Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

❖ yada salma;
❖  mövqcləndirmə;
<♦ saxlanılma.
Reklamın  təsnifatı  /an ıan ı  bir  sıra  meyarlar  istıfadə  olunur, 
Onlardan bəzilərinə baxaq.
1. 
Reklamın  sponsorun  tipinə  görə  təsnifatı.  Bu  cür  reklamın 
aşağıdaki  növlərini  qeyd edək:  istehsalçı  adından,  ticarət  vasitə- 
çiləri adından,  özəl şəxslər adından,  hökümət adından,  hakimiyyət 
və digər ictimai institutlar adından.
1.1. lstehsalçdar və ticarət vasitəçiləri admdan reklam bir qay- 
da olaraq paralel  həyata keçirilir və bir çox  halda kommersiya xa- 
rakteri  daşıyır.  Bu  reklam  fəaliyyəti  reklamverənlər  tərəfındən 
müstəqil  olaraq  və  ya  bir birini  məlumatlandırmaqla  həyata  kcçi- 
rilə  bilər.  Müvafıq  olaraq  reklam  fırma  reklamı  və  ya  korporativ 
reklam ola bilər.  Müasir reklam fəaliyyətində  nümunə  kimi T-süd 
reklam  kampaniyalarını  qeyd  etmək olar.  Reklamverənlər  qismın 
də  bu  halda  qablaşdırılmış  südün  konkret  istehsalçısı  və  bu  qab- 
laşmanın  istehsalçısı  Tetra-Pak şirkətidir.
1.2.  Özəl  şəxslər  adından  reklam  özü-özlüyündə  elanlar,  təb- 
riklər və  s.  təqdim edir.
1.3.  Hökümət adından  reklam  müəyyən ümumdövlət proqram- 
larının  populyarlaşdırılması  məqsədi  ilə  həyata  keçirilir.  Onun 
auditorivası  ölkənin  bütün  aktiv  ohalisi  və  ya onun nıüəyyən  ka- 
teqoriyalan  olur.  Belə  bir  reklamın  nümunəsi  kimi  Azorbaycan 
Höküməti  tərəfındən  həyata  keçirilən  vauçer  Özəlləşməsini  dəs- 
təkləyən  kampaniya ola bilər.  Daha çox reklam  aktivliyini  dövlət 
vergi  xidmətləri  həyata  keçirir.  Təbii  ki,  onlann  müraciətlərinin 
əsas  məqsədi  vergilərin  vaxtında  və  tam  ödənilmosidir.  Ilərbi 
qüvvələrin  formalaşmasımn  müqavilə  forması  nəzərdə  tutulan 
ölkələrdə  hökunıətlər  orduya  və  donanmaya  hərbi  quluqçulann 
yığılması  üzrə  reklamı  dəstəkləyir.  Son  vaxtlar  bəzi  dövlətlərin 
hökümətləri  öz ölkələrinin  imic  reklamın,  turizm  obyektlori  kimi 
verir:  “Həyatın ritmini  Türkiyədə hiss  et’?,  4<Çoxəsırlik  tanxə  ma- 
lik  olan  ölkəyə  səfər.  Təəccüb  doğuracaq  Dubay”  və  s.  Yalnız

---

2000-ci  ildə  idxalçı  dövlotlərin  reklam  xərciəri  20  mln.  dollardan 
artıq  olmuşdur.
1.4.  Sosial  reklam  həmçinin  qeyri  kommersiya  xarakteri  daşı- 
yır və  ictimai  əhəmiyyətlı  prinsiplərin  təsdiqinə  və  sosıal həyatın 
sahəsində  müəyyən  məqsədlərin  naü  olunmasına  irnkan  yaradır. 
Bu  növə  ıctımai  təşkilatların  bıiavasıtə  reklamı  aid  etnıək  olar. 
M əsələn,  beynəlxalq  şahmat  federasiyası  FİDE-nin  kampaniyası 
“Şahmat oynaym”.
1.5.  Siyasi reklam  müəyyən  siyasi  ideyaların,  partiyalann,  xa- 
dimlərin  təbliğat alətidir.
2. Məqsədli auditoriya  tipindən asdı olaraq:
❖ Biznes  sahəsində reklam;
❖ Fərdi  istifadəçi üçün  reklam;
3.  Konsentrasiya  meyarı  auditoriyanın  müəyyən  seqmentində 
aşağıdakıları fərqləndirməyə imkan  verir:
❖ Selektiv reklam;
❖ Kütləvi  reklam;
4. Reklam fəaliyyəti ilə əhatə olunan ərazinin ölçülərindən asüı 
olaraq aşağıdakılar ayırd edilir:
❖ Lokal  reklam;
❖ Reqional  reklam;
❖ Ümummillı  reklam;
❖ Beynəlxalq reklam;
❖ Qlobal reklam;
5. Reklam kommunikasiyasının predmeti,  onun xarakteri aşağı- 
daki təsnifatlarla müəyyən olunur:
♦>  Mal reklamı;
❖ Prestıjlı reklam;
♦> İdeya reklamı;
❖  Şəxsiyyət reklamı;
❖ Ərazi reklamı;

