Avtomobil texnikasi
Yüklə 6,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
94 Şəkil 13.2. Sıxma prosesinin adiabat göstəricisini təyin etmək üçün nomoqram. 13.2. Sıxma dərəcəsinin seçilməsi. Sıxma dərəcəsi mühərrikin əsas göstəricilərindən biri olub, birinci növbədə, yanıcı qarışığın hazırlanma üsulundan və istifadə olunan yanacağın növündən asılı olaraq seçilir. Bundan başqa sıxma dərəcəsi seçilərkən üstəlik üfürmənin olub-olmaması, mühərrikin dövrlər sayı, soyutma sistemi və bir çox digər amillər də nəzərə alınmalıdır. Müəyyən edilmişdir ki, porşenli daxili yanma mühərriklərinin hamısı üçün ən əlverişli sıxma dərəcəsi 13 11 qiymətləri arasındadır. Çünki bu arada indikator və mexaniki faydalı iş əmsallarının hasilinə bərabər olan effektiv f.i.ə. maksimum qiymət alır. Belə ki, 13 11 qiymətlərində indikator f.i.ə.-nin artması mexaniki f.i.ə.-nin azalmasından, 13 11 qiymətlərində isə mexaniki f.i.ə.-nin azalması indikator f.i.ə.-nin artmasından çox olur. Qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə sıxma dərəcəsinin seçilməsi hər şeydən əvvəl istifadə olunan yanacağın detonasiyaya davamlılığı ilə müəyyən olunur. Nisbətən yüngül iş şəraiti üçün nəzərdə tutulmuş (minik avtomobilləri üçün) adi karbüratorlu qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə sıxma dərəcəsi yanacağın oktan ədədinin təxminən 1/10-nə bərabər götürülə bilər. Ağır iş şəraiti üçün nəzərdə tutulan (yük avtomobilləri üçün) karbüratorlu mühərriklərdə isə sıxma dərəcəsi bundan bir qədər az qəbul edilir. Yanacağı sorma borusuna və ya silindrə püskürülən qığılcımla alışdırmalı benzin mühərriklərində sıxma dərəcəsi karbüratorlu mühərriklərdə olduğundan 1-2 vahid böyük götürülür. Eyni bir yanacaq növündən istifadə edildikdə sıxma dərəcəsini artırmağa aşağıdakı amillər imkan verir: a) yanma kamerinin rasional formasının seçilməsi və elektrik şamının yerləşdirilməsi (elektrik şamının yanma kamerinin divarlarından bərabər məsafədə yerləşdirilməsi -nu artırmağa imkan verir); b) silindrin ölçüləri (silindrin diametri kiçildikdə alovun yolunun kiçilməsi və nisbi soyutma səthinin böyüməsi nəticəsində -nu artırmaq olur); 95 c) mühərrikin dövrlər sayının yüksəldilməsi (dövrlər sayı artdıqda yanma sürəti artdığına görə -nu da böyütmək olur); d) porşenin və silindr başlığının materialının seçilməsi (alüminium ərintisindən hazırlanan porşen sıxma dərəcəsini 0.4÷0.7 vahid, silindr başlığının çuqundan deyil, alüminium ərintisindən hazırlanması isə -nu əlavə olaraq daha 0.5-0.6 vahid artırmağa imkan verir); e) soyutma sisteminin seçilməsi (mayeli soyutma sistemi hava ilə soyutma sisteminə nisbətən -nu daha çox götürməyə imkan verir); f) zəngin ( 0.8 ) və yaxud nisbətən kasıb ( 9 . 0 ) işçi qarışıqdan istifadə olunması. Yuxarıda göstərilən mülahizələrə görə müasir qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə sıxma dərəcəsi 12 6 hədlərində qəbul edilir. Sıxma dərəcəsinin kiçik hədləri yük avtomobillərinin, böyük ) 7 ( hədləri isə minik avtomobillərinin mühərriklərinə aiddir. Bu mühərriklərdə -nun 12-dən çox götürülməməsinə səbəb yanıcı qarışığın öz-özünə alovlanma və yaxud da yanma zamanı detonasiya hadisələrinin baş verə bilməsi və 12 olduqda inidikator f.i.ə.-nin çox az artmasıdır. Son zamanlar sıxma dərəcəsinin bir qədər azaldılmasına doğru meylliliyin artması müşahidə olunur. Belə olan hallarda yanma məhsullarının zəhərliliyinin azalmasına və mühərrikin ömrünün uzanmasına nail olmaq olar. Dizel mühərriklərində sıxma dərəcəsi öz-özünə alovlanmanın etibarlı olmasını təmin etmək tələbinə görə seçilir. Avtomobil dizellərində öz-özünə alovlanma nöqteyi-nəzərindən ən etibarsız şərait işəsalma və kiçik yük rejimlərində olur. Ona görə də bu rejimlərdə mühərrikin etibarlı işə düşməsini təmin etmək tələbini nəzərə alaraq seçilir. Ağır iş şəraitində işləyən və xüsusi işəsalma quruluşlarına malik olan dizellərin (məsələn, traktor dizellərinin) əsas iş recimində yanacağın qənaətliliyini və mühərrikin uzun ömürlülüyünü artırmaq məqsədi ilə sıxma dərəcəsinin nisbətən aşağı qiymətləri götürülür. Üstəlik üfürməli dizellərdə üfürmə nasosları silindrə verilən havanı əvvəlcədən bir qədər sıxdığı üçün sıxma dərəcəsinin qiymətini azaltmaq mümkün olur. Lakin bu zaman işəsalmanın etibarlı olması təmin edilməlidir. İkikamerli dizel mühərriklərində yanma kamerinin istilik vermə səthi böyük olduğundan, sıxmanın sonunda havanın temperaturu aşağı olur. Ona görə də etibarlı işəsalma və kiçik yük recimlərində mühərrikin dayanıqlı işləməsini təmin etmək üçün -nu nisbətən yüksək götürmək lazımdır. Çoxyanacaqlı dizellər öz-özünə alovlanma temperaturu yüksək olan yanacaqla işlədiyindən, onların sıxma dərəcəsi istifadə edilən ən çətin alışan yanacağa görə seçilir. Yuxarıda göstərilənlər nəzərə alınaraq dizel mühərriklərində sıxma dərəcəsi aşağıdakı hədlərdə qəbul edilir: -birkamerli və yaxud bölünməmiş yanma kamerli və həcmi qarışdırmalı dizellərdə 17 14 ; -burulğan yanma kamerli dizellərdə 20 17 ; -ön yanma kamerli dizellərdə 21 5 , 16 ; -üstəlik üfürməli dizellərdə 17 11 . a) b) Şəkil 13.3. Dizel mühərriklərinin yanma kamerləri: a-burulğan kamer, b-ön kamer. Yüklə 6,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|