Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
MÖVZU 23: Məktəbəqədər tərbiyə müəssələrinin ailə ilə birgə işi. PLAN : 1. Ail ədə valideynin nüfuzu və şəxsi nümunəsi 2. Ail ədə valideynin pedaqoji taktı 3. Ail ədə məişət mədəniyyəti 4. Bağçanın ailə ilə fərdi əlaqə formaları 5. Bağçanın ailə ilə kollektiv əlaqə formaları 1. Uşaq bağçası bütün fəaliyyəti ilə uşaqların ailə tərbiyəsini təşkil etmək, ona pedaqoji istiqam ət vermək və bu yolla onların hərtərəfli inkişafını təmin etməlidir. Ailə uşağın tərbiyəsi üçün cəmiyyət qarşısında məsuliyyət daşıyır. Uşaqğın ailədə necə tərbiyə olunması onun uşaq bağçasındakı tərbiyəsinə də ciddi təsir göstərir. Ail ədə valideynin nüfuzu və şəxsi nümunəsi tərbiyənin mühüm şərtlərindəndir. Valideynin nüfuzu dedikdə, uşaqların öz ata-analarına hörməti, onların tapşırıqlarını sözsüz və şüurlu sur ətdəyerinə yetirmələri və məsləhətlərinə qulaq asmaları nəzərdə tutulur. Bəs valideynlər uşaqlar arasında nüfuzu necə qazanmalıdırlar? Aydındır ki, ailədə valideynlərin nüfuzu yoxdursa, belə ailələrdə münasibətlər pozulur. Valideyn sözünün kəsəri onun nüfuzu ilə müəyyən edilir. Bəzi atalar evdə həmişə qışqırmaq, uşağı döymək, onu qorxutmaq yolu ilə nüfuz qazanmağa çalışırlar. Onlar hamını, hətta ananı da qorxu altında saxlayır və bununla da tərbiyə işinə böyük zərər vururlar. Belə şəraitdə uşaq yalançı, əliəyri, ikiüzlü böyüyür. Uşağı həddən artıq əzizləmək, onun arzu və istəklərinin qulu olmaq, istədiyi gərəkli-gərəksiz şeyləri almaq da uşaqların ərkəsöyün böyüməsinə səbəb olur. Bununla da ailədə xudbin, şıltaq bir m əxluq böyüdürlər. Nüfuz uşaqlarla münasibətindən asılı olmayaraq valideynin öz varlığında olmalıdır. Onun kökü valideynin vətəndaşlıq simasında, davranışında, ailədə, cəmiyyət arasında özünü mədəni aparmasında və digər əxlaqi keyfiyyətlərindədir. Ata və ana öz valideynlik vəzifəsini namusla, ağılla yerinə yetirirlərsə, onlar öz qarşılarına hərtərəfli inkişaf etmiş adamlar tərbiyə etməyi m əqsəd qoymuşlarsa, öz əməlləri və hərəkətləri haqqında özlərinə hesabat verirlərsə, onda yüksək valideyn nüfuzundan danışmaq olar. Belə valideynlər heç vaxt süni nüfuz dalınca qaçmırlar. Valideynin əməkdə, ictimai həyatda qabaqcıl mədəni və yüksək əxlaqi keyfiyyətlərə malik olması onun ailədə şəxsi nüfuz qazanması üçün mühüm şərtlərdəndir. Bundan əlavə valideynin öz uşaqlarının həyatını, maraq və meylini, bacarıq və qabiliyyətini yaxşı bilməsi də nüfuz qazanmaq üçün qiymətli əlamətlərdir. Valideyn əxlaqi hərəkətlərinə, davranışına xüsusi əhəmiyyət verməlidir. Müsbət əxlaqi keyfiyyətlərə malik olan valideyn öz övladlarına həmişə, hər yerd ə nümunə ola bilər. 