A qodiriy nomidagi

Replikatsiyaning terminatsiyasi 

 

Prokariot va eukariot organizmlarda DNK sintezini to`xtatadigan maxsus 

terminatorlar mavjud. DNK-polimeraza fermenti shu nukleotid qatoriga yetganda, 

DNK molekulasining sintezi nihoyalanadi. 

DNK-polimerazaning ta'sir qilish mexanizmi eukariot va prokariotlarda 

o`xshash bo`lsa ham, replikatsiya jarayonida ayrim farqlar bor. Eukariot 

 

xromosomalari chiziqli strukturaga ega bo`lib, ikki zanjirda riplikon qismlari ko`p 

joylashgan. Shularga mos keladigan terminatorlar ham mavjud. Eukariotlarda 

DNK chiziqli bo`lishi, prokariot organizmlarida esa, halqa shaklda bo`lishi bilan 

farqlanadi. Yuqoridagilardan ma'lumki, DNK replikatsiyasi jarayonidagi 

boshlovchi zanjir to`liq holda replikatsiyalanadi. Ammo, kechikadigan zanjirdagi 

3'-  tarafda joylashgan praymer parchalanib, DNK-polimeraza fermenti orqali 

---

46 

 

replikatsiyaga uchramaydi. DNK zanjirining qisqarmasligini ta'minlaydigan 

xromosoma oxirida telomeralar deb ataluvchi qismlar bo`lib, ular replikatsiyaga 

uchramaydilar. Aynan shu yerlarda DNK dagi praymer sintezlanadi va 

replikatsiyaning to`liq jarayoniga ta'sir qilmaydi. Telomera qayta 

sintezlanmaydigan nukleotid qoldiqlaridan iborat. Uning sintezida RNK matritsa 

sifatida xizmat qiladi. Maxsus ferment telomeraza teskari transkriptaza asosida 

telomer fragmentlarini xromosomalar bir butunligini saqlash uchun uning 3'-

oxiriga ulaydi. 

 

C

G

G

T

A

T

G

C

C

A

T

A

A

T

A

C

C

G

T

A

T

G

G

C

G

C

C

A

T

A

T

A

T

G

G

C

G

C

C

A

T

A

T

A

T

G

G

C

 

Boshlang`ich DNK 

molekulasi  

DNK zanjirining ajralishi  

Boshlang`ich DNK 

molekulasini ikkita nusxasi  

7-rasm.DNK replikatsiyasi