Azərbaycan Hüquqçular Assosiasiyası azərbaycan respublikasinin

sının  ərazisində  edilməsi  (əmlaka  vurulan  ziyanın  ödənilməsi  işlərində  ziyanm  ödənilməsi 

haqqında  tələbin  verilməsi  üçün  əsas  olan  hərəkətin  və  ya  digər  halın  Azərbaycan 

Respublikasının ərazisində baş vennəsi; 

-  iddianın  icrasının  tamamilə  və  ya  qismən  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisin-  C3 

həyata keçirilməli olan və ya həyata keçirilmiş müqavilədən irəli gəlməsi) aiddir. 

2.

 

Şərh  edilən  maddədə  sadalanan  İşlərin  Azərbaycan  Respublikasmın  ərazisində 

fəaliyyət göstərən hansı məhkəmə sisteminə aid olması (ümumi məhkəmələrə və ya iqtisad 

məhkəmələrinə)  və  ya  məhkəmə  sisteminin  hansı  həlqəsinə  aid  olması  ilə  bağlı  məsələlər 

MPM-in  3-cü  fəslinin  (19-32-ci  maddələr)  və  4-cü  fəslin  (33-45-ci  maddələr) 

koınmentariyasında geniş izah edilib. 

Madda 444. Müstəsna səlahiyyət 

444.0.

 

Azərbaycan 

Respublikası 

məhkəmələrinin 

müstəsna 

səlahiyyətinə 

aşağıdakılar daxildir: 

444.0.

 

1. daşınmaz əmlaka əşya hüquq, eləcə do həmin əmlakın icarəyə verilməsi və 

ya  girov  qo}mtma.sı  haqqında  iddialara  dair  işlər,  əgər  onların  predmeti  olan  əmlak 

Azərbaycan Respublikasının əraıisindədirsə; 

444.0.

 

2. hüquqi şəxsin həqiqiliyinin və ya qeyri-həqiqiliyinin tanınması və hüquqi 

şox.sin buraxılması, yaxud onun qərarlarının ləğv edilməsi iddialarına dair işlər, əgər hüquqi 

şə.xsin Azərbaycan Respublikasında hüquqi ünvanı (olduğu yer) vardırsa; 

444.0.

 

3. patent, marka və ya digər hüquqların həqiqiliyinin tanınması iddialarına 

dair işlər, əgər bu hüquqların qeydə alınması və ya onların qeydə alınması üçün ərizələrin 

veril- mə.si Azərbaycan Respublikasında olmuşdursa: 

444.0.

 

4. məhkəmə baxışı zamanı məcburi icra tədbirləri barədə qəbul edilmiş qətnamə, 

Azərbaycan Respublikasında irəli sürülmüş və yaxud həyata keçirilmişsə; 

444.0.

 

5. yük daşıma müqavilələrindən əmələ gələn yük daşıyanlara qarşı iddialara 

dair işlər: 

444.0.

 

6.  əgər  ər-arvadın  hər  ikisinin  Azərbaycan  Respublikasında  yaşayış  yerləri 

vardırsa, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə əcnəbilər və ya vətəndaşlığı olmayan 

şəxslər arasında nikahın pozulmasına dair 'işlər. 

1.

 

Xarici şəxslərin iştirak etdiyi mübahisələrin müstəsna aidiyyətinin müəyyən edilməsi 

son  dərəcədə  zəruridir.  Mübahisələrin  milli  məhkəmələrdə  müstəsna  aidiyyətim  müəyyən 

edərkən bir çox ölkələrin qanunvericiliyi iki cəhəti əsas götürür; 

1)

 

aidiyyət maddi-hüquq münasibətlərinin yaranması yeri ilə bağlı olmahdır; 

2)

 

şəxs  özünün  yaşayış  yeri,  hüquqi  ünvanı  və  ya  vətəndaşlığı  ilə  həmin  ölkə  ilə  sıx 

əlaqəli olmalıdır. 

Şərh  edilən  maddədə  aidiyyətin  maddi-hüquq  münasibətlərinin  yaranması  yeri  ilə 

bağlılığı 444.0.1-ci (daşınmaz əmlaka əşya hüququ, eləcə də həmin əmlakın icarəyə verilməsi 

və  ya  girov  qoyulması  haqqında  iddialara  dair  İşlərdə  əmlak  Azərbaycan  Respublikasmm 

ərazisində  olduqda),  444.0.3-cü  (patent  və  ya  digər  hüquqlarm  həqiqiliyinin  tanınması 

iddiaları  üzrə  bu  hüquqların  qeydə  aimması  və  ya  qeydə  alm-  ma  üçün  ərizə  verilməsi 

Azərbaycan Respublikasmın ərazisində olduqda), 4^.0.4-cü (məcburi icra tədbirləri müəyyən 

edən qətnamə Azərbaycan Respublikasının ərazi- 

513 

---

,sində qəbul edildikdə) bəndlərdə əks olunub. 

