Asif ata (İnam ata)

 
212 
6. «Segah» muğamı 
 
«Maye-Segah» 
Ülvi Kədər – bəsit Qəmdən təmizləyir. 
Qüdrətli Kədər – gücsüz Qəmdən təmizləyir. 
Müqəddəs Kədər – hərcayi Qəmdən təmizləyir. 
Kədər Yolu – Yolsuz Qəmdən təmizləyir. 
 
 
«Şikəsteyi-Fars» 
Kədər Zirvəsi – bəsit Qəmdən təmizləyir. 
Kədər Yükü – yüngül Qəmdən təmizləyir. 
Kədər Harayı – zəlil Qəmdən təmizləyir. 
Kədər Odu – sönük Qəmdən təmizləyir. 
Kədər Zənciri – ani Qəmdən təmizləyir. 
 
 
«İrak» 
Kamillik – Qeyri-kamili  təmizləyir. 
Kamil Kədər – Qeyri-kamil Kədəri təmizləyir. 
Kədər Zirvəsi – Kədər ətəyini təmizləyir. 
Kədər Yükü – Yüngül Kədəri təmizləyir. 
Kədər Odu – Sönük Kədəri təmizləyir. 
Kədər Göyü – Qanadsız Kədəri təmizləyir. 
Kamil Təmizlənmə – Qeyri-kamil Təmizlənməni təmizləyir. 
 
 
Nəticə 
Muğamda İdrak təmizlənir, Mənəviyyat təmizlənir,  
İradə təmizlənir – Təmizlənmə özü Təmizlənir. 
 

---

 
213 
ƏSAS 
Muğam  Dərindən  Düşünülmüş  və  Yüksək  bədii  biçimdə  ifadə 
olunmuş Ülvi Fəlsəfi ideyalar sistemidir… 
Onun  məzmununu  aşağıdakı  şəkildə  tənzim  etmək  (sistemləş-
dirmək) olar: 
1.
 
Əsil  İnsani  Həyat  –  İdealın  Dərk  olunması,  Duyulması, 
Gerçəkləşməsidir. 
2.
 
İnsanilik – İdeala Layiq olan Ruhaniyyat deməkdir. 
3.
 
İdeal Həyatda yaranır, ancaq Həyatdan artıqdır, onunla Təzad 
təşkil eləyir. 
Gerçəkliklə  İdealın  əlaqəsi  Faciəvilik  yaradır  –  İdeala  yüksəlmək 
nəticəsində aradan qalxan. 
4.
 
Əsil  İnsani  həyat  –  Gərgin  Səylər,  Axtarışlar  Yoludur  – 
qanunauyğun surətdə İdrakın, Hissin və İradənin birliyini – Ehtizazlığı 
yaradan. 
5.
 
İnsani  Mövcudluq  Muğamda  Katarsislər,  Təmizlənmələr, 
Vəhylər,  Təblər  silsiləsi  kimi  mənalandırılır  –  Kamil  Ruhaniyyatda 
tam gerçəkləşən! 
6.
 
Muğamın  üzvi,  ardıcıl,  dəruni  fəlsəfiliyinə  Biçim,  Quruluş, 
Struktura Dialektikliyi uyğun gəlir: hisslərin, düşüncələrin, ideyaların 
qanunauyğun  surətdə  keyfiyyət  dəyişikliyinə  məruz  qalması  və  son 
nəticədə təzələnmiş halda özünə qayıtması. 
7.
 
Bütün  bu  deyilənlər  tədqiq  olunan  hadisənin  İdeya-bədii 
xüsusiyyətlərini «Muğam Fəlsəfəsi» adlandırmağa haqq qazandırır. 
Muğam  İnsan  həyatının  Mahiyyətini  dərk  edən  Unikal,  Misilsiz 
Sənət  nümunəsidir  –  Daxilən,  Üzvi,  hərtərəfli,  Total  Fəlsəfilik 
səviyyəsində! 
 
İşıq ayı, 7-ci il. Bakı. 
(may, 1986). 
 
 
 

---

 
214 
ĠKĠNCĠ  HĠSSƏ 
 
MƏNġƏ 
 
 
Birinci Fəsil 
 
HÜRMÜZD  ĠġIĞI 
 
Qanunauyğunluq 
 
ZərdüĢçülüyün  Mahiyyəti  –  Əhrimən  Qaranlığıyla  DöyüĢən 
Hürmüzd ĠĢığında peyda olur. 
Muğam  –  Hürmüzd  ĠĢığı  Yoludur  –  Yanğısıdır;  Hürmüzd 
ĠĢığına çatmaqdır. 
 
