Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Akad. Z. M. Bünyadov adına ġərqĢünaslıq Ġnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əl-Bəbin fəthi
77 O isə bu [iĢi] ər-Reyi tutana kimi təxirə salır və [ancaq bundan] sonra Siməki buraxaraq ər-Reydən göndərir. Beləliklə, Simək Azərbaycanda olan Bukeyrin yanına yollanır. (Səh. 154.) Simək ibn XəraĢə və Utbə ibn Fərkad 42 varlı-karlı ərəblərdən idilər; Kufəyə onlar var-dövlət içində gəlmiĢdilər. Bukeyr getmək sərəncamı olan kimi dərhal yola düĢüb [Azərbaycana] getmiĢdi. O, Cərmizənin 43 həndəvərinə çatar-çatmaz Vac-Ruzda məğlub olmuĢ Ġsfəndiyaz ibn əl-Fərruxzaz 44 gözlənilmədən onların qabağına çıxır və [Bukeyrin] Azərbaycanda üzləĢdiyi ilk döyüĢ baĢ verir. Onlar vuruĢur və Allah [Ġsfəndiyazın] ordusunu məğlubiyyətə uğradır. Bukeyr Ġsfəndiyazı əsir tutur. Ġsfəndiyaz ondan soruĢur: «Sənə nə daha xoĢdur: sülh, yoxsa hərb?» Bukeyr deyir: «Əlbəttə, sülh». [Cavabında] o söyləyir: «Onda məni öz yanında saxla, çünki nə qədər ki mən Azərbaycan camaatı üçün sülh bağlamamıĢam, ya da geri qayıtmamıĢam, o sənə qarĢı çıxmayacaq. Camaat ölkə ətrafında olan əl-Kəbc 45 və ər-Rum dağlarına 46 çəkilib. Yerlərini möhkəm edənlər də müəyyən vaxta kimi möhkəmlənib». [Bukeyr] onu öz yanında saxlayır və [Ġsfəndiyaz da] onun sərəncamında qalır. Beləliklə, [bütün] ölkə bir neçə qala istisna olmaqla [Bukeyrin] əlinə keçmiĢ olur. Simək ibn XəraĢə [Bukeyrin] köməyinə gələrkən Ġsfəndiyaz onun yanında əsirlikdə [idi]. [Simək ibn XəraĢə] və Utbə ibn Fərkadın hərəsi onlara tapĢırılan [yerləri] fəth edir. Simək [Bukeyrin] yanına gəldiyi zaman Bukeyr zarafat edərək ona demiĢdi: «Sənin kimi, Utbə kimi varlı-karlılarla mən nə edim? Ürəyimin istəyinə əməl edərək mən sizi tərk etməli və qabağa getməliyəm. Ġstəyirsən mənimlə qal, istəyirsən Utbənin yanına get, mən sənə icazə verirəm. Ancaq ki mən sizi tərk edib, buradan da murdar olan bir yerə getməyi özümə [borc] bilirəm». Sonra o, [xəlifə] Ömərə [öz hakim vəzifəsindən] istefa ilə müraciət edir. [Ömər] ona yazıb əl-Bəbə 47 doğru irəliləməyə izn verir və əmr edir ki, öz vilayəti baĢına o, [bir kəsi] təyin etsin. Bukeyr fəth etdiyi [ərazilərə] Utbəni öz yerinə təyin edir, [özü isə] qabağa gedir. Ġsfəndiyazı da Utbəyə ötürür. Ütbə onu öz yanına götürür. Utbə [künyəsi] Əbu Ducənə olmayan Simak ibn XəraĢəni 48 Bukeyrin fəth etmiĢ olduğu əyalətə baĢçı qoyur. Ömər bütün Azərbaycanı Utbə ibn Fərkadın [əlində] cəmləĢdirir. Rəvayət edirlər: Bəhram ibn əl-Fərruxzaz 49 Utbə ibn Fərkadın yoluna çıxır və Utbə yaxınlaĢana kimi öz ordusu ilə onu gözləyir. Sonra onlar döyüĢürlər. Ütbə onu məğlub edir. Bəhram qaçır. Bəhramın məğlub olub qaçması haqqında xəbər gəlib çatdıqda, Bukeyrin yanında əsirlikdə olan Ġsfəndiyaz deyir: «Müharibə artıq bitdi, sülh [vaxtı da] gəlib çatdı». O, Bukeyrlə sülh bağlayır və hamı bundan razı qalır. [Beləliklə], Azərbaycan dinc yolla ram edilir. Bukeyr və Utbə bu haqda Ömərə yazırlar. Allahın onlara yetirdiyi qənimətdən onlar xüms ayırıb, onu nümayəndələrlə [xəlifəyə] göndərirlər. 