Nəzarət
Departmenti
ÇPY/TM
ilə mübarizəyə dair Təlim
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
- Maliyyə təşkilatının risklərin qiymətləndirməsi
prosesinin çirkli pulların yuyulmasına qarşı
nəzarət mexanizmlərinin
dizaynı (quruluşu)
barədə məlumat verməsinə dair sübutlar var.
- Maliyyə təşkilatı çirkli pulların yuyulmasına
riskinə dair
yaxşı məlumat mənbələrini
müəyyən
etmiş,
məsələn
FATF-ın
qiymətləndirmə və tipologiya hesabatları,
MMX-nın xəbərdarlıqları,
mətbuat üçün
hesabatlar, məhkəmə qərarları, qeyri-hökumət
təşkilatlarının və özəl araşdırma xidmətləri
təchizatçılarının hesabatları.
- Maliyyə təşkilatı müştərilərlə əlaqələr üzrə
menecerin çirkli pulların yuyulması riskini
görmək
və
obyektiv
qiymətləndirmək
imkanlarına təsir edə biləcək müştəri ilə
hədsiz
dərəcədə yaxınlıq etməsi riskini müəyyən edir.
Bu riskin effektiv idarəedilməsinə kömək edir.
-
Qeyri-düzgün
risklərin təsnifləşdirilməsi
sistemi hər hansı əlaqələrin ―yüksək riskli‖ kimi
təsnifləşdirilməsini demək olar ki, mümkünsüz
edir.
-
Geniş araşdırma tədbirlərinin həyata
keçirməmək üçün yüksək riskli ölkələrə aşağı
risk dərəcələri verilmişdir.
- Əlaqələr üzrə menecer öz qərarını dəstəkləmək
üçün kifayət qədər dəlil gətirmədən
müştəriyə
verilən risk dərəcəsinə zidd hərəkət etmək
imkanlarına malikdir.
- Maliyyə təşkilatı müştərilərilərə nə üçün
yüksək, orta və ya aşağı risk dərəcəsinin
verildiyini
başa sala bilmir.
YAXŞI təcrübə
2
Müştərinin eyniləşdirilməsi
Çirkli pulların yuyulması riskinin qiymətləndirilməsi maliyyə təşkilatının ÇPY ilə mübarizə səylərinin əsas
hissəsini təşkil edir və ÇPY-na qarşı effektiv siyasət və prosedurlarının hazırlanması üçün vacibdir.
Maliyyə təşkilatları çirkli pulların yuyulması riskini müəyyən etmək, qiymətləndirmək, nəzarət və idarə
etmək üçün sistemlər və nəzarət mexanizmlərini yaratmalıdır. Bu sistemlər və nəzarət mexanizmləri geniş
əhatəli və maliyyə təşkilatının fəaliyyətinin xüsusiyyətlərinə, həcminə və mürəkkəbliyinə mütənasib
olmalıdır. Maliyyə təşkilatları risklərin qiymətləndirməsi prosesinin hər zaman aktuallığını saxlamaq üçün
onu müntəzəm olaraq nəzərdən keçirməlidir.
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar:
•
Fəaliyyətin hansı sahələri çirkli pulların yuyulması baxımından
daha böüyk risklər daşıyır?
(Maliyyə təşkilatınız müxtəlif növ müştəri və ya benefisiar mülkiyyətçi, məhsul, biznes xətti,
coğrafi ərazi və təchizat xəttləri ilə bağlı riskləri müəyyən etmişdirmi (məsələn, internet, telefon,
filiallar)? Təşkilat bu risklərin mümkün təsirini qiymətləndirmişdirmi?)
•
Risklərin qiymətləndirilməsi
gündəlik fəaliyyətlər barədə məlumat verirmi (təsəvvür yaradır, onları
başa düşməyə kömək edir)? (Məsələn, tətbiq edilən müştəri araşdırmasının səviyyəsi və ya
əlaqələrin yaradılması və ya davam etdirilməsi qərarlarınız barədə məlumat verməsinə dair sübutlar
mövcuddurmu?)
PİS təcrübə
Nəzarət Departmenti
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
-
Fərdi biznes əlaqələri ilə bağlı çirkli pulların
yuyulması
riskini
nəzərdən
keçirərkən,
aşağıdakı amillər nəzərə alınır:
a) şirkətin strukturları;
b) siyasi əlaqələr;
c)
ölkə riski;
d) müştərinin və ya benefisiarın reputasiyası;
e) gəlir mənbəyi;
f)
vəsaitlərin mənbəyi;
g) hesab üzrə gözlənilən fəaliyyət;
h)
sektor riski; və
i) dövlət müqavilələrində iştirak.
