Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının professoru, tarix
Yüklə 1,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ziya Bünyatov, «Dinlər, təqirətlər, məzhəblər» (arayış kitabı) B., 1997 98
dini kitabların və əfsanələrin köməyi ilə əldə edə bilir. Bu mənbələrə görə, ilk insan və ilk peyğəmbər sayılan Adəm dən əvvəl yer üzündə pərilər və cinlər olmuşdur. Adəmin Cənnətdən çıxması (qovulması) insan tarixinin başlanması hesab edilərsə, Nuh peyğəmbər Adəm peyğəmbərin 8-ci nəslindən olan Laməkin oğludur və Adəmdən sonrakı döv rün 1642-ci ilində anadan olmuşdur. Akademik Ziya Bünyatovun «Dinlər, təqirətlər, m əz h ə b lə r^ adlı kitabında göstərilir ki, Allahın verdiyi bir ömür müddəti min il imiş və Tanrı Adəmə min il yaşayacağını bildirmişdi. Adəm isə 960 il yaşamış, ömrünün 40 ilini özü ndən sonrakı Davud peyğbəmbərə bəxş etmişdir. Burada eləcə də deyilir ki, Adəm Cənnətdən qovulduqdan sonra Seylon adasına düşmüş və tövbə edərək, Həvvadan 200 il ayrı yaşamışdır. Bundan sonra vəyh mələyi Həzrət Cəbrayıl Adəmi Məkkə yaxınlığındakı Ərəfat adlı yerə gətirmiş və o Həvva ilə görüşmüşdür. Adəm və Həvvanın iki oğlu və iki qızı olmuşdur. Oğlanları Qabil və Habilin hərəsi ilə bir qız (əkiz) dünyaya göz açmışdır. Bəşərin bu ilk övladlarının evlənməsi haqqın da da-həqiqətə oxşayan faciəvi əfsanə mövcuddur. Yuxarıda göstərilən tarix ilə 2242-ci ildə Tanrıdan vəyh gəlir ki, tufan olacaq. Bu tufanın olması haqqında Qu ranın «Nuh» (71-ci) surəsinin 20-ci ayəsində belə deyilir: «Nuh dedi: onlar mənə qulaq asmadılar...» Bundan sonra Tanrı Tufan (daşqın) yaratdı və bəşəriyyətin yeni nəsli ya randı. Nuh insanların ikinci atası sayılır. İbrahim peyğəmbər isə Nuh peyğəmbərin 8-ci nəslindən olan Tərikin oğludur və yuxarıda deyilən başlanğıc tarixi üzrə 3020-ci ildə Babili standa dünyaya gəlmişdir. İbrahim peyğəmbərə Həcər adlı
kənizi İsmayıl adlı oğlunu bəxş etmişdir. İsmayılın Reyliyə adlı qadınından 12 oğlu olmuşdur. Məhəmməd peyğəmbər İsmayılın ikinci oğlu Heydərin mənsub olduğu Qüreyş tayfa sının nəslindəndir. Həzrət İsmayıl 130 il ömür sürmüşdür. Bütün bunlar haqqında şair və jurnalist Əliabbas Müznibin (1882-1938) 1917-ci ildə yazdığı «Müxtəsər Ənbiya və İslam tarixi» adlı kitabında (1990-cı ildə Bakıda yenidən nəşr edilmişdir) mə lumat verilir. Qədim türk tayfalarından olan Şumerlərin eramızdan əvvəl 2-ci minilliyin birinci yarısına aid əfsanəvi dastanla rında dünya daşqını haqqında məlumatlar mövcuddur. Belə məlumatlar akkadların «Astraxasis haqqında» dastanında da verilir. Göründüyi kimi, bəşəriyyətin qədim tarixi haqqında mövcud olan bu məlumatlar diqqətəlayiqdir. İslama qarşı mübarizə onun əsas kitabı olan «Quran»m tərcüməsinin saxtalaşdırılmasından başlanmışdır. «Qur’an»- ın üçüncü surosinin («Ali İmran») ikinci ayəsi «Allahdan başqa heç bir Tanrı (Allah) yoxdur...» müddəası rus dilində «Nct Boqa, krome Allaxa» kimi tərcümə edilmişdir. Halbu ki, «Net Allaxa, krome Allaxa» və ya «Net Boqa, krome Bo qa» kimi tərcümə edilmədi idi. Ədalət naminə qeyd etmək lazımdır ki, Amerika alimi Vaşinqton İrvinq 1849-cu ildə yazdığı «Məhəmməd peyğəmbərin həyatı» adlı böyük həcmli kitabının VIII fəslində bu tərcüməni «Net Boqa, krome Boqa» məzmununda vermişdir. * *