2. Uşaq tərbiyəsində bəzən elə vəziyyət yaranır ki, tərbiyəçi hansı təsir vasitəsi seçmək üzərində düşünür, uşağın yaşını, fərdi xüsusiyyətini və anlaq səviyyəsini nəzərə almaqla qərar q əbul edir və dərhal düzgün tərbiyə metodu tətbiq edir. Belə çətin vəziyyətdə ani olaraq düzgün t ərbiyə metodu seçib tətbiq etməyə pedaqoji bacarıq və ya pedaqoji takt deyilir. Qeyd etmək lazımdır ki, adi münasibətlərdə də “mərifətli adam”, “mərifət sahibi” kimi ifadələr işlədilir. Bu, davranış normalarına, əxlaq qaydalarına riayət etməklə əlaqədar işlənən mərifət sözüdür. Pedaqoji m ərifət isə tərbiyəçinin məharəti, uşaq tərbiyə etmək bacarığı və qabiliyyəti ilə əlaqədardır. Pedaqoji mərifət valideynlə uşaq arasında düzgün münasibət yaranmasına kömək etm əklə yanaşı, valideynin bir tərbiyəçi kimi bacarığını təsdiq edir. Pedaqoji mərifət tərbiyəçidə aşağıdakı keyfiyyətlərin olmasını tələb edir: 1. Uşağın fərdi xüsusiyyətlərinə bələd olmaq, ailədə dig ər uşaqların tətbiq ediləcək təsir vasitəsinə uyğun olaraq özünü necə aparacağını qabaqcadan t əyin etmək; 2. Uşaq şəxsiyyətinə hörmət göstərildiyi qədər də tələblər vermək; 3. Uzun- uzadı düşünmədən təsir vasitəsi seçib tətbiq etmək. Uşaq şəxsiyyətinə hörmət göstərmək valideyndən səbrli, təmkinli olmağı tələb edir. Ailədəki h ər bir uşaqğın fərdi xüsusiyyətlərini bilmək, uşağın naqis hərəkəti üçün əsəbiləşib özündən şıxmamaq, fiziki cəzaya əl atmaq kimi qeyri-pedaqoji metodlardan uzaq olmaq, tədricən pedaqoji bilikl ərə yiyələnmək uşaq tərbiyəsində mühüm rol oynayır. Valideynin uşaq hərəkətindəki müvəffəqiyyəti vaxtında görməsi, qiymətləndirməsi də t ərbiyəvi baxımdan çox əhəmiyyətlidir. Uşaq bundan ruhlanır və fərəh hissi keçirir. Pedaqoji m ərifət valideyndən istənilən şəraitdə əsəbini ləngitməyi tələb edir. Bu və ya digər hadis ə ilə əlaqədar valideynin əsəbiləşib tez-tez özündən çıxması onun uşaq tərbiyəsində bacarıqsızlığının, gücsüzlüyünün əlamətidir. Ancaq bu heç də o demək deyil ki, valideyn heç vaxt ciddi tonla danışıb uşağa qəti tələb verməməlidir. Pedaqoji m ərifətdə etibaretmənin də əhəmiyyəti böyükdür. Valideyn uşağa nə qədər çox inam b əsləsə, onun sabahını düzgün görsə, ona bir o qədər etibar edə bilər. Etibar ləyaqət hissi t ərbiyə edir, uşaqda özünütərbiyə hissi yaradır, uşaq şəxsiyyətinin düzgün formalaşmasına kömək edir. 3. Ail ədə məişət mədəniyyəti anlayışı altında düzgün münasibət, qarşılıqlı hörmət, ailə h əyatının ağıllı təşkili, ev şəraiti, vaxtın səmərəli təşkili və s. nəzərdə tutulur. Belə şəraitdə uşaqlar müstəqil düşünməyi, fakt və hadisələri qiymətləndirməyi öyrənir, düzgün mühakimələrə öz müsbət münasibətini bildirir, qeyri-həqiqi fikri qəbul etmirlər. Səmimi və azad keçirilən söhbətlər uşaqlarla valideynlər arasında