Azer-dili 4s Derslik 2017 Layout 1
Yüklə 45,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BABA VƏ NƏVƏ Kəndin kənarında iri bir sö yüd ağacı vardı. Yayın isti
- Xalidə Hasilova ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1.
- ATALAR SÖZÜ – SÖZLƏRİN GÖZÜ 76
- SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil
BABA VƏ NƏVƏ Kəndin kənarında iri bir sö yüd ağacı vardı. Yayın isti ayla rında o hər tərəfə qolbudaq atıb sərinlik yayırdı. Uzaq yoldan gə lən lər bu ağacın kölgəsində din cəl məmiş kəndə girməzdilər. Üzüm salxımları kimi sallanmış bu daqlar* az qala yerə dəyirdi. Ba şında da hər yay sağsağanlar yu va tikərdi. O qədər hündür idi ki, kəndin yeddi kilometrliyindən də onu görmək olurdu. Bu ağac nə vaxt əkilmişdi? Bunu hamıdan yaxşı Cəlal bilir di. Cəlalın cəmi doqquz yaşı var dı. Ağacın tarixini isə ona qoca babası Nüsrət danışmışdı. Nüsrət ba banın yaşı səksəni ötmüşdü . Ancaq o, sağlam bədənli, qəddqamətli bir kişi idi. O, bağban idi. Kəndin bütün meyvə bağları ona tapşırılmışdı. O həmişə , xüsusilə yay aylarında Cəlalı özü ilə meyvə bağlarına aparır, ağacları ona göstərir, onlara necə qulluq* etməyi nəvəsinə öyrədirdi. Bir gün onlar meyvə bağlarından kəndə qayıdarkən, dincəlmək üçün yolun kənarındakı söyüd ağacının kölgəsində oturdular. Qoca başını qaldırıb ağacın qolbudaqlarına* baxdı, sonra üzünü nəvəsinə tutdu: – Cəlal, görürsənmi, bu, kənddə ən qoca ağacdır. O məndən azca kiçikdir. Cəlal babasının sözlərini yaxşı başa düşmədi . Çünki ona elə gəlirdi ki, kənddə, bəlkə də, dün ya da babasından qoca adam yoxdur. – Nə üçün səndən kiçikdir? – deyə Cəlal təəccüblə soruşdu. – Onu mən əkmişəm . Onda mən sən yaşda olardım... Babası bu sözləri deyib fikrə getdi. Gözlərini qıyıb dedi: – Mənim babam da sənin baban kimi bağban idi. Mənə ağac əkməyi öyrətmişdi. O zaman kən dimizdə ağac az idi. Bu yerlər elə isti olurdu ki, adamın nəfəsi tutulurdu . Bir gün babam mə nə dedi ki, “Nüsrət, burada ağac əkək...” Axı o hər şeyi mənə öyrətmişdi. İndi gördüyün bu ağa cı, bir də yolun o tərəfindəki ağacı öz əlimlə yerə basdırdım. Onlara qulluq* elədim. Biri tutdu, bi ri isə qurudu. Qoca sözünü qurtardı və qurumuş ağacın yerini göstərib ah çəkdi: –Yoxsa indi qoşa söyüd olacaqdı! Babası susdu . Söyüdün yarpaqları* yenicə başlayan küləkdən əsməyə başladı. Cəlal gözlərini babasının gözlərinə zilləyib soruşdu: – İndi daha əkmək olmaz? Qoy o tərəfdə də olsun. – Nə üçün olmur, bala! Qoy o da sənin adınla olsun! – Bəs daha qurumazmı? – Yox, bala, o zamanlar çoxdan keçdi. İndi suyumuz boldur . Bu söhbətdən düz bir il sonra yekə söyüdün yanında bir söyüd tingi yarpaqladı*. Qollubudaqlı* qoca söyüdün yanında onun zərif yaşıl yarpaqları* ipək kimi parıldayırdı. Bir il də keçdi . Körpə 75 GƏLİN TƏBİƏTİ BIZ DƏ DÜŞÜNƏK, O ÖZÜ HƏR ŞEYİ DÜŞÜNƏN KİMİ... Çap üçün deyil söyüd yekəldi . Kəndin girəcəyində söyüdlər kölgə saldı. Nüsrət baba nəvəsinin əkdiyi ağaca baxdıqca* fəxr edirdi . Kəndin böyüyü də, kiçiyi də bu söyüd ağaclarına “baba və nəvə” deyirdilər. Xalidə Hasilova ÇOXBİLMİŞ DÜŞÜNDÜRÜR 1. Mətni aşağıdakı ardıcıllıq üzrə danışmaq olarmı? Ardıcıllıq, mətnə uyğun gəlmirsə, düzgün sıralayın. 1) Söyüd ağacı. 4) Nüsrət baba. 2) Düz bir il sonra. 5) Söyüd ağacının kölgəsində. 3) Qurumuş ağac. 6) O zamanlar çoxdan keçdi. 2. Suallardan hansına mətndə cavab tapdınız? Sualları və cavabları səsləndirin. 1) Söyüd ağacını nə qədər məsafədən görmək olurdu? 2) Ağacın tarixini Cəlal haradan bilirdi? 3) Söyüd ağacının hündürlüyü neçə metr idi? 4) Ağaclara qulluq etməyi babası Cəlala nə vaxt öyrətmişdi? 5) Babası bu söyüd ağacını neçə yaşında olanda əkmişdi? 6) Nüsrət kişi niyə ah çəkdi? 7) Cəlal söyüd tingini hansı ayda əkmişdi? 3. Bəs siz təbiəti qorumaq üçün nə edirsiniz? Heç ağac əkmisinizmi? Yersiz olaraq ağacları kəsənlərə münasibətiniz necədir? Müzakirə edin və fikirlərinizi təqdim edin. 4. Mətndəki “Biri tutdu, biri isə qurudu” cümləsində işlənmiş “tutdu” sözünü hansı sözlə əvəz etmək olmaz? a) bitdi b) göyərdi c) saxladı d) alındı 5. Tut(maq) sözü hansı birləşmədə əsl(birinci) mənasında işlənib? a) qələmi tutmaq b) qrip tutmaq c) quş tutmaq d) taksi tutmaq 6. Ağacları qorumaq, artırmaq nə üçün lazımdır? Ağacların faydası haqqında danışın. 7. Mətndə narıncı rənglə fərqləndirilmiş ifadələri bir sözlə əvəz edib oxuyun. Hansı variant daha çox xoşunuza gəldi? 8. Atalar sözlərində yalnız bir hərfinə görə fərqlənən sözləri səsləndirin. Özünüz də belə misal lar deyin. ATALAR SÖZÜ – SÖZLƏRİN GÖZÜ 76 Cavanlıqda daş daşı, qocalıqda ye aşı! Babanın əlindən nəvə tutar. Dövlətdə dəvə, övladda nəvə. Bar verən ağacı kəsməzlər. Barsız ağaca daş atmazlar. Biri itməyincə biri bitməz. söyüd – ива salxım – гроздь, кисть tutmaq – здесь: приняться qəddqamətli – стройный, статный basdırmaq – здесь: сажать, посадить qoşa – пара ting – саженец girəcək – вход yenicə – только что fəxr etmək – гордиться SÖZLÜK fikrə getmək – задуматься gözlərini qıymaq – прищуриваться üzünü tutmaq – обратиться yaymaq – здесь: распространять, рассеивать gözlərini zilləmək – уставиться nəfəsi tutulmaq – дышать с трудом, задыхаться SÖZ EHTİYATI Çap üçün deyil Yüklə 45,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|