuların böyük marağına səbəb olacaqdır. Biz bu əsərlərin çoxunu Türki-
yə  türkcəsində  çap  edir  və  Azəarbaycan  türkcəsində  sadəcə  qısa  xülasə 
veririk. Düşünürük ki, orijinalda oxumaq “məcburiyyəti”  ortaq Türk fəlsəfi 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2 
 
 
- 6 - 
terminolojisini  oluşdurmaq  işinə  də  yardımçı  olacaqdır.  Bu  məqsədlə 
gələcəkdə  hər  məqalənin  sonuna  müvafiq  terminoloji  lüğətin  də  əlavə 
edilməsini nəzərdə tuturuq. 
Jurnalın  bir  rubrikası  da  Türk  Cümhuriyyətlərində  nəşr  olunan  yeni 
fəlsəfi  kitablar  haqqında  məlumat  verilməsinə,  onları  ortaq  meyarlar 
baxımından  dəyərləndirilməsinə  və  gələcəkdə  vahid  indeksasiya,  ortaq 
məlumat bazası yaratmaq üçün ilk addımların  atılmasına xidmət  edir. 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
- 7 - 
 
 
 
Aristotel – 2400 
 
 
Aristoteles’te Ousia ve Energeia:
 
Varlığın/Var Olanın ‘Var oluşu’ Üzerine (I) 
 
 
Hatice Nur Erkızan
1
 
 
“Essence is substance (ousia) without matter”  
(Met. 1032 b 14) 
 
Giriş: Bazı Ön Belirlemeler ve Açıklamalar
 
 
S.Clark’ın  dediği  gibi,  ‘her  anlama/yorumlama  çabası,  bir  yeniden 
‘yaratmadır’; ister iyi isterse de kötü olsun; ayrıca, bunda şaşılacak birşey de 
yoktur.’
2
  Bu  bir  bakıma  ‘keşfetme’,  ‘bulma’ve  ‘her  ruhun’  kendi  yolculu-
ğuna çıkması, onunla var olana yönelmesidir. İşte, burada ve bu çalışma ile 
yapılmaya çalışılacak olan da varlık üzerine böylesi bir yolculuktur. 
Var olmanın/varlığın  ne  olduğu (on, onta; what  is  or what  are) filo-
zofları  çok  uzun  zamandan  beri  ilgilendiren  bir  konu  olmuştur.  Ve  bu  ba-
kımdan,  felsefe  tarihindeki  hiçbir  filozof  Aristoteles  kadar  etkileyici  ol-
mamıştır ki, onun Metafizik adlı eseri bugün de hala varlığın doğası üzerine 
olan incelemelerin locus classicus’u durumundadır. 
Çok  önemli  çağdaş  Aristotelesçi  filozoflardan  biri  olan  J.Lear  ise, 
varlık  ile  bilgi  sorusunu  birbirine  bağlar.  Ona  göre,  bilme  arzusu  tözün 
                                                 
1
 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 
2
Stephen R.L.Clark, Aristotle’s Man, (Oxford: Oxford University Press, 1975), 6. 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2 
 
 
- 8 - 
(ousia/being/substance)  ne  olduğunu  bilene  kadar  dinmiş  sayılmaz.  Çünkü 
töz,  yalın  olandır;  o,  diğer  şeylerin  kendisinden  dolayı  olduğu,  var  olduğu 
şeydir. Fakat yalın olduğunu gördüğümüz şey, onun ne olduğunu bildiğimiz 
anlamına  gelmez.  Aristoteles  gerçekliği  sorgulamadı,  onun  bilinebilir  bir 
yapıda  olup  olmadığını  sorgulamadı  ama  onun  ne  olduğunu  bilmenin  ayrı 
birşey olduğunu da gözardı etmedi.
1
 
Bir  diğer  çok  önemli  Aristotelesçi  filozof  J.  Owens  ise,  dikkatimizi 
varlık kavrayışlarına  yönelterek, Aristoteles’in  onlar arasındaki radikal dü-
şünsel  kavrayışını  şöyle  ifade  eder:  “Aristotelesçi  yaklaşım  Parmenidesçi 
yaklaşımın  tersidir.  Parmenides  varlığı  birlik  olarak  gördü  ve  onun  nasıl 
çokluk  olduğunu  sordu.  Aristoteles  ise,  varlığı  çokluk  olarak  gördü  ve  tek 
bir doğaya dayanarak çokluğun nasıl açıklanabileceğini araştırdı.”
2
 
Ve  Filozofumuz  şöyle  der:  ‘Var  olan  çok  anlamlıdır’  (to  on  legetai 
pollakhos; ‘What is’ is spoken of in many ways). Aristoteles bu ifadeyi çe-
şitli  yerlerde  tekrar  eder  (Met.  1003a33,  1028a5,  1026a33).  Bu  bakımdan 
Owens’ın Aristotelesçi varlık anlayışını Parmenidesçi-Platoncu varlık anla-
yışının  karşısına  koyması  son  derece  yerinde  bir  değerlendirme  olarak 
kendini gösterir. 
Bir de Türkçe çevirilere bakılacak olursa örneğin, Ahmet Arslan’ın il-
gili cümleyi ‘“Varlık” birçok anlama gelir’; Varlık, çeşitli anlamlara gelir.’ 
Biçiminde Türkçeye aktardığını
3
, Y.Gurur Sev’in ise ‘Var olan birçok şekil-
de  söylenir’;  ‘Var  olan’  pek  çok  farklı  anlamda  kullanılır’  olarak  kar-
şıladığını görmekteyiz.
4
 
Şimdi;  Metafizik,  ontoloji  üzerinedir;  ama  ontoloji  terimi  de  modern 
bir buluştur. Bununla birlikte ve yine de o, Aristoteles’in araştırma konusu-
nu tarif etmesi bakımından uygundur. Aristoteles var olan nedir, (on) veya 
var olanlar nedir, (onta) sorusunu sorar. Bu soruyu şöyle de sorabiliriz: Var 
olmak nedir; ne demektir? Aristoteles’in bu ve benzeri sorulara verdiği ya-
                                                 
1
  Jonathan  Lear,  Aristotle:  The  Desire  to  Understand,  (Cambridge:  Cambridge  University 
Press, 1988), 266. 
2
 Joseph Owens,  The Doctrine of Being in the Aristotelian Metaphysics, 3rd ed. (Toronto: 
Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1978),  
3
Metafizik, 1028a 10; 1003a33, ( çev: Ahmet Arslan), Sosyal Yayınları, İstanbul, 1996. 
4
Metafizik, 1028a 10; 1003a33 ( çev: Y.Gurur Sev), Pinhan Yayınları, İstanbul, 2015. 

---