yaxınlığı gücləndirir, valideyn təsirini daha kəsərli edir. T ərbiyə işində nöqsanlar o zaman baş qaldırır ki, ailənin ümumi həyat tərzi yaxşı təşkil olunmasın, rejim pozulsun, böyüklər arasında vəzifə bölgüsü düzgün aparılmasın, m əşğuliyyətsizlik üzündən uşaqlar istədikləri kimi hərəkət etsinlər və s. Bəzən belə ailələrdə köhnə adət və ənənələr uşaq xarakterinə yol tapır. Qadına qeyri-adi münasibət, spirtli içkilərə h əddən artıq meyl, fala və yuxuya inam və s. Belə qüsurların uşaq xarakterinə yol tapmasına yol verm ək olmaz. Xüsusilə, məktəbəqədər yaşlı uşaqların hiss və həyəcanlarının güclü, həyat t əcrübəsinin azlığını nəzərə alıb onları belə hallardan uzaq saxlamaq lazımdır. Qeyd olunan qüsurlara malik ailələrdə məktəbəqədər yaşlı uşaqlar özlərini qapalı aparır, dalğın və bəzən də kobud olurlar. Uşaqlarda müstəqilliyi gücləndirmək, çətinliyi aradan qaldırmaq bacarığı formalaşdırmaq və uşaq iradəsini möhkəmləndirmək mühüm problemlərdəndir. Hər bir ailədə uşağın normal inkişafı üçün şərait yaradılmalıdır, oyun və digər məşğələlər üçün guşə təşkil edilməli, fərdi çarpayı, d əsmal, qab, paltarlarını və ayaqqabılarını qoymaq üçün yer ayrılmalıdır. Uşaqlar evdə təmizlik v ə səliqəyə əməl etməli, onlarda kiçik yaşlarında əşyalara, oyuncaqlara və kitablara ehtiyatla yanaşma vərdişləri yaradılmalıdır. T ərbiyə işlərini həyata keçirərkən valideyn hər bir uşağın fərdi xüsusiyyətini öyrənməlidir. F ərdi yanaşma valideynə imkan verir ki, hər kəsin xasiyyətindəki fərdi fərqləri ayırd edə bilsin və h ər kəsin öz xüsusiyyətinə uyğun yanaşna üsulu tətbiq etsin. Pedaqoji bilikl ərə yiyələnmək, uşaq aləminin incəliklərinə varmaq və uşaqları münrəzəm müşahidə etməklə, onların oyuna, əməyə, ətrafdakı adamlara mədəni münasibətlərini qaydaya salmaq olar. 4. Bağçanın ailə ilə fərdi əlaqə formalarından biri uşağın yaşayış və tərbiyə şəraitini öyrənmək üçün müdirin, tərbiyəçinin və həkimin ailəyə getməsidir. Qabaqcıl tərbiyəçilər ailəyə ged ərkən qabaqcadan ciddi hazırlaşır, uşaq haqqında fikirlərini ümumiləşdirir, valideynlərə nəyi dey əcəyini hərtərəfli düşünürlər. Görüş zamanı tərbiyəçilər valideynlə uşaq haqqında söhbəti onun müsbət cəhətlərindən başlayırlar. Söhbəti yalnız uşaq xarakterindəki nöqsanlardan başlayıb valideyndə pis əhval-ruhiyyə, ailədə əsəbi şərait yaradan tərbiyəçilərheç də düzgün h ərəkət etmirlər. Uşağın müsbət cəhətini nəzərə çatdırdıqdan sonra onun nöqsanlarından söhbət açması, tərbiyəçinin ailəyə gedişi zamanı səmərəli nəticə verir. Tərbiyəçi ailəyə gedişi ilə valideynl ərə konkret məsləhət verməli, lazım gəldikdə rejim tərtib etməli və bunun əhəmiyyətini valideynl ərə başa salmalıdır. Ailəyə gediş zamanı uşağın özü ilə də görüşmək