qrafıki bir qədər mənfdilik yarada bilər, yəni qiymətin azalması
bəzi dərəcədə bazar tələbatını o zaman stimullaşdıra biiər ki}
əgər eynı bir informasiyanı bır neçə alıcıya satmaq mümkün ol-
sun. Lakın müvafıq halda söhbət bu infonnasiyanın sürotlərindən
gedə bilər, yənı ılkin informasiya bazarı kəmiyyətə mütənasibdir,
çünki, bu artıq ikınci tələbatdır və o, tələbat qanununa tabedir.
Bundan başqa eyni bir informasiyaya bir neçə, yaxud bir çox is-
tehlakçı tərəfındən olan tələbat sürətlərin istehsalını nəzərdə tu-
tur, nəticə etibarı ilə ilkin informasiya bazarına bunun çox aidiy-
yatı yoxdur.
İnformasiya alıcılanna zövq və üstünlüklər amili praktiki ola-
raq təsir göstərmir, yəni informasiya keyfıyyətli, yaxud keyfıy-
yətsiz dəbdə, yaxud dəbə uyğun olmaya bilməz, o, ya arzuolu-
nandır, yaxud vacibdir, buradan da tələbat meydana golir - ya
elastik, ya da sərt. Bu amil istehlakçı tərəftndən İııformasiyanın
ötürülmə formasını, yəni daşıyıcının seçildıyi zaman özünü gös-
tərəcək.
İnformasiyanın qiymətinə birbaşa deyil, bilavasıtə - tələbat va-
sitəsi ilə təsir etmək qabiliyyətinə qabil amıllər onlann yuxanda
sadalanan ıki qrupudur. Onların iştirak etmə ölçüsü informasiyaya
tələbatm eniş (meyl) bucağını təyin edir, lakin mənfı meylə malik
olan istənilən digər məhsula tələbat xəttindən fərqli olaraq infor-
masiyaya fərdi tələbat qrafıki müsbət meylə malikdır, çünki, ın>
fomıasiya nə qədər dolğun, etibarlı və məxfıdirsə - ahcı ona bir o
qədər yüksək qıymət təklif etməyə hazırdır. Tələbat xəttinin sın-
ması ınformasiyanın dolğunluğunu və bu vəziyyətdo onun bun-
dan çox miqdarda olmadığını bildirir, qiymət səviyyəsi iso
hər-hansı bir başqa amillərin hərəkəti ilə, misal üçün, risk dərə-
cəsi ılə şərtləşmişdi: risk nə qədər yüksəkdirsə, alıcı bir o qədər
yüksək qiymət təklif etməyə hazırdır.
Müvafıq halda qiymət - təyinedici deyıl, asılı kəmiyyətdir, ası-
hlıq birbaşadır: İnfonnasiya nə qədər dolğun, etibarlı və təzədir-
sə, alıcının gözündə bir o qədər yüksək qiymətə malikdir və əksi-
nə.
Gəlir - demək olar informasiya bazartmn dıgər məhsul bazar-
ları, xüsasi iiə do uzun müddət istifadə edilən, təmtoraq, antikva-
riat predmetlərinin bazarı ilə oxşar olduğu yeganə amildır. Lakin
burada da bəzi fərqlər var: subyektin informasiyaya tələb duydu-
ğu gəlirin səviyyəsı adətən onun bahalı maddi məhsullardan və
müəyyən xidmətlərdən alıcıya çevrildiyi səvıyyədən aşağıdır və
bunu informasiyantn böyük faydası ilə izah etmək məntiqidir. So-
nuncu çox zaman gəlirin yüksəlməsi üçün şərtdir, bundan və ba-
halı mallartn istehlak həcminin artması imkantndan sonra, bütov-
lükdə isə “tələbat-gəlir” koordinatlarında informasiyaya və uzun
müddət istifadə edilən predmetlərə tələbat əyriləri təxminən eyni
konfıqurasiyaya malikdirlər.
Misal üçün müəyyən informasiyanı digər bahalı maddi moh-
sullara nisbətən daha yüksək gəlir səviyyəsində əldə ctmək
mümkün olduqda, DU və D əyriləri kəsişə bilərlor. İnformasiya-
ya tələbat əyrisinin üfqi hissəsi onu bildirir ki, istehlakçımn kifa-
yət qədər yüksək gəlir səviyyəsində o, istənilən informasiyant
əldə edə bilər.