* Müsəlman mədəniyyətinin bir qolu olan Azərbaycan türklərinin mədəniyyəti qedim tarixə malikdir. Qafqazda islamın yayılması Azərbaycandan başlan mışdır. İslamın Qafqaza keçməsi Hicrətin 17-ci ilində Xəlifə Ömərin dövründə başlanmış və 30-cu illərində əsasən qur 99 tarmışdır. Sasanilərin və Bizansın zülmünü görmüş Qafqaz əhalisi ərəbləri xilaskar kimi qəbul etdilər. Ərəblərin A zer baycana gəldiyi və islamı qəbul etdirdiyi VIII əsrin əvvəllə rində burada mədəni inkişaf səviyyəsi yüksək olmuşdur. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Azərbaycanda həmin döv rdə 35-dən çox musiqi alətindən istifadə olunduğu məlum dur. İslami etiqada xidmət edən Qafqazın digər müsəlman xalqlarından fərqli olaraq Azərbaycanda «qan davası» kimi mürtəci ən’ənə (adət) olmamışdır. Bütün bunlar Azərbaycan xalqının qədim mədəniyyətinin müsbət cəhətləri kimi diq qətəlayiqdir. 1905-ci ildə Bakıda dünyaya göz açmış Məhəmməd Əsəd bəy bütün Şərqi, Afrikanı, Avropanı və Amerikanı gəzmiş, öz adını gizlədərək Avropada 3 ad altında (Əsəd bəy, Qurban Səid, Leo Noissimbaum) əsərlərini nəşr etdir mişdir. Məhəmməd Əsəd bəyin valideynlərindən biri Bakı yəhudisi olmuş və özü kiçik yaşlarında islamı qəbul etmiş dir. Yalnız alman dilində 14 əsəri nəşr olunmuşdur. Müəlli fin 14-cü kitabı belə adlanır: «Allahu Əkbər. İslam dünyası nın Əbdul Həmiddən İbn Sauda qədər çöküşü və qalxımı». Bu əsərdə о, XIX əsrin axırından 1936-cı ilə qədərki dövrdə dünyada islama qarşı aparılmış mübarizəni müxtəsər şərh edilmişdir. Məhəmməd Əsəd bəy (Volfqanq fon Vaysel) 1943-cü ildə İtaliyada vəfat etmiş və Pozitano şəhərində müsəlman qəbristanlığında dəfn edilmişdir. * * *
lam dini Azərbaycanda qadağalarsız yaşamışdır. Halbuki, İslam dini xalqın birlik və həmrəyliyinin, onun əxlaqının saflığı və bu əxlaq normalarının qorunması üçün tarixən hə mişə müsbət rol oynamışdır. İslamda əxlaq fəsləfəsi çox 100 güclüdür. İslam və onun əsas kitabı «Qurani-Kərim» eyni za manda müsəlmanların həyat tərzini və əxlaq normalarını müəyyən və tənzim edən ilahi bir sənəddir. Quranın diger dini kitablardan üstünlüyü Qərbin görkəmli şəxsiyyətləri olan Volter (Fransa), Tomas Karleyl və Bertran Rassel (İng iltərə), Höte (Almaniya), Lev Tolstoy, Vladimir Solovyov (Rusiya), Vaşinqton İrvinq (ABŞ) xüsusi olaraq qeyd etmiş və onu yaradan Məhəmməd peyğəmbəri dahi şəxsiyyət ad landırmışlar. Puşkin və Lermontov «Qurani-Kərim»in şey- riyyətinə heyran olduqların söyləmişlər. İslamın matəm mərasimləri haqqında təsbit etdiyi qay dalar son dərəcə ibrətamiz və qiymətlidir. Başqa xalqların əksəriyyətində matəmin acılığı ilk günlərdə spirtli içkilərlə «yaddan çıxarılırsa», islamda matəmin acılığı və acısı qo- hum-əqraba və tanışların bu mərasimdə geniş iştirakı ilə tə səlli tapdırır: əzizini itirmiş ailə bu böyük itki qarşısında tək- tənha qalmasın deyə islam rəhmətə getmiş şəxsin xatirəsinə həsr olunmuş «3-cii gün», «həftə», «qırx» və «il»in qeyd edilməsini müəyyənləşdirmişdir. Bu sotrlorin müəllifinin yadındadır ki, Azərbaycanın Şirvan zonasında 20-30-cu illərdə dünyasını dəyişmiş şəxsin evində «qırx» çıxana qədər hər cümə axşamı (əvvəllər adna günü deyilərdi) «Aza» verilərdi. Bu «aza»ya kəndin hər bir ailəsi bir döyrə (böyük boşqab) düyü xörəyi (aş, plov) gön dərirdi. Bu «xörəklər» ayrı-ayrılıqda bir yerə toplandıqdan sonra məclisə yığılanların hamısı tərəfindən yeyilərdi və ev sahibinə yüngüllük olsun deyə bütün qabqacaq (döyrə, xö rəklə gətirilmiş qaşıqlar) yuyulmadan xörəyi göndərən evin süfrəsinə bağlanaraq aparılardı. Göstərilən bu nəcib adət həm iqtisadi kömək cəhət dən, həm də yas sahibini fiziki gərginlikdən azad etmək mövqeyindən çox dəyərlidir. Bu qayda ilə hər cümə axşamı «aza» keçirmək və yaxud da dəbdə olan «üç» və «qırx» gün- 101
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|