Anadolu university journal of art & design cilt / volume sayi / number aralik / december 2016 issn: 2146-7692

57
SANAT & TASARIM DERGİSİ
1. İnsan Bilgisayar Etkileşimi
“Bilgisayar-insan etkileşimi, insan kullanımı için etkileşimli bilgisayar sistemlerinin tasarımı, 
değerlendirmesi ve gerçekleştirilmesiyle ve bunları çevreleyen diğer etkenlerin araştırılmasıyla 
ilgilenen bir disiplindir (Gahoui, 2006).” 
Bilgisayarın masa üzerindeki ekran, fare ve klavyeden oluşan görüntüsü, bilgisayar bilimini 
ve insan-bilgisayar etkileşimini içeren pek çok araştırmanın sonucudur. Bu araştırmalar, bilgi-
sayar bilimini içermesinin yanında, psikoloji, sosyoloji, antropoloji ve endüstriyel tasarım gibi 
pek çok disiplinler arası araştırmayı da içermektedir (Hewett vb., 1999). 
Bilgisayar kavramı insanın onunla etkileşime geçme biçimiyle akılda canlandırılır haldedir. 
İlk ortaya çıkışlarında oda büyüklüğünde, birçok kablo ve onların takıldığı prizleri pek çok 
insanın kontrol ettiği ana bilgisayarların kullanımı uzmanlık alanı olarak görülüyordu. Günü-
müzde dokunulabilir ekranlarla etkileşim sağlayan, kablosuz iletişim olanakları, küçülen devre 
bileşenleriyle ve düşük güç tüketimi ile hareketli hale gelen tabletler ise bir çocuğun kullanabi-
leceği kadar evcil gözüküyor.  Bu değişimin arkasında bunu mümkün kılan pek çok teknoloji 
olsa da bilgisayarın algılanmasındaki en temel unsur onunla kurulan etkileşimin şekli olmuştur. 
Bugün yaptıkları işleme göre isim almış pek çok aletle kurulan etkileşim bir insan bilgisayar et-
kileşimidir. Cep telefonu, buzdolabı ya da klima içinde küçümsenmeyecek derecede işlem gücü 
barındıran bilgisayarlar bulunmaktadır. 
İnsan bilgisayar etkileşimindeki değişimler bilgisayarın içinde bulunduğu hacimlerde de et-
kin değişimlerin olacağı öngörülerini pekiştirmektedir. İnsanın ve bilgisayarın parçası olduğu 
mekan bu değişimlerin odağında yer almaktadır. Hızla gelişen ve her geçen gün hayatın daha da 
büyük bir parçasında etkili olmaya başlayan bilgisayarların, gelecekteki gelişimleri konusunda 
fikir sahibi olmak, mekanda ne şekilde yer alacaklarını öngörmeye yardımcı olacaktır. Gelecek-
teki gelişmelerin kavranabilmesi için onları şekillendirecek etkenlerin bilinmesi gerekmektedir. 
1996’ da Hewett (1999) bu gelişmeleri aşağıdaki şekilde öngörmüştür:
“…
•  Bilgisayar fiyatlarındaki düşüşle birlikte daha hızlı sistemlere ve daha yüksek hafızalı bilgi-
sayarlara sahip olunacak. 
•  Bilgisayar bileşenlerinin boyut olarak küçülmesiyle birlikte daha çok taşınabilir hale gelecek-
ler. 
•  Bilgisayar bileşenlerinin enerji gereksinimleri azalacak ve bu taşınabilirliği arttıracak. Yeni 
görüntüleme teknolojileri bilgisayarların ve bilgisayar içeren araçların değişik formlar almasını 
sağlayacak.
•  Bilgisayarlar ortamda farklı araçların içine girerek yok edilecek.
•  Yeni fonksiyonlar için özelleşmiş farklı bilgisayarlar ortaya çıkacak. 

