120
antı meydana gəldiyi zaman Konqreslə məsləhətləşmələrə getməyi, ABŞ hərbi
qüvvələri xaricdə hərbi əməliyyatlara cəlb olunduğu zaman Konqresə hesabat ver-
məyi tələb edir və ən mühümü,bu Akt, xaricə göndərilmiş qüvvələrin müddətinin
uzadılmasını Konqresin razılığına bağlayır. Konqress 60 gün ərzində razılıq ver-
mirsə, Prezident 30 gün ərzində qoşunları geri çağırmalıdır
107
. Baxmayaraq ki,
Amerikanın prezidentləri bu Akt-a riayət edirlər, lakin onlar hərbi qüvvələri xaricə
göndərmık üçün Konqresdən səlahiyyət almaq üçün hər hansı rəsmi öhdəliklərinin
olduğunu qəbul etmirlər
108
.
Seçdiyimiz
bu ölkələrin çoxunda, parlamentin xaricə hərbi qüvvələr göndərmək
səlahiyyəti var. İsveçdə, məsələn, Konstitusiyanın müddəalarına riayət etmək üçün,
silahlı qüvvələrin xaricə göndərilməsi ancaq bu addıma əsas yaradan (xüsusi) qa-
nun və beynəlxalq müqavilələr və öhdəliklər əsasında baş verə bilər
109
.
Cədvəl 7: Sülhü Dəstəkləyən Əməliyyatlarla bağlı Səlahiyyətlər
H
ərbi qüvv
əl
əri xari-
cə
gönd
ərm
əyi q
əbul edir
Missi
yan
ın mandat
ı
Mis
siyan
ın
büd
cə
q
əbu
lu
Missi
yan
ın müd
d
əti
Ope
rativ m
əs
əl
əl
ər:
tə
ma
sa girm
ək qaydala-
rı
,kom
anda/idar
əet-
m
ə,Ri
sk qiym
ətl
əndirm
ə
Xaric
d
ə mis
siy
ada
olan h
ərbi qüvv
əl
ər
ə
parlamen
tarlar
ın s
əf
ər
etm
ək hü
ququ
Kanada
O O O O
O
X
Çex Res-
publikası
X X X X
O
X
Danimarka
X X X X
X
X
Fransa
O O O O
O
X
Almaniya
X X X X
X
X
Macarıstan
X - X -
-
-
Makedoniya
X X X O
O
X
Polşa
X O O O
O
-
107
50 U.S.C par. 1542-1544. Available at
http://www.yale.edu/lawweb/avalon/warpower.htm
108
Əlavə informasiya üçün, bax the American Civil Liberties Union website:
http://www.aclu. org
109
İsveç Konstitusiyası, Chapter 10, Art 9, paras. 1-3.
121
Rumıniya
X O O O
O
X
Ispaniya
O - X O
O
X
İsveç
X X X X
O
X
Isveçrə
X O X X
O
X
Türkiyə
X O O O
O
O
Birləşmiş
Krallıq
O X X O
O
X
ABŞ
X X X X
X
X
Niderlandi-
ya
X X X X
X
X
X:
Parlamentin səlahiyyəti var
O: Parlamentin səlahiyyəti yoxdur
-
Ya yoxdur ya da əlçatan deyil.
-
Mənbə: DCAF/NATO PA tədqiqatı 2002
Analizlərdən görünür ki, yeni demokratik ölkələr sırasına girən Rumıniya,Türkiyə və
Polşa sülh dəstəyi əməliyyatlarının özəllikləri haqqında parlamentə az rol verir(əgər ver-
sə). Parlamentlər ancaq qüvvələrin xaricə göndərilməsi üçün ilkin qərar vermə mərhələsi-
nə cəlb olunurlar. Lakin, bu məhdud nəzarət NATO standardlarına uyğunluq tələbləri ilə
birbaşa əlaqəli olduğu kimi də qəbul edilə bilər. Yeni NATO üzvü ölkəsi kimi,NATO
əməliyyatlarında iştirak,parlament müzakirə mövzusu deyildir. Makedoniya, İsveç və
İsveçrə NATO üzvü ölkələri deyil, lakin parlamentə verilən səlahiyyətlər bu üç ölkə üçün
sadəcə statistik baxımdan əhəmiyyətlidir, yəni parlament missiyalar üçün büdcə qəbul
edir, lakin missiyanın əməliyyat işləri üzərində nəzarəti yoxdur.
Macarıstanın nümunəsi maraqlıdır,cünki Konstitusiya parlament üzvlərinin ücdə
ikisinin bəyənməsini tələb edir(Macarıstan Respublikasının Konstitusiyası,1949, mad-
də 19[3] və [6]. Hərbi qüvvələrin xaricə göndərilməsi bir neçə məsələdən biridir ki,
parlament çoxluğunun dəstəyi əsasımda olmalıdır. Bu həmçinin bir neçə haldan biridir
ki, parlament müxalifəti hökümət siyasətinə təsir etmək imkanı qazanır, çünki ücdə iki
çoxluğu qazanmaq üçün onun əməkdaşlığına ehtiyac yaranır. Bu baxımdan, daxili mə-
sələlər keçmişdə mühüm rol oynayirdı və hərbi qüvvələrin spesifik olaraq xaricə gön-
dərilməsinin elə bir rolu olmurdu. NATO Macarıstana təzyiq edərək bu proseduru də-
yişməyə çalışdı,çünki bu prosedur NATO-nun məsuliyyət dairəsindən kənar əməliy-
ytalar olduqda Macarıstanın köməyinə ehtiyac olarsa,köməkedici deyil
110
.
110
Müdafiə və təhlükəsizlik məsələləri üzrə Macar eksperti ilə müsahibə əsasında (İyun
2003).