78 Bukeyr ona tapĢırılan [ərazini] Utbədən hələ qabaq fəth etmiĢdi, amma ki sülh [yalnız] Utbə Bəhramı məğlub etdikdən sonra baĢ tutur. Ütbə öz adından yazaraq (səh. 155) Azərbaycan əhalisinə fərman verir; həmin fərmana görə Bukeyrin əyaləti onun əyalətinə [qatılaraq] birləĢdirilir: «Bismillahi-r-rəhmani-r-rəhim! Bu, əmirü-1-möminin Ömər ibn əl-Xəttabın amili Utbə ibn Fərkadın Azərbaycanın bütün - onun aran, dağ, ətraf və ən ucqar yerlərinin əhalisinə, habelə onun dini icmalar əhlinə - onların həyatı, mal-dövləti, dini məzhəb və qaydaları üçün verdiyi əmin-amanlıq [fərmanıdır]! [Bu] Ģərtlə ki, onlar - yeniyetmə, qadın və yaĢayıĢ vəsaitindən məhrum xroniki xəstələr, həmçinin dünya malından heç nəyi olmayan münzəvi dindarlar istisna olmaqla [maddi] imkanlarına görə cizyə (can vergisi) verməlidirlər! Bu, həm onların [özlərinə], həm də onların arasında məskun olub yaĢayanlara [Ģamildir]. Onlar müsəlman döyüĢçülərindən olan müsəlmanı bir gecə-gündüz qonaq saxlamalı, ona bələdçilik etməlidirlər! Onlardan kimsə hər hansı ildə orduya səfərbər edilərsə, həmin ilin cizyəsi onun üzərindən götürülür. [Ölkəyə gəlib] qalan hər kəs [daimi] yaĢayan Ģəxslər kimi [hüquqlara] malikdir. [Olduğu yerdən] çıxıb gedən [hər bir] kəs mənzil baĢına çatanadək, onun əmin-amanlığı [təmin olunur]! Yazdı: Cundub. Təsdiq etdilər: Bukeyr ibn Abdullah əl-Leysi və Simək ibn XəraĢə əl- Ənsari. Yazıldı: 18-ci ildə» Əl-Bəbin fəthi Seyfin 50 rəvayətinə görə əl-Bəb həmin ildə fəth edilib. O xəbər verir: Rəvayət edirlər (yəni adlarını yuxarıda çəkdiyim Ģəxslər): 51 [Xəlifə] Ömər Əbu Musanı 52 Bəsrəyə, Suraka ibn Amru 53 da – o, Zu-n-nur adlanırdı, əl-Bəbə göndərir. Onun ön dəstəsinə o, Ədbü-r-Rəhman Rəbiəni 54 baĢçı qoyur - o da həmçinin Zu-n-nur adlanırdı; iki cinahdan birinə Hüzeyfə ibn Əsid əl- Qifərini, 55 digərinə isə Bukeyr ibn Abdullah əl-Leysini təyin edir (Suraka ibn Amr hələ onun yanına gəlməzdən əvvəl Bukeyr artıq əl-Bəblə üz-üzə durmuĢdu. [Ömər] ona (Surakaya) yazmıĢdı ki, o özünü Bukeyrə çatdırsın. Əl-məqasim 56 baĢına [xəlifə] Səlmən ibn Rəbiəni 57 qoyur. (səh. 156) Suraka Əbdü-r-Rəhman ibn Rəbiəni qabaqcadan yola salır, [özü isə] o, Azərbaycanı tərk edən kimi [onun] ardınca [səfərə] çıxır. [Suraka] əl-Bəb yaxınlığında Bukeyrin yanına gəlib çıxır və onu özünə qoĢaraq Ömərin tərtib etdiyi qaydada əl-Bəb ölkəsinə soxulur. Ömər Həbib ibn Məsləmə 58 ilə ona kömək edir; [Həbibi] əl-Cəzirədən 59 onun yanına göndərir. [Həbibin] yerinə isə əl-Cəzirəyə Ziyad ibn Hanzələni 60 yollayır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|