---

58
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
•  Ağ haberleşmesi ve farklı bilgisayarlar üzerinde eş zamanlı yapılan hesaplama işlemi geliş-
meleri artacak.
•  Bilgisayarlar daha yaygın bir şekilde, özellikle bilgisayar mesleği dışından olanlar tarafından 
kullanılacak.
•  Girdi teknolojilerindeki gelişmelerde artış, fiyatlarda ise düşüş olacak. Bu durum, pek çok 
nedenle bilgisayarlara alışamayarak, daha önceki bilgisayar devriminin dışında kalanları da 
işin içine alacak.
•  Artan sosyal endişelerle birlikte bilgisayar kullanımında dezavantajlı grupların (örn. çocuk-
lar, fiziksel ve görsel olarak engelli olanlar…) bilgisayara ulaşımı artacak.
...”
Söz konusu pek çok değişim günümüzde gerçekleşmeye başlamıştır. Cep telefonları, cep 
bilgisayarları, dizüstü bilgisayarlar daha taşınabilir, daha kaliteli görüntü verir, pratik biçimde 
birbirine bağlanarak veri alışverişinde bulunabilir hale gelmiştir. Yeni işletim sistemleri, bilgi-
sayar, televizyon, müzik seti, telefon ve ev elektrik sistemi gibi birbirinden bağımsız cihazların 
aynı ortamda çalışabilmesine ve birbirlerini kontrol edebilmelerine olanak tanımaktadır. Hızla 
hayata giren kablosuz ağ protokolleri, pek çok cihazın masrafsız biçimde birbirine bağlanma-
sını sağlamaktadır. Cep telefonları içine sığacak kadar küçülen kameralar, her an ulaşılabilir ve 
kullanılabilir halleriyle yaşanılan dünyanın anlık kopyalarını çıkarmaktadır. Bu kopyalar tüm 
dünya ile anında paylaşılabilmektedir (Altın M. , 2005).
Yukarıdaki gelişmelerin bir sonucu, bilgisayar sistemleri kısmen eriyerek ortamlar içinde gö-
rünmez olacaklar ve kullanıcılarının eylemleriyle daha çok bağlantılı bir hal alacaklardır. 
Bilgisayar bilgisinin kalem kağıt kullanmak kadar gerekli bir hale gelmesi diğer yandan ise 
bilgisayarın git gide daha fazla işleve sahip olması ve karmaşıklaşmasıyla öğrenilmesinin ve öğ-
retilmesinin zorlaşması, insan-bilgisayar etkileşimini olumsuz yönde etkilemiştir. Günümüzde 
bir masaüstü ya da dizüstü bilgisayarın yaptığı gündelik ihtiyaçlara dair her şeyi yapabilen akıllı 
telefonlarla kurulan etkileşim bu zorlukları gidermede büyük bir adımdır. Dokunulabilir ekran-
lar, insan hareketlerini ortam değerlerini algılayabilen almaçlarla donatılmış bu cihazlar iletişim 
ve gündelik bilgisayar kullanımını, bilgisayar kullanımına uzak pek çok grubu da kapsayacak 
şekilde genişletmiştir (Hewett vb., 1999).
2. Bilgisayar Teknolojileri ile Gerçeklik Algısındaki Değişimler
İnsanın beş duyusu ve aklıyla algıladığı gerçekliğin, bir başka ortamda yansıtılması, sanatın 
en önemli konularından birisi olmuştur. Teknolojik gelişmeler gerçekliğin yansıtılmasındaki 
en önemli yapı taşlarını oluşturmaktadır. Rönesans’la doğru perspektifin resme girişi, fotoğraf 
makinesiyle zamanın dondurulması, hareketli görüntü ve sinemanın gerçeğin yansıtılmasına 
getirdikleri ve son olarak bilgisayar ortamında hazırlanan görüntüler ve etkileşimler bu durumu 
göstermektedir. Günümüzde gerçeğin aktarımı, bilgisayar grafikleriyle çok farklı boyutlar ek-
lenerek mükemmele yakın sağlanabilmektedir. Gerçeğin aktarımı, karşısına geçilip bakılan bir 

---