Du əyrisinin S sınma bucağına qədər maillik bucağı zənnimız-
cə öz aralarında bağlı olan ikı amillə təym edilir:
1- peşəkar fəaliyyət sahələri və şəxsi nıaraq daireləri iiə;
2
-istehlakçmın yaşı ilə (əgər söhbət fırmadan gedirsə, “hə-
y af’ siklinin mərhəbsi ilə);
İki əsas səbəbə görə ikınci amili müəyyon qeyd-şərtlərlə həl-
ledici hesab etmək olar: birincisi, biliklərə həvəs və yeni ınfor-
masiyaya olan tələbat daha gənc yaşlarda hiss olunur (fınnanm
təşəkkülünün ilkin mərhələsində) və illər keçdikco bu sönür;
ikincisi, ayn-ayrt fəaliyyət və peşə növləri kifayət qədər dəqiq
yaş xüsusiyyətlərinə malikdirlər. Əlbəttə bu tezislərə zidd olan
nümunələr gətirmək olar, lakin bunlar qaydadan çox istisnadırlar.
İnformasiyaya tələbatın qeyd edüən amülərdən qrafik asılıhğt
aşarıdakılarda təzahür edəcək: ıstehiakçı nə qədər gəncdırsə, ma-
ili o qədər əyridir, yəni hətta nisbətən artan gəliri nisbətən gonc
istehlakçı bu və ya digər informasiyanı əidə etmək üçün sərf et-
məyə hazırdır. Yaş ötdükcə yeni bilikiərin, təəssüratların, bütöv-
lükdo mformasıyanm son dərəcodə olan faydası azalır, buna görə
az dorəcədə artan gəlir (yaxud ovvəlki vəziyyətdo olan) subyekti
yeni məlumatlar axtannağa sövq etmır -tələbat əyrisi yuxarıya
doğru nəzərə çarpan dərəcədo dik qalxır. Xatırladaq ki, sohbot
yalnız ödəniş qabiliyyətli vo yalnız istənilən gəlirə deyıl, elemen-
tar tələbatı təmin etməkdən düşünməməyə imkan verən istehlak-
çılardan gedir.
İnformasiya tələbatı elastikdir, lakin bir o qədər qıymətinə və
gəlirə görə deyil, nə qədər kı, risk dərəcəsinə görə, misal üçün
informasiya tələbatını təyin edən amillər qeyri-qtymət amilləri-
dir, onun korrektliyini və elastikliyi asılı və törəmə amiliərlə de-
yil məhz buna görə təyin ediiir. Asılılıq bu cürdür: nəyinsə itki
riski nə qədər yüksəkdirsə, informasiyaya olan tələbat bir o qə-
dər yüksəkdir, nəticə etibarı ilə tələbatın elastikliyi bır o qədar
aşağıdır. Bunun ardınca daha yüksək qiymət müəyyənloşdirilo
bilər, çünki,
informasıyaya olan tələbat yüksək dərəcədə fər-
diləşdirilmişdir. Tələbatın elastikliyinin qiymətinə və gəlirə
görə məlum düsturlanna analoji risk dərəcəsinə görə informasi-
yaya tələbatın elastiklik fomıulunu yazmaq olar:
Burada E D - informasiyaya oian tələbatm elastiklik əmsalıdır
Q - informasiya tələbatmın faiz dəyişməsidir,
R - risk dərəcəsinin faiz dəyişməsidir.
İnformasiyanm təkiif edilməsi
Uər-hansı bir məhsulun təklifı ılk növbədə onun bazar qiyməti
ilə və istehsal xərciəri ilə təyin edilir. İnformasiya - əsasən nadir
və köhnələn məhsuldur, onu nadir hallarda fayda əldə etmək
üçün istehsal etmək olar. İnformasiyam istehsal etmək. yaxud et-
məmək haqqında qərar qiymət əsasmda qəbul edilə bilməz, çün-
kı, sonuncu istehsala qədər mövcud ola biiməz və tələbat aydın-
iaşana qədər istehsal başlanmır, belə çıxır ki, tələbatı təyin edon
amıllər, həm də informasiya təklıllni təyin ediriər.
İnformasiyanı yalnız bir dəfə yaratmaq oiar, onun yayılması
isə tamam başqa maddi nemətlərin istehsal prosesinə analoji oian
prosesdir və burada buraxıhş həcmi və məhsui vahidinin qiyməti
Dostları ilə paylaş: |