Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

 
Аслан Салманов 
 
ИСТОРИЯ ДРАМЫ «ВАГИФ» 
(текстологические разыскания) 
 
Резюме
 
Большую часть творчества Самеда Вургуна составляют произведения, 
отражающие тяжёлые моменты его биографии. В статье поставлена важная 
цель выявление в подтексте пьесы «Вагиф», входящей в этот цикл, образа 
С.Вургуна. При исследовании истории произведения «Вагиф» специалист 
базировался на собственных выводах и предположениях и имеющихся лите-
ратурных материалах. В статье выявлены мотивы, вызвавшие обращение 
С.Вургуна к драматургии, а также интерес к творчеству и личности Вагифа. 
Исследуется связь драмы «Вагиф» с другими произведениями поэта. 
При исследовании в большей части использован критико-текстоло-
гический метод, выдвигаемые научно-теоретические положения обоснованы 
при помощи фактологического материала и могут быть использованы в вур-
гуноведении и вагифоведении. 

---

52 
AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI 
“ƏDƏBİYYAT MƏCMUƏSİ” 
NİZAMİ adına ƏDƏBİYYAT İNSTİTUTUNUN 
ELMİ ƏSƏRLƏRİ 
2017, № 1
 
Nizami MURADOĞLU 
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru 
Folklor İnstitutu 
[e-mail]
 
ÇAĞDAŞ ŞEİRDƏ YAS MƏRASİMİNİN İNİKASI
 
 
Açar sözlər:
poeziya, bayatı, mərsiyə, matəm, mərasim, şeir, şair 
Key words:
poetry, bayati, elegy, mourning, ceremony, poem, poet 
Ключевые слова:
поэзия, баяты, причитание, траур, обряд, стих, поэт
Müstəqillik dövrü Azərbaycan poeziyasını folklorla bağlayan 
qaynaqlardan biri də yas mərasimləri ilə əlaqəli yazılan şeirlərdir. Yas 
– insanın dünyasını dəyişməklə əlaqədar olaraq keçirilən mərasimdir. 
İnsan övladı doğulan gündən onu izləyən əcəlin nə zaman gəlib 
yetişəcəyi anı gözləməkdədir. Doğulanda laylalarla uğurlanan, öləndə 
ağılarla əbədiyyətə yola salınan insanın taleyi az zaman içərisində 
başladığı kimi də sona çatır. Fərq ondadır ki, doğuluş xüsusi 
təmtəraqla qeyd edilir. Əcəlin yetişməsi isə ölümlə nəticələnən son-
luqdur ki, vaxtlı və vaxtsızlığından asılı olmayaraq ailədə, tayfada, 
böyük anlamda cəmiyyətdə ağrı-acılarla qarşılanır. Burada da xüsusi 
hazırlıqlar və tədbirlər görülür. Lakin doğuluşda sevinc, ölümdə kədər 
var. Ölüm ritualları yas mərasimləri ilə xarakterizə olunur. Yas 
mərasimləri biri, ikisi, üçü, yeddisi, qırxı, qara bayramı və ili deyə 
mərhələlərə bölünübdür. Bu mərhələlərin hər birinin ayrı-ayrılıqda 
keçirilməsi yas yiyəsinin ölən adamın xətrini əzizləməsi anlamındadır. 
Birinci gün dəfn günü kimi tanınır. Yas evində qadınlar ağı deyib 
ağlaşırlar: 
Eləmi, tikan gülə, 
Məcnundu tikan gülə. 
Əzrail də göz tikdi, 
Mən gözmü tikən gülə [1, s. 79].

---

53 
Yas mərasimində, xüsusilə də kənd yerlərində qadınlar üçün 
ayrıca çadır qurulur və yaxud ayrı otaq verilir. Qadın məclislərində 
aparıcı avazla yanıqlı ağılar söyləyərək qadınları ağladır: 
Akuşqada pərdə mən, 
Düşdüm yaman dərdə mən,
Altım torpaq, üstüm daş, 
Necə yatım yerdə mən?! [2]
Eynilə kişi məclisinin aparıcısı molla da Qurandan ayələr oxu-
maqla bərabər, hərdən yanıqlı səs ilə bayatı-ağı deyir, müasir şairlərin 
ana, ata, bacı, qardaş haqqında yazdığı şeirlər ilə məclisi davam et-
dirir. 
Şərik olan balanın dərdinə yaman gündə 
Rəfiqi eşq ilə xoşdu, xoş olan atadı [2].
Yas mərasimlərində Kərbəla müsibəti də xatırlanır, Həzrəti Hü-
seyn əleyhissəlamın, Xanım Zeynəbin adları çəkilir. Kərbəla şəhidləri 
Həzrəti Abbasın, Əliəkbərin, Qasımın haqqında mərsiyələr oxunur.