---

6.  Reklam  kampaniyasının  nəzərdə  tutduğu  strateji  məqsəd 
aşağıdaki reklamı seçməyə imkan  verir:
7.
 Məqsədli auditoriya  tipindən  asılı  olaraq:
♦> Biznes  sahəsində reklam;
♦> Fərdı  istifadəçi üçün reklam;
8.  Konsentrasiya  meyarı  auditoriyanın  miiəyyən  seqmentində 
aşağıdakıları fərqləndirməyə imkan  verir:
♦> Selektiv reklam;
❖  Kütləvi  reklam;
9. Reklam fəaliyyəti ilə əhatə olunan  ərazinin  ölçülərındən  asılı 
olaraq aşağıdakılar ayırd edilir:
♦>  Lokal  reklam;
❖ Reqional reklam;
♦> Ümummilli reklam;
♦> Beynəlxalq reklam;
♦> Qlobal reklam;
10.  Reklam  kommunikasiyasının predmeti,  onun xarakteri  aşa- 
ğıdaki təsnifatlarla  müəyyən  olunur:
♦> Mal reklamı;
❖ Prestijli  reklam;
♦♦♦ İdeya reklamı;
❖ Şəxsiyyət reklamı;
14.5. Reklam müraciətinin hazırlanması. 
Reklam yaradıcılığınm problemləri
Reklam  müraciəti:  anlayış,  hazırlanma prosesinin  əsas  mər- 
hələləri  və  texnologiyaları:
Reklam  müraciətləri  Öz  formalannm  çoxluğu  ilə  cəlb  edir: 
muzdlu  carçılann  çağınşlarından  reklam  videoklipınin  televızıya 
vasitəsi  ilə  beynəlxalq  yayımı,  reklam  suveniri  qismındə  istifadə 
olunan  qələmdən  genişmiqyaslı  reklama  qədər,  qazetdo  elandan 
İntemet şəbəkəsi ilə  yayılan reklam müraciətinə qədər.

---

Reklam  müraciəti  ahcıya  reklam  təsirinin  bütün  proscsinin 
mərkəzi  elementidir.  Məhz  reklam  müracioti  kommunikatoru 
onun məqsədli audiloriyasma  təqdim edir.
Reklamm  üzünü  konkret  vaxt  kəsiyində  təyin  edon  amillorin 
siyahtsım  davam  etdirmək olar.  Lakin  onların  faktiki  reallaşması- 
nın qısa təsviri  çox  faydah  ola bılər.  Bızim  fıkrimizcə  müasir rek- 
lanıın  başa  düşülıııəsi  onun  inkişafının  əsas  tarixi  mərhələiərinm 
təhlili  olmadan  tam  ola  biiməz.  Bu  zaman  qeyd  ctrnək  lazımdır 
ki,  bu  təhlil  tarixi-mədəni  m əqsədlərdən  daha  çox peşəkar-praq- 
matik  məqsədlər  güdür.  Mövzunun bu bölməsinin  müasir  marke- 
tinq  kommunikasiyalarının  müasir  vasitələrinin  qenezisinin  əsas 
m ərhələlərinin  ilk növbədə  reklamı tədqiq  etməkdir.
Biz  həmçinin  bu  kommunikasiyalann  sosial-iqtisadi  hallanmn 
dərin təhlilini  verməyi məqsəd kinıi qoymamışıq.  Nəşrin didaktik 
xarakterini  nəzərə  alaraq  əsas  diqqət  reklamın  inkişafııım  əsas 
mərhələlərinin  təsvirinə  və  konkret  tarixi  nümunelər  şəklində 
verilməsinə yönəlmişdir.
14.6.  Reklamm  informasiya təminatı
Əsas  informasiya yarımsistemləri:
Reklamın  informasiya  təminatı  daha  iri  sistemin marketinq  in- 
formasiya  sisteminin  yarımsisteınidir.  Finna  daima  ıııarketinq  in- 
fonnasiyasınm yığılması  ilə  məşğul  olmalıdır ki, xarici  marketinq 
mühitində  vəziyyotı  obyektiv  qiymətləndirsin,  öz  fəaliyyətmin 
təhlilini  aparsın,  marketinq  təhlükələrini  azaltsm,  öziino  istehlak- 
çıların  münasibətm  öyrənsin,  cari  və  potensıal  tələbatı  öyrənsm 
və  s.  Reklamm  informasiya  təminatı  yanmsisteminin  marketinq 
informasiyası  sistemi  ilə  qarşılıqlı  əlaqəsi  o  qədər  yüksəkdir  ki, 
bir çox halda reklam  informasiyasının marketinq informasiyasınm 
ümumi  kütləsindən  aynmq mümkün olmur.
Reklamm  infonnasiya  təminatmm  təşkilinə  əsas  tələblər  çox 
universaldır:
1)  informasiyanın  tamhğı;
2)  informasıyanın  obyektivliyi;

---