- Yeni və ya mövcud müştərilərin
potensial
gəlirliyi çirkli pulların yuyulması riskinin
qiymətləndirməsinə lazımsız təsir göstərmişdir.
-
Filial və ya törəmə təşkilat ÇPY ilə bağlı
tələblərə riayət olunmasını qiymətləndirmədən
qrupun risk qiymətləndirilməsinə əsaslanır.
YAXŞI təcrübə
2
PİS təcrübə
Nəzarət Departmenti
ÇPY/TM ilə mübarizəyə dair Təlim
Müştərinin Riskinin Qiymətləndirilməsi
-
İri pərakəndə maliyyə təşkilatı potensial
çirkli pulların yuyulması hallarını müəyyən
etmək üçün gördüyü digər tədbirlərdən əlavə
əməliyyatların
monitorinqi
üzrə
avtomatlaşdırılmış sistemdən istifadə edir.
- Maliyyə təşkilatı istifadə etdiyi əməliyyatların
avtomatlaşdırılmış monitorinqi sistemlərinin
imkanlarını və
məhdudiyyətlərini başa düşür.
-
Kiçik maliyyə təşkilatları müştərilərin
davranışını araşdırmaq üçün etibarlı manual
prosedurlarda istifadə etmək imkanındadırlar.
- Maliyyə təşkilatı biznes əlaqələri ilə bağlı
riskləri başa düşmək üçün adekvat tədbirlər
görmək imkanında deyil və ona görə də
məqsədli monitorinq apara bilmir.
- ÇPYM
qeyri-adi əməliyyatların onun
diqqətinə çatdırıldığına dair
az dəlil gətirə bilir.
YAXŞI təcrübə
2
Müştərinin davamlı monitorinqi
Maliyyə təşkilatı öz biznes əlaqələrinin risk-əsaslı davamlı monitorinqini həyat keçirməlidir. Davamlı
monitorinq biznes əlaqələrinin maliyyə təşkilatının müştəri barədə biliklərinə uyğun olmasını təmin etmək
üçün əməliyyatların araşdırılması və maliyyə təşkilatının bu əlaqələr barədə biliklərinin köhnəlməməsini
təmin etmək üçün tədbirlərin görülməsi deməkdir. Bunun üçün maliyyə təşkilatları müştərinin araşdırılması
kontekstində əldə edilən sənəd və məlumatları (o cümlədən, biznes əlaqələrinin məqsədi və nəzərdə
tutulmuş xüsusiyyəti barədə məlumat) yeniləməlidir. Əvvəllər əldə edilmiş sənəd və məlumatların
düzgünlüyü və ya adekvatlığı barədə hər hansı sübhə yaradıqda, müştərinin araşdırılması tədbirləri yenidən
həyata keçirilməlidir.
Biznes əlaqələri ilə bağlı risklər artıqda, maliyyə təşkilatları bu əlaqələrin geniş davamlı monitorinqini
həyata keçriməlidirlər.
Özünü qiymətləndirmək üçün suallar:
•
Potensial çirkli pulların yuyulması hallarını müəyyən etmək üçün əməliyyatlar necə monitorinq
edilir? Biznesin hecmi, xüsusiyyəti və mürəkkəbliyi kimi amilləri nəzərə alaraq monitorinqin
(avtomatlaşdırılmış, manual və ya hər ikisi) adekvatlığı və effektivliyi sizi qane edirmi?
•
Maliyyə təşkilatı qeyri-adi fəaliyyətləri və, müvafiq hallarda, müştərinin verdiyi izahları
araşdırırmı?
•
Qeyri-adi əməliyyatlar necə araşdırılır? (Həyacan signallarının/Xəbərdarlıqların bir çoxu, xüsusilə
də avtomatlaşdırılmış sistem tərəfindən verildikdə, yalnış olur. Maliyyə təşkilatı hansı davranışın
həqiqətən şübhəli olmasını necə müəyyənləşdirir?)
•
Monitorinq zamanı aşkarlanan faktlar müştərinin risk profilinə necə daxil edilir (əks etdirilir)?
PİS təcrübə