Aqşin Babayev
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazim Hikmət və Rəsul Rza haqqında düĢüncələr
_______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 101 Ancaq o şair bu yüksək ada layiqdir ki, o, bütün ömrü boyu ədalətsizliyə qarşı mübarizə aparmış, mərd, humanizmin tərəfdarı olmuşdur. Sən məhz belə bir şairdin, Nazim. Buna görə sənə minnətdarıq. Azərbaycanın xalq şairi Rəsul Rza May. 1973-cü il”. Rəsul Rzanın Nazim haqqında onun ölümündən sonra yazdığı “Qələbəni təbrik edirəm” adlı bir məqaləsi var. Bu təsirli ürək sözlərindən kiçik bir parçanı da diqqətinizə təqdim edirəm: “Mən qeyri-ixtiyari Nazim öləndən bir il sonra onun Moskvadakı evinə gəlmiş qəribə bir məktubu xatırlayıram. Onu yapon uşaqları-“1000 durna” cəmiyyətinin üzvləri göndərmişdi. Məktubla birgə gənc yapon oğlan və qızlar rəngli kağızdan kəsilmiş 100 durna şəkli göndərmişdilər. Yapon uşaqları məktubda Nazimə müraciət edərək yazırdılar ki, o, dünyanın bütün uşaqlarını atom təhlükəsindən qorumaq uğrunda mübarizəsini davam etdirsin. Uşaqların Nazimin öldüyünü bilə-bilə ona müraciət etmələri olduqca təsirli idi. “Əziz Nazim, sizi narahat etdiyimiz üçün bağışlayın. Axı siz uşaqları çox sevirsiniz”. Bugün hər iki sənətkar ölümsüzlüyünü yaşayır. Bu ölümsüzlükdə “üfüqdə göy gözlərin sarı həsrəti” yenidən qövr edir və 100 yaşlı Nazim Hikmətlə 90 yaşlı Rəsul Rza görüşür. Və hələ çox görüşəcəklər. Xalqlarımız yaşadıqca! “Ədəbiyyat qəzeti”, 21 aprel 2000-ci il. Aqşin Babayev_______________________________________________ 102 _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 103 Nazim Hikmət və Rəsul Rza haqqında düĢüncələr Rəsul Rzadan söz düşəndə istər-istəməz Nazim Hikməti xatırlayıram. Nazim Hikmət türk poeziyasına sərbəst vəzn gətirib. Rəsul Rza Azərbaycan poeziyasında sərbəst vəznin təməl daşını qoyub. Nazimin novatorluğu hay-küylə qarşılanıb. Rəsul Rzanın da yenilikçiliyi etirazlara səbəb olub. Çoxları belə hesab ediblər ki, sərbəst vəzn nəinki türk, Azərbaycan, hətta bütün Şərq poeziyasına yaddır. Bu, əlbəttə, yanlış fikirdir. Türk alimi İsmayıl Həbibin “Sərbəst ritmik vəzn” adlı bir əsəri var. Tədqiqatçı sərbəst vəzni təqdir etməklə bərabər, onun adının “Sərbəst ritmik vəzn” kimi deyilməsini müvafiq hesab edir. İsmayıl Həbibin fikrincə, əgər poeziyada qafiyə, ritm yoxdursa, həmin sənət nümunəsi poeziya anlamı ilə tərs mütənasibdir. Əlbəttə, burada mübahisəli cəhət də var. Çünki həm Nazim Hikmətdə, həm Rəsul Rzada, həm də onların ardıcıllarında elə poetik nümunələr var ki, onların qafiyəsi yoxdur, amma musiqisi var, fəlsəfi poetikliyi var. Demək bu, poeziyadır. Türkiyədə Nazim Hikmət, Azərbaycanda isə Rəsul Rza ədəbi məktəb yaratmışlar. Türkiyədə Nazim məktəbinin davamçıları Orxan Vəli, Məlik Cevdət Anday, Oqtay Rıfat, Azərbaycanda Rəsul Rza məktəbinin ardıcılları Əli Kərim, Fikrət Qoca , Fikrət Sadıq, Ramiz Rövşən, Vaqif Səmədoğlu, Çingiz Əlioğlu, Abbas Abdulla, Ələkbər Salahzadə, Vaqif Bayatlı, Tofiq Abdin, Arif Abdullazadə və başqalarıdır. Nazim Hikmətin və Rəsul Rzanın yaradıcılığına dərindən bələd olmayanlar vaxtilə