Azərbaycan Hüquqçular Assosiasiyası azərbaycan respublikasinin

Konvensiyada  nəzərdə  tutulduğu  kimi,  diplomatik  agentlər  (diplomatik  missiyanın 

üzvləri,  onların  ailə  üzvləri,  onların  fərdi  ev  işçiləri)  məhkəmə  və  inzibati  toxunulmazlıq 

hüququna malik olduğunu diplomatik agent məhkəməyə sübut etməlidir. 

Diplomatik namizədliyin yerləşdiyi bina toxunulmazdır, bu binalar, həmçinin hərəkət 

vasitələri  (avtomobillər  və  s.)  axtanla,  üzərinə  həbs  qoyula  bilməz  və  onlar  barəsində  icra 

hərəkətləri yerinə yetirilə bilməz. 

Diplomatik nümayəndəliyin arxİvİ, sənədləri, hər hansı bir kağızı, yazışmaları, poçtu 

harada  yerləşməsindən  asılı  olmayaraq  toxunulmazdu'.  Sadalanan  qadağanlar  diplomatik 

agentin  şəxsi  iqamətgahına  da  şamil  edilir.  Ölkənin  hakimiyyət  orqanları,  məhkəmənin 

vəzifəli şəxsləri nümayəndəliyin başçısmın icazəsi olmadan göstərilən obyektlərə girə bİlməz 

və hər hansı icra hərəkətləri apara bilməzlər. 

2.

 

Konvensiyaya uyğun olaraq diplomatik agent aşağıda göstərilən üç halda diplomatik 

immunitet hüququndan istifadə edə bilməz: 

1)

 

onun  olduğu  dövlətin  ərazisində  yerləşən  şəxsi  daşınmaz  əmlakı  barəsində  əmlak 

iddiası  verildikdə  (həmin  əmlaka  nümayəndəlik  məqsədləri  üçün  akkreditasi-  ya  edən 

dövlətin adından sahiblik edilməməsi hallarında); 

2)

 

diplomatik agent vəsiyyəmamənin icrasmın, varisin və ya tapşınq alanın miras əmlakı 

üzərində himayəçi qismində akkreditasiya edən dövlətin adından deyil, müstəqil  şəxs  kimi 

çıxış etdiyi hallarda həmin vərəsəlik barədə iddia tələbi verildikdə; 

3)

 

olduğu dövlətdə diplomatik agentin diplomatik missiya ilə bağlı olmayan hər hansı 

müstəqil peşəkar və ya kommersiya (ticarət) fəaliyyətinə aid iddia tələbləri verildikdə. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  3-cü  bəndin  mövcudluğu  qeyri-mümkündür,  çünki 

Konvensiyanın 42-ci maddəsinə uyğun olaraq diplomatik agent olduğu ölkədə şəxsi  qazanc 

məqsədi ilə xidmət edən fəaliyyəti həyata keçirə bilməz. 

Göstərilən  hallarda  qəmamənin  icrası  ilə  bağlı  diplomatik  agentə  qarşı  məcburi  icra 

tədbirləri həyata keçirilə bilər, lakin diplomatik agentin şəxsi iqamətgahmm və şəxsiyyətinin 

toxunulmazlığı bu halda da gözlənilməlidir. 

Konvensiyanm  32-cİ  maddəsi  agentin  məhkəməyə  İddia  ərizəsi  ilə  müraciət  etdiyi 

hallarda ona qarşı qarşılıqlı iddianın verilməsini istisna etmir. 

3.

 

Diplomatik agent məhkəmədə şahid kimi ifadə verməyə borclu deyil (Konvensiyanın 

31-ci maddəsi). 

Diplomatik  agentlə  münasibətdə  məhkəmə  məcburi  icra  tədbirlərini  həyata  keçirə 

bilməz. 

Diplomatik agent dövlət rüsumlarmı ödəməkdən azad edilir. 

4.

 

Şərh edilən maddədə nəzərdə tutulduğu kimi, diplomatik immunitet (toxunulmazlıq) 

hüququndan istifadə etmək üçün diplomatik agentin mənsub olduğu  və olduğu dövlətin 18 

aprel  1961-ci  il  tarixli  diplomatik  əlaqələr  haqqında  Vyana  Konvensiyasının  üzvü  olması 

vacib deyildir. 