 
I. ÜLVĠ  HƏYAT  ĠġIĞI 
 
1. «Rast»  muğamı 
 
«Maye-Rast» 
Dünyayla Təmas İşığı – Aydınlıqla, Ciddiliklə. 
Dünyayla Təmasda olan Aydın Ruh İşığı. 
Aydın, Ciddi Həyata İnam İşığı. 
Varlığın Mahiyyətindən Doğan İşıq. 
Qorxunun, Şübhənin Süqutundan yaranmış Aydın Ruh İşığı. 
Dünyayla Qovuşmadan yaranmış Yüksək Təmas İşığı. 
Bilik və Təmizlənmə ĠĢığı. 
 
«Hüseyni» 
Labüd Gərginliyə, Dramatizmə keçid İşığı. 
Dünya Kədəriylə Təmas İşığı. 
Şərlə Döyüş Qətiyyəti İşığı. 

---

 
215 
«Vilayəti» 
Ruhani Hökm, Haray İşığı. 
Ruhani Sarsıntı İşığı. 
 
«İrak» 
Şərin hərtərəfli İnkarından yaranan Ali İşıq. 
Ruhani İradənin, Hissin, İdrakın Tüğyanından yaranan Ali İşıq. 
Gerçəkliyi ötmək, Mütləqə Yüksəlmək İstəyindən yaranan Ali İşıq. 
 
2. «Çahargah»  muğamı 
 
«Maye-Çahargah» 
Müdrik Qəmlə aşılanmış Ali Düşüncələr İşığı. 
Qeyri-Adiliyin Qeyri-Adi İşığı. 
MöhtəĢəm, riqqətli, Müqəddəs Duyğular ĠĢığı. 
 
 
«Bəstə-Nigar» 
Kədər İşığı – keçidləri, saçmalarıyla. 
İzhar Kədəri, İnkar Kədəri, Lənət Kədəri İşığı. 
Ülviyyət Kədəri, Müdriklik Kədəri İşığı. 
Müqəddəs Fərəh Kədəri – ĠĢığı. 
 
«Hasar» 
Kədərin İnkarı – İşığı. 
Ruhani Əməl İşığı. 
Ruhani İradə İşığı. 
 
«Mənsuriyyə» 
Mütləqlə Görüşün Ali İşığı. 
Qeyri-Adi Duyğular İşığı. 
Vəcdin, Heyrətin, Müqəddəs Fərəhin, Ülvi Sarsıntının, Təlaşlı 
özünütəsdiqin, özünüifadənin Ali İşığı. 
 
 

---

 
216 
3. «Bayatı-ġiraz» muğamı 
 
«Maye-Bayatı-Şiraz» 
Ruhani Ġradəylə Ram olunmuĢ Qəm ĠĢığı. 
Zəka Ahəngi ĠĢığı. 
Sirli Möhtəşəmlik və Riqqətli İncəlik İşığı. 
Atəşin İzhar və Müdrik Hekayət İşığı. 
Zəriflikdən Əzəmətə keçid İşığı. 
Əsrara meyil və İdraka Eşq İşığı. 
 
«Bayatı-İsfahan» 
Ali Kədərə Qapılma ĠĢığı. 
Adi Qəmdən Ali Qəmə keçid İşığı. 
Mütləq ÇağırıĢ ĠĢığı. 
 
«Hüzzal» 
Kədərdən Azad olmaq İşığı. 
Mütləqə Qovuşma İşığı. 
Müqəddəs Hal İşığı. 
İlkinliyə Qayıtma İşığı. 
 
 
4. «ġur» muğamı 
 
«Maye-Şur» 
Daxilində Coşğunluq gəzdirən Təmkinlik İşığı. 
Daxilində Ehtiras gəzdirən İdrak İşığı. 
Daxilində Gələcək gəzdirən İlkinlik İşığı. 
Daxili Görüm İşığı. 
 
«Hicaz» 
Ağrı İşığı. 
Labüd Yol İşığı. 
Əzab İşığı. 
Ruhani İradə İşığı. 
Mütləq Yönü – İşığı. 

---