arasında birbaşa asıhlıq mövcuddur. İnformasiyamn təklif həcmı
kifayət qədər nisbi anlayışdır, o nə çox, nə də az ola bilməz, o
dolğun olmalıdır, əks təqdirdə onu almazlar.
Qrafık baxımmdan adi koordinatlarda informasiyamn təklifı
koordinatlarm oxuna paralel xəttdır, burada Q - istehlakçıya lazım
olan, dolğun və etibarh mformasiyadır, P ısə - minimal mürnkün,
xərclərə, onun əldə edilməsinə, yaxud yaradılmasma bərabər
qıymətdir. Qrafıkin sağa meyl etməsi mümkün deyil, çünki infor-
masiya dolğundur, sola və aşağı - bir qədər mümkündür, bu isteh-
lakçı üçün informasiyanm yanmçıqhğmı bildirir və bu onun üçün
həll edilməsi üçün informasiya alıcısı qısmində çıxış etdiyi prob-
lemi aradan qaldmr. İstehsalçı üçün informasiyamn yanmçıq is-
tehsal edilməsi qiyməti lazımi, xərcləri ödəmək üçün kifayət
edən səviyyədə müəyyənləşdırmək üçün imkan vermir.
Xarakterindən asılı olaraq bütün informasiya istehsalçılarım üç
qrupa bölmək olar:
1) xüsusiləşdirilnıiş institutlar;
2) sahə müəssisələri, fırmaları, təşkilatları;
3) müstəqil fıziki şəxslər.
Müvafıq olaraq informasiya istehsah üçün xərcləri az, ya çox
dərəcədə üç qrupa bölmək olar:
İ- informasiyam əldə etmək və yaratmaq üçün xərclərin özü
(təmiz şəkildə).
2 - mformasiyaya görə “yanaşı xərclər”- hər hansı digər məh-
sul və xidmətlərin yaradıldığı zaman xərclərdən törəyən;
3 - qeyri-aşkar xərclər - bir qayda olaraq fıziki şəxslər tərəfın-
dən və epizodik fırmalar tərəfındən özləri üçün ikınci dərəcəli
olan hər-hansı bir problemlərin həlli üçün həyata keçirilən.
Başqa məhsulların istehsahndan fərqli olaraq informasiya is-
tehsaİı və təklifı xüsusiyyətləri onun xərclər strukturunda heyva-
ni əməyin payınm əhəmiyyətli dərəcədə üstünlük təşkil etməsi-
dir. Əksər hallarda informasiya insanın intellektual, emosional,
mənəvi fəaliyyəti prosesində yaradılır, maddi və energetik re-
surslar isə yardımçı, tabeli rol oynayırlar. Buna görə də informa-
siya istehsalının əksər dairələrində və sahəiərində adətən ali təh-
silli yiiksək ixtisaslı işci qüvvəsı tətbıq edilir. Əyanı mısal - kütlə-
vi informasıya vasitələri - faktiki olaraq bütün jurnalistlər univer-
sitet diplomuna malikdirlər. Yalnız surətlərın, yaxud tirajlaşdırıl-
mış informasiyanın yaradıldığı zaman maddi xərclorin xalis çəkı-
si üstünlük təşkil edə bilər, lakin bu artıq başqa prosesdir və bura-
da əmək xərclərinin səviyyəsi müqaisə olunmaz dorəcədə aşağı-
dır, istehsalın qiyməti isə neçə surətin yaradılmasmdan asılı ola-
caq. Surətlərin təklifı isə müvafıq olaraq artıq ilkin informasiya
bazarında deyik müəyyən əm təə bazannda baş venr. Bu xüsusiy-
yətin xaricı təzahürü əsas xərclərin məhsulun birinci niisxəsində
təmərküzləşmişdir,(konsentrasıyasıdır) belə ki, bütün ölkələrdə
ən yüksək qiymətləndirilən - informasiyanm yaradılmasma intel-
lektual yaradıcı əməyin sərf edilməsidir.
