TAĞI ƏMİDƏN SİZ DƏ ÖYRƏNİN!
– Tağı əmi,
bax gör nə
qəşəng
qurddur!* – deyə
ona göstərdim.
– Doğrudur,
gözəldir
.
Lakin bu qurd* kəpənək
olanda daha da gözəl ola
caqdır, – deyə Tağı əmi
əlavə etdi.
Mən təəccüblə* soruş
dum:
– Bundan necə kə pə
nək olacaqdır? Onun qa
nadları var, bu nun yox dur.
Tağı əmi cavab verdi:
– Bu qurd* yarpaq* yeyəyeyə bö yü yəcəkdir.
Sonra
hörümçək kimi tor hörüb içində qala
caqdır*. Bir müddətdən sonra onun gözləri, ayaqları* yox olub topal olacaqdır*. Sonra topala
qanadlar*, göz gələcəkdir.
Yayın isti
günlərinin birində baramasını deşib çıxacaqdır*. Bağda
uçub çiçəklərə qonduqda*, sən də papağını əlinə alaraq* onu
tutmaq
istəyəcəksən.
Mən o vaxta kimi
ipəkqurdunun
saxlanılmasını görməmişdim. Sonralar özümüz qurd
saxladıqda* Tağı əminin nağıl etdiyini öz gözümlə gördüm.
Süleyman Sani Axundov
ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR
1. Mətndə narıncı rəngdə verilmiş sözlər arasında hansı münasibətin olduğunu deyin.
a) sinonim sözlərdir
b) antonim sözlərdir
c) omonim sözlərdir
2. Kəpənəkləri çox vaxt bitkilərin yarpaqların
dan, çiçəklərindən seçmək olmur. Bunun səbəbi nə
ilə bağlıdır? Bildiklərinizi danışın.
3. Mətndəki “qurd” sözü ilə omonim olan vəhşi
heyvan adının rus dilindəki qarşılığını de yin.
4. İpəkqurdunun faydası barədə nə bilirsiniz?
72
qurd – червь
barama – кокон
alabəzək – пестрый
ipəkqurdu – тутовый шелкопряд
SÖZLÜK
topal – хромой
nağıl etmək – рассказывать
əlaqədar olmaq – иметь связь
bir müddətdən sonra –
через некоторое время
SÖZ EHTİYATI
Mən əvvəllər qurdlar ilə kəpənəklərin əlaqədar olduqlarını
bil məzdim.
Bir dəfə bağda
alabəzək
bir qurdu yarpağa büküb gətirdim.
Çap üçün deyil
5. Mətndə göy rəngdə verilmiş sözlərin quruluşca növünü müəyyən edin və özünüzdən belə
nümunələr deyin.
a) sadə sözlərdir b) düzəltmə sözlərdir c) mürəkkəb sözlərdir
ÇOXBİLMİŞ GÜLDÜRÜR
7. Bilirsinizmi ki, Şəki, ipəyi, paxlavası ilə bərabər, həm də dadlıduzlu
lətifələri ilə də
məşhurdur. Çoxbilmiş şəkililərdən eşitdiyi bir lətifəni sizə də danışmaq istəyir. Qulaq asın və
özünüz qərar verin.
Razılaşırlar.
Montyor dirəyə dırma
şıb xətti calayandan son ra
ev yiyəsi onun çaxçax
dan asdığı pencəyinin döş
ci bi nə bir beşlik sancaraq
de yir:
– Çox sağ ol, bu da sə
nin
beşdiyin
! Mən
bor
cum nan
qurtardım!
– A saqqalı ağarmış,
bəs düşməyimin haqqı?..
– İstəyirsən düş, istə yir
sən ordaca qal, – deyə ev
yiyəsi oradan uzaqlaşır.
73
dırmaşmaq – лезть на ...
calamaq – присоединить
sancmaq –
здесь: положить
SÖZLÜK
Bir şəkili dirəyin üstündəki qırılmış elektrik xəttini cala
maq üçün montyor çağırtdırır.
Montyor xeyli götürqoy edəndən sonra deyir:
– Qardaş,
habıra dırmaşmax da
,
düşmax
da çətin
məsələdi...
Ev yiyəsi gülümsünərək:
– Bir
beşdik
versəm, düzələr?
Montyor peysərini qaşıyaqaşıya cavab verir:
– Dırmaşmağa düzələr, amma aşağı düşməyi də var! Bir
beşdik
qalxmağa,
biri də
düşmağa
!
İSTƏYİRSƏN ORDACA QAL!
peysər – затылок
götürqoy etmək – обдумывать
döş cibi – нагрудный карман
SÖZ EHTİYATI
Çap üçün deyil
8. Çoxbilmiş istəyir ki, siz bu tapmacanı oxuyasınız, səbəbini başa düşəcəksiniz.
9. Uşaqlar, balın necə hazırlandığını bilirsinizmi?
Çoxbilmiş Həsən bəy Zərdabidən oxu duğu məlumatla
sizi də tanış etmək istəyir. Oxuyun.
BAL
Bal çiçəklərin
şirin
suyundan əmələ gəlir. Arı çi çəyin
dibindəki
şəkərli
suyu sorur. Sorduğu çi çək şirəsini mə də sin də yarımhəzm
edib
şanlara
doldurur
. Balı şanların balaca otaqcıqlarına dol durandan sonra ağzını
mumla suvayır. Çi çəklər qurtarana kimi onlar beləcə bal düzəldirlər.
Maraqlı
burasıdır ki, əgər biz çiçəklərin həmin şirin suyunu bir yerə toplasaq, müəyyən
vaxtdan sonra qıcqırıb xarab olar. Amma həmin su arının mədəsində
yarımhəzm olanda bala çevrilir və xarab olmur.
Əgər arı
ətirli
çiçəklərdən şirə çə kir sə, balı da
dadlı
olur. Ondan
həmin çi çək lərin xoş ətri gəlir.
Zəhərli
otların balı acı olur. Ona
görə
aran
yerlərində
sulu
yerlərin balına
dəli
bal deyirlər.
10. Əziz uşaqlar, Çoxbilmiş deyir ki, bəzi dostlarımız bal yeməyi sevmirlər. Onlar bilmirlər
ki, bal bir çox xəstəliklərin dərmanıdır.
Uşaqlar, Çoxbilmiş doğru deyir. Ona qulaq asmaq lazımdır.
74
Xortumu var,
fil deyil,
Ömrü heç bir il deyil.
Qanadları zərifdir,
Sevdiyi gülçiçəkdir,
Peşəsi işləməkdir.
Ona qonaq gəlsəniz,
Bilin, evi pətəkdir.
uuu
Teymur Elçin
xortum – хобот
zərif– нежный
peşə – профессия
pətək – улей
SÖZLÜK
şan – соты
mum – воск
aran – равнина
zəhərli – ядовитый
qıcqırmaq – закисать
xarab olmaq – испортиться
sormaq – сосать, всасывать
SÖZLÜK
suvamaq – замазывать
yarımhəzm – полупереваренный
çevrilmək – здесь: превращаться, превратится
SÖZ EHTİYATI
Çap üçün deyil
