85
MƏNƏVİ KEYFİYYƏTLƏRİN
TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİNİN VASİTƏLƏRİ VƏ
ÜSULLARI
Prinsipiallıq – anlayışı ltında müəyyən prinsiplərin ardıcıl
sürətdə həyata keçirilməsi anlaşılır.
Prinsip – nəyə isə daxili inam, nə barədə isə fikir, davranış
norması qaydası deməkdir. Əsl psinsipiallıq dərin elmi biliklərə,
düzgün dünyagörüşünə əsaslanır. İdmançının fəliyyətindən ötrü
prinsipiallıq rəhbər müddəa, əsas qayda qanun və göstəriş rolunu
oynayır.
Prinsipiallığın tərbiyə edilməsi əqidəlik və əqidə tərbiyəsi ilə
qarşılıqlı sürətdə bağlıdır.
Əqidələr həm şəxsi bilik və təcrübəyə həm də başqa
adamların bilik və təcrübəsinə əasalanır. Onlar idmançıda onun
öz işinə, mülahizələrinə və hərəkətlərinə inam yaradır. Beləliklə,
prinsipialıq qanunları, davranış qaydalarını və onların həyata
tədbiq etmək üsullarını bilmək əsasında təkmilləşir, bu zaman
yadda,
saxlamaq
lazımdırki,
bilik
prinsipiallığın
təkmilləşdirməyin ilk mərhələsidir, onun yalnız başlanğıcıdır.
Həmən keyfiyyətin təkmiləşdirilməsi zamanı lazımı hərəkət
qaydalarının əməli sürətdə tədbqi vacibdir. Bundan ötəri məşqçi
və ağırlıqqaldıran (idmançı) məşq prosesində müəyyən
prinsiplərə müvafiq olaraq qərarların qəbul edilməsini tələb edən
vəziyyələr yaratmalı və həmin prinsiplərini təsir qüvvəsini
yoxlamalıdırlar.
Prinsipiallığın tərbiyyə edilməsi zamanı yadda saxlamaq
lazımdır ki, hər bir prinsip müəyyən bir vəziyyətdə tətbiq oluna
bilər.
Prinsipin başqa vəziyyətdə tətbiqi adətən acınacaqlı nəticələrə
gətirib çıxarır.
Yüksək dərəcəli idmançı müəyyən prinsipləri özü tədbiq
etməlidir, onların tədbiqini yoldaşlarınada müəyyən qədər
öyrətməlidir. O, bu və ya digər vəziyyətdə davrnaış
86
qanunauyğunluqlarına dair biliklərini başqalarına öyrəməli öz
prinsiplərini göz bəbəyi kimi qorumalıdır.
Prinsipiallıq yalnız məşq prosesində deyil, həmdə gündəlik
həyatda müstəqil təmrinlər yolu ilə təbiət və cəmiyyət qanunlarını
dərk etmək yolu ilə hasil olunmalıdır.
Prinsipiallıq yoldaşlarla, məşqçi ilə, digər adamlarla
mübahisələrdə, həmçinin daha çox idmançıların özü-özü ilə əqli
“mübahisələrin”in gedişində qazanılır. Belə “mübahisə” və
müzakirələrin mövzusunu məqşçi yaxud ağırlıqqaldıranın özü
müəyyən edir. Həmin mövzularda məşq prosesinin və idmançının
yarışlarda baş verə biləcək bu və ya digər vəziyyətlərdəki
davranışının vacib problemləri öz həllini tapmalıdır.
Müəyyən vəziyyətdə idmançının hərəkətlərinin doğruluğunu
və düzgünlüyünü başqa adamlar (məşqçilər) yoldaşlar və şəxslər
tərəfindən etiraf edilməsi də prinsipallıq tərbiyyəsi sahəsində
böyük rola malikdir. İdmançının doğruluğuna şübhə edilərsə, o,
özünün haqlı olduğunu sübut etməyə çalışır.
Uğurlu sübut prinsipiallıqğı təkmilləşdirməyə kömək edir.
Sübut etmənin uğursuzluğu inamsızlıq yaradır və prinsipiallığın
kamilliyini azaldır.