hətta belə bir fikir irəli sürürdülər ki, hecada və əruzda yazmaq çətin olduğu üçün Aqşin Babayev_______________________________________________ 104 Nazim və Rəsul Rza sərbəst vəzni seçiblər. Belə düşünmək, ən azı cahillikdir. Hər iki şairin heca və əruz vəznlərində çox gözəl əsərləri vardır. Bir qayda olaraq, poeziyada məzmunun özü formanı yaradır. Məsələn, Nazim Hikmətin “Kərəm kimi” şeiri heca və ya əruzda yazılsaydı, sərbəst vəzndəki ritmi, üsyankarlığı, zənnimcə əks etdirə bilməzdi. Və ya Rəsul Rzanın “Rənglər” silsiləsini götürək. Rəngləri mənalandırmaq, onlara filosof gözü ilə baxmaq, bəşəri hissləri novatorcasına tərənnüm etmək yeni vəzn tələb edirdi. Ona görə də Rəsul Rza “Rənglər”i sərbəst vəzndə yaratdı. Əvvəlcə haqsız etirazlarla qarşılanan, sonra isə müəllifinə çox böyük dəyər qazandıran “Rənglər” Azərbaycan poeziyasında sərbəst vəznin ən gözəl nümunəsidir. Hər iki şairin poetik duyumları yenidir: “Od nə çəkdi, küldən soruş! ...Hansı şeirim, Hansı sözüm Yaşayacaq məndən sonra? Mən bilmirəm, Eldən soruş!” (Rəsul Rza) Şiirlər yazarım, basılmaz, basılacaklar ama. Bir mektup beklerim, müjdeli belki de öldüyüm gün gelir mutlaka gelir ama Ne devlet, ne para insanın emrinde dünya belki yüz yıl sonra olsun mutlaka bu böyle olacak ama. _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 105 (Nazim Hikmət) Mən Nazim Hikmət yaradıcılığı ilə məşğul olduğum gündən Rəsul Rza poeziyasını da diqqətlə izləmiş, yazılarımda Nazim Hikmət və Rəsul Rza poeziyası haqqında ürək sözlərimi demişəm. Ümumiyyətlə, başqa yazılarımda da dediyim kimi, Nazim Hikmətlə Rəsul Rza yaradıcılığının müqayisəli təhlili ciddi tədqiqat işinin mövzusudur. Güman edirəm ki, bu mövzunu tədqiqatçılarımız gələcəkdə işləyəcəklər. Həmişə sərbəst vəzndən söz düşəndə Bəxtiyar Vahabzadənin Rəsul Rzaya həsr etdiyi bir şeiri xatırlayıram. Bəxtiyar Vahabzadə Rəsul Rzaya müraciətlə deyirdi ki, yazırlar, qafiyələrin bir-birindən uzaqdır, əli əlinə çatmayan cənublu qardaşın tək! Bəxtiyar Vahabzadə Rəsul Rza yaradıcılığına necə də sərrast qiymət vermişdir. Amma çox təəssüf ki, vaxtilə bəzi cızmaqaraçılar Rəsul Rza poeziyasını bəyənmirdi. Rəsul Rzanın “ədəbi mığmığalar” adlandırdığı bu “qələm sahibləri”ni, Anar, Rəsul Rzaya həsr etdiyi “Mübarizə bugün də var” kitabında açıq-aydın göstərmişdir. Yəqin ki, bugün həyatda sağ olan, yaşayan həmin “şair” və ya “tənqidçilər” bu kitabı oxuyublar, Mirzə Ələkbər Sabir demişkən, “ayinədə” özlərini əyri görüblər. Nazim Hikmət 1957-ci ildə Azərbaycana, Bakıya gəldi və onunla Rəsul Rza arasında möhkəm dostluq yarandı. (Nazim Hikmət 1921-ci ildə yolüstü Bakıda olmuşdu. Qatar 6 saat stansiyada dayanmışdı.) 1927-ci ildə Bakıya gələndə Rəsul Rza ilə görüşməmişdi. Amma Rəsul Rza Nazim şeirləri ilə tanış idi, onun zindandakı həyatını izləyirdi. Sonralar Nazim Hikmətlə Rəsul Rza dostluğunun bəhrələri-bir-birinə həsr olunmuş şeirlər, məqalələr bu iki sənətkarı daha da yaxınlaşdırdı. 1963- cü ildə Nazim Hikmət gözlərini həyata əbədi yumanda Rəsul Rza şairlə vida mərasimində Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|