Əksər mallann bazar təklifım təyin edən əsas amil istifadə
edilən ehtiyatların məhsuldarlığıdır, yəni nə qədər məhsuldar re-
surslardan istifadə edilirsə, istehsalçı dıgər bərabər şəraitdə bir o
qədər çox məhsul yaradır. İnformasiya təklifı bu amildən çox da
asılı deyil, baxmayaraq ki, bazar subyektləri onlara laqeydlik gös-
tənnir. İstehsal prosesinə qədər informasiyanm bir məhsııl kimi
(əgər Tnformasiya nadir deyılsə - o, artıq informasıya deyil, sadə-
cə olaraq ümumi məlumatdır) nadirliyi sayəsində tətbiq edilməsi
ehtimal olunan ehtiyatlann məhsuldarlığını (bu isə həmişə insan
və bir qrup insandır) müqayisə etmək problemlidir. Bundan başqa
zaman amili uzun müddət altemativ ehtiyatlar axtannağa imkan
vermir; bir çox informasiya növləri çox vaxt təxirə sahnmadan
tələb olunur.
Həm infomıasiya təklifınin, həm də tələbatınm, yaxud bütöv-
lükdə informasiya bazarımn səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri də
qiymət ümidi və vergi siyasəti kimi amillər satıcıların, xüsusi ilə
də informasiya ahcılarımn davranışına praktiki heç bir təsir gös-
tənnəm əsidir. Sonuncunu son dərəcə nadir hallarda m ənfəət
üçün tədarük görmək olar və yenə də nadir haüarda - onun əldə
edilməsini ən yaxşı zamanlar üçün saxlamaq olar.
İnformasiya tələbatmdan fərqli olaraq informasiya təklifı qiy-
mətə qarşı həssasdır, lakin maddi əmtəə bazarına nisbətən reaksi-
ya başqa cürdür. Əgər mebelə olan qiymət artırsa, hər bir isteh-
salçı mədaxıli artırmaq üçün onu daha çox ıstehsal etməyə çahşır,
eyni zamanda yeni ıstehsalçılar meydana gəlır, mebelin bazar tək-
lifı müvafıq olaraq artlr. Qrafıki olaraq mebelin təklif xətti sağa
dorğu tərpənir. Əgər informasiyaya yüksək qiymətlər müəyyən-
iəşdirilirsə, yalnız onu istehsal etmək və satmaq iiçün istəyənlə-
rin sayı artır, hər bır fərdi satıcının istehsal həcmi dəyişə bilməz,
çünki, birincısı, istənilən informasiyanı yalnız bir dəfə yaratmaq
oiar, ikincisi isə informasiyaya oian tələbat kütləvi deyil. fnfor-
masiya satıcılan arasında rəqabət sürət, etibarhlıq, doiğuniuq,
məxfıiik, ötürüimə forması kimi göstəricilər üzrə gedir. Nəticədə
informasiya satıcılarımn xidmətlərinə oian qiymətlər təkiif edi-
lən məhsulun nadirliyi və az ömüriüyü sayəsində istehsaiçıiann
sayının məhdudluğuna dair və onların kifayət qədor nadirliyinə
dair əhəmiyyətsiz şəkiidə azala biiər. Çeşidin genişiənnıəsi hesa-
bına informasiya istehsaiının həcminin artma imkam maddi ne-
mətiərin istehsalı ilə müqayisədə əhəmiyyətsizdir. Beiə nəticəyə
gəimək olar ki, informasiya təkiifı heç oimasa onu qiymət amlii
ilə təhlii etsək digər əksər mallann təklifı iiə mıqayisədə daha
“konservativ”, mühafızəkar, statistikadır.
Təcrübədə müəyyəniəşdirildiyi kimi informasiyanuı təklif
qiyməti çox vaxt istehlakçı tərəfındən yeni informasiyanı monim-
səmək arzusunun olmaması kimi subyektiv məqamla saxlamlır.
İnformasiya məhsulunu xidmətlər sahəsinə aid edirlər. İstənilən
servis insanm həyatım yüngülləşdirmək və bəzəmak üçün möv-
cud idi. İnformasiya məhsulu çox vaxt həyatı miirəkkəbiəşdirir:
fıkirləşmək, təhlil etmək, seçməyə nıəcbur edir. Buna gorə də
çox vaxt insanlar müxtəiif bəhanələrlə informasiyam qəbul et-
məkdən imtina edirlər, özü də ki, pulsuz və açıq-aşkar onlara la-
zım olan informasiyam.
Qiyməti saxlayan amil kimi nəzərdən keçirilə biləcək infor-
masiyanm tələb olunmaması yalnız Azərbaycan üçün xas deyil.
Bu hadisəyə başqa ölkələrdə də təsadüf etmək olar, hətta eiə bır
ölkəiərdə ki, informasiya iqtisadiyyatı daha dərin və şaxəli kök-
lərə maiikdır, misal üçün Yaponiyada. Sonuncuda informasiya is-
Dostları ilə paylaş: |