Müstəsna aidiyyətin şəxsin yaşayış yeri, olduğu yer (domisiliya) və ya vətəndaşlığı ilə 

müəyyən  edilməsi  444.0.2-ci  (hüquqi  şəxsin  həqiqiliyinin  və  ya  qeyri-həqiqi-  liyinin 

tanmması və hüquqi şəxsin buraxılması, yaxud onun qərarlarının ləğv edilməsi iddialarına 

dair  işlər  üzrə  hüquqi  şəxsin  Azərbaycan  Respublikasında  hüquqi  ünvanı  olduqda), 

444.0.5-ci  (yükdaşıma  müqavilələrindən  əmələ  gələn  yükdaşıyanlara  qarşı  iddialar 

verildikdə), 444.0.6-cı (ər-arvadın hər ikisinin Azərbaycan Respublikasında yaşayış yerləri 

vardırsa, onlarla əcnəbilər və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər arasında nikahın pozulması 

işlərində) bəndlərində nəzərdə tutulub. 

2.

 

Şərh  edilən  maddədə  sadalanan  işlərin  aidiyyəti  tərəflərin  sazişi  ilə  dəyişdirilə 

bilməz. 

Maddo 445. Xüsusi icraat işlori 

445.0.

 

Azərbaycan  Respublikasmın  məhkəmələri  xüsusi  icraat  işlərinə  aşağıdakı 

hallarda baxırlar: 

445.0.

 

1. barəsində itkin düşmüş hesab edilmə və yaxud ölmüş elan etmə haqqında 

»ıə,^ə-  lə  qaldırılan  şəxs  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşı  olmuşsa  və  yaxud 

Azərbaycan Respublikasının ərazisində sonuncu məlum yaşayış yerinə malik olmuşsa; 

445.0.

 

2.  barəsində  məhdud  fəaliyyət  qabiliyyətli  hesab  edilmə  haqqında  məsələ 

qaldırılan  şəxs  Azərbaycan  Respublika.sımn  vətəndaşı  olduqda,  yaxud  o,  Azərbaycan 

Respublikasının ərazisində adətən yerləşdiyi yerə malik olduqda; 

445.0.

 

3.  barəsində  sahibsiz  hesab  etmə  haqqında  ərizə  verilən  əşya  Azərbaycan 

Respublikasının ərazisində olduqda; 

445.0.

 

4.  barəsində  itirilmiş  hesab  edilməsi  haqqında  və  üzərindəki  müvafiq 

hüquqların  bərpa  edilməsi  (çağırış  icraatı)  haqqında  ərizə  verilmiş  qiymətli  kağız 

Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  yaşayan  və  ya  olan  fiziki  və  ya  hüquqi  şəxs 

tərəfindən verildikdə; 

445.0.

 

5.  barəsində  yanlışlıqların  müəyyən  edilməsi  haqqında  ərizə  verilən 

vətəndaşlıq  vəziyyəti  aktlarının  qeydləri  Azərbaycan  Respublikasının  müvafiq  icra 

hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirildikdə; 

445.0.

 

6. şikayət edilən notarial hərəkətlər (onların edilməsindən imtina) Azərbaycan 

Respublikasının notariusu və ya digər orqanı tərəfindən edildikdə. 

1. Şərh edilən maddədə xarici şəxslərin iştirak etdikləri xüsusi icraatlı işlərin siyahısı 

dəqiq müəyyən edilib və əslində müstəsna səlahiyyət xarakteri daşıyır. 

Qanunvericilik xü.susi İcraatlı işlərin aidiyyətim bir neçə meyarla müəyyən edir. Bura 

aiddir: 

1)

 

ərizəçinin  yaşayış  yeri  (domisiliya)  və  ya  vətəndaşlığı  (barəsində  itkin  düşmüş 

hesab  edilmə  və  yaxud  ölmüş  elan  etmə  haqqında  məsələ  qaldınlan  şəxs  Azərbaycan 

Respublikasmm  vətəndaşı  olduqda  və  yaxud  Azərbaycan  Respublikasmın  ərazisində 

sonuncu  məlum  yaşayış  yerinə  malik  olduqda;  barəsində  məhdud  fəaliyyət  qabiliyyətli 

hesab  edilmə  haqqında  məsələ  qaldırılan  şəxs  Azərbaycan  Respublikasmm  vətəndaşı 

olduqda,  yaxud  o,  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  adətən  yerləşdiyi  yerə  malik 

olduqda;  barəsində  itirilmiş  hesab  edilməsi  haqqmda  və  üzərindəki  müvafiq  hüquqlann 

bərpa edilməsi (çağınş İcraatı) haqqında ərizə verilmiş qiymətli kağız 

514 

---