Əməksevərlik - əməyə məhəbbətlə, səylə yanaşmaq demək
qabiliyyətidir.
Yüksək
ixtisaslı idmançıların əməyi yüksək idman
göstəriciləri əldə edilməsindən ötrü zehni və fiziki gərginlik tələb
edən məqsədyönlü fəaliyyət formasında öz əksini tapır.
İdmançının (ağırlıq qaldıranın) və hər hansı əməyi idmançı yalnız
elə halda sevə bilərki, bu zaman əmək prosesi onda məmnuniyyət
hissi doğursun özünü yaxud məşqçini qarşıya qoyduğu vəzifələri
müvəffəqiyyətlə qarşıya qoyduğu tapşırıq və vəzifələr güc çatan
olmalıdır. Çox vaxt deyirlərki məşq-xoşagəlməz ağır zəhmətdir.
Əgər məşq prosesi ilə, gərginliklərlə əlaqədar olaraq, idmançıda
mənfi emosiyalar əmələ gəlirsə, bu əmək sevərliyin tərbiyyə
edilməsi və təkmilləşdirilməsi sahəsində yanlış metodikanın
tətbiq olunmasına dəlalət edir. Hətta ən ağır zəhmət belə müsbət
emosiyalar doğurmalıdır, bu hlda zəhmətin nəticələrinin
87
doğurduğu məmnuniyyət hissi idmançıda daha böyük çətinlikləri
aradan qaldırmaq həvəsi oyatmalı, onda “döşəməyə nifrət” hissi
əmələ gətirməməlidir. Döşəmə (körpücük) onun zəhləsini
aparmamalıdır. Nəticələri məmnuniyyət hissi doğurmayan iş
adamı təngə gətirir.
Əgər fəaliyyətin məqsədi əldə edilməzsə ya həmən fəaliyyət
məqsədin əldə olunmasına mane olarsa, yaxudda məqsəd
başqaları tərəfindən qoyularsa, ağırlıqqaldıranın isə həmən
məqsədə nail olmaq həvəsi olmazsa, belə fəaliyyət adamı
usandırır. Çətin məsələlərin müvəffəqiyyətlə həll olunması üçün
tapşırıqlar etmək, çarpışmaq və yarışlarda əmək sevərliyi tərbiyyə
etmək vasitəsidir. Əldə olunan nəticələrin başqa adamlar
tərəfindən
qiymətləndirilməsi
əmək
sevərliyin
tərbiyyə
edilməsində xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Yüksək dərəcəli
ağırlıqqaldıranların öz fəaliyyətinin nəticələrini çox vaxt
başqalarının verdiyi qiymət vasitəsi ilə qiymətləndirir.
Onun fəaliyyəti yalnız öz tələbatının deyil çox vaxt hər
şeydən əvvəl ictimai (komandanın, idman cəmiyyəti, dövlətin)
tələbatın ödənilməsinə yönəldilir. Yarışlarda ağırlıq qaldıranların
çıxışının mənfi qiymənləndirilməsi onun əmək sevərliyini azaldır,
müsbət qiymət isə onu daha böyük fəallıqla çalışmağa
həvəsləndirir.
Buna görə də yüksək ixtisaslı idmançılarda əmək sevərliyi
tərbiyyə edərkən çatışmamazlıqlar barədə çox ehtiyatla və əksər
hallarda fərdi sürətdə danışmaq, onun hərəkətlərindəki müsbət
cəhətləri aşkar etmək və beləliklə çatışmamazlıqların aradan
qaldırılması əmək sevərliyin daha da təkmilləşdirilməsi ilə onu
fəal işə səfərbər etmək lazımdır. Çıxışından sonra idmançıya
onun
bacarıqlarının
ümumi-qeyri
konkret
mənfi
qiymənləndirilməsinə xüsusən yol verilə bilməz.
Bu güclü mənfi emosiyaların əmələ gəlməsinə və bir qayda
olaraq əmək sevərliyin (çalışqanlığın) xeyli azalmasına səbəb
olur.
Kollektivçilik – kollektiv eyni məqsədlə, daima birgə işləmək
yaxud məşq etməklə bağlı olan, birləşən adamlar qrupu deməkdir.
Dostları ilə paylaş: |