Bu halda, diplomatik əlaqələr və diplomatik toxunulmazlıq hüququ ilə bağlı məsələlər 

dövlətlərin bağladığı ikitərəfli beynəlxalq müqavilələrlə tənzim edİlə bilər. 

521 

---

Muddo 454. KonsuUtuf nümayandoliklarimn üzvİori 

Azərbaycan  Respublikasında  yaradünuş  konsulluq  nümayondolorinin  üzıdori, 

konsulluğun  seçilmiş  qulluqçuları  da  daxil  olmaqla, konsulluq  münasibotlori  barəsində  24 

aprel  1963-cü  il  tarixli  Vyana  Konvensiyasının  qaydalarına  uyğun  olaraq  mülki  məlikəmə 

məsuliyyətindən azad edilirlər. Bu, həmçinin, onların dövlətlərinin həmin məsuliyyət barədəki 

müqavilənin iştirakçıları olmadığı hallara da aid edilir. 

1.

 

Azərbaycan  Respublikasında  yaradılmış  nümayəndəliklərin  üzvləri,  konsulluğun 

seçibniş  qulluqçuları  da  diplomatik  agentlər  kimi  məhkəmə  və  inzibati  toxunulmazlıq 

hüququna  malikdirlər.  Göstərilən  şəxslərin  toxunulmazlıq  hüququ  Konsulluq  münasibətləri 

haqqında 24 aprel 1963-cü İl tarixli Vyana Konvensiyasının müddəalarında nəzərdə tutulub. 

Konvensiyanın 43-cü maddəsinə müvafiq olaraq konsulluq nümayəndəliklərinin üzvləri 

aşağıdakı iki halda məhkəmə toxunulmazlığı hüququndan istifadə edə bilməzlər: 

1)

 

konsulluğun  vəzifəli  şəxsləri  və  ya  qulluqçuları  tərəfindən  bağlanmış  və  onların 

üzərinə düzünə və ya dolayısı ilə təmsil etdikləri dövlətin agenti qismində öhdəlik qoymayan 

müqavilədən irəli gələn İddia verildikdə; 

2)

 

həmin  şəxslərin  olduğu  dövlətdə  yol-nəqliyyat  vasitəsi,  gəmi  və  ya  təyyarə  ilə 

əlaqədar  bədbəxt  hadisə  nəticəsində  ziyan  vurulmasına  görə  üçüncü  şəxs  tərəfindən  iddia 

verildikdə. 

2.

 

Dövlətlər arasında bağlanan müqavilələrdə toxunulmazlıq hüququnu məhdudlaşdıran 

digər  əsaslar  da  nəzərdə  tutula  bİlər.  Məsələn,  Azərbaycan  Respublikası  İlə  Rusiya 

Federasiyası  arasında  bağlanan ikitərəfli  müqavilənin 32-ci maddəsində nəzərdə tutulub ki. 

qazanc  əldə  etmək  məqsədilə  kommersiya  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  konsulluq 

nümayəndələrinin üzvləri, konsulluğun seçilmiş qulluqçuları həmin fəaliyyətdən əmələ gələn 

münasibətlərdə məhkəmə immuniteti (toxunulmazlığı) hüququndan istifadə edə bilməzlər. 

MPM-in  453-cü  maddəsində  diplomatik  agentin  toxunulmazlıq  hüququ  ilə  bağlı  şərh 

edilənlər konsulluq nümayəndələrinin üzvlərinə də şamil edilir. 

Maddə 455. Digər toxunulmazlıq 

Azərbaycan Respublikasının mülki məhkəmə məsuliyyəti  Azərbaycan Respublikasında 

xidməti dəvət üzrə olan digər dövlətlərin nümayəndələrinə və onların müşaiyətçilərinə şamil 

edilmir. 

1.

 

Əvvəlki maddələrdə şərh edilmiş diplomatik agenllərlə və konsulluq işçiləri ilə yanaşı 

xidməti  dövlət  üzrə  Azərbaycan  Respublikasında  olan  digər  dövlətlərin  nümayəndələri  və 

onların müşaiyətçiləri də məhkəmə toxunulmazlığı hüququndan istifadə edirlər. 

Həmin  şəxslərin  məhkəmə  və  inzibati  toxunulmazlıq  hüququ  Xüsusi  missiyalar 

haqqında  08  dekabr  1969-cu  il  Nyu-York  Konvensiyasmın,  Dövlət  nümayəndəlikləri  və 

onların universal xarakterli beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri haqqında 14 

522 

---