lazımdır. T ərbiyəçi bir ildə azı iki dəfə hər uşağın ailəsinə getməli, məsləhətlər verməli və nəticəni izl əməlidir. Valideynl ərin bağçaya dəvət edilməsi də ailə ilə əlaqədə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Valideynin bağçaya gəlişi onun pedaqoji yeniliklərlə tanış olması, uşaq haqqında dəqiq məlumat alması və övladının kollektivdə özünü necə aparması haqqında məlumat alması üçün ən s əmərəli yoludur. Tərbiyəçi çalışmalıdır ki, belə görüşlərdə valideyndə nikbin əhval-ruhiyyə yaratsın, bağça ilə ailə arasında əlaqə daha da möhkəmlənsin. Valideyn bağçaya gələrkən çalışmalıdır ki, müdirlə, həkimlə, musiqi müəllimi ilə, hətta dayə və aşpazla da görüşə bilsin. Bu zaman valideyn uşağın musiqi marağı, sağlamlığı, əməksevərliyi, iştahası və s. haqqında geniş m əlumat ala biləır ki, bunlar da uşağın ailə tərbiyəsinə ciddi müsbət təsir göstərə bilər. F ərdi əlaqə formalarından biri də valideynlərlə yazışmalardır. Bu əlaqə forması müstəsna hallarda t əşkil olunur. Valideyn məzuniyyətdə olanda bəzən uşaq da onunla bağa və ya sanatoriyaya istirah ətə gedir. Məktub vasitəsilə tərbiyəçi uşağın səhhəti, davranışı haqqında m əlumat alır, valideynləri maraqlandıran suallara cavab verir. Pedaqoji yenilikləri valideynlərə çatdırmaq məqsədilə bağçada sərgi və guşələr təşkil etməyin də böyük əhəmiyyəti var. 5.Bağça ailə ilə əlaqənin kollektiv formalarından da istifadə edir. Uşaq bağçalarında aparılan kollektiv iş formalarından ən çox yayılanı valideyn yığıncaqlarıdır. Belə yığıncaq bütün valideynl ər üçün ümumi və ya qrup valideynləri üçün ayrıca keçirilə bilər. Yığıncaqda müəyyən dövr üçün bağçada aparılan təlim-tərbiyə işlərinin vəziyyəti, qarşıda duran vəzifələr, valideyn komit əsinin fəaliyyəti, ailə tərbiyəsində qabaqcıl təcrübə və onlardan istifadə yolları və s.müzakirə oluna bilər. Əsas məlumatı müdir və ya tərbiyəçi-metodist verə bilər. Çıxışlarda nöqsanlardan, müvəffəqiyyətlərdən, ailə ilə əlaqənin möhkəmlənməsi yollarından bəhs olunur. Qrup valideyn yığıncağının hazırlanmasında qrupun tərbiyəçisi mühüm rol oynayır. Burada uşaqların oyunları, əməyi, rejimi, sağlamlıq haqqında həkim söhbəti, qabaqcıl valideynlərin uşaq t ərbiyəsindəki iş nümunələrindən danışıla bilər. Bir sıra uşaq bağçalarında “Valideyn universiteti” və “Pedaqoji lektoriya” da təşkil olunur. Bu unuversitet v ə lektoriyalar valideynləri müntəzəm olaraq pedaqoji biliklər və təlim-tərbiyəyə aid son yenilikl ərlə silahlandırır. Bağçada valideyn komitəsinin işi də çox əhəmiyyətlidir. Bağçanın valideyn komitəsi özünün daimi v ə müvəqqəti komissiyaları, eləcə də valideyn fəalları ilə aşağıdakı işləri həyata keçirir: 1. Uşaqların ailədə tərbiyəsinin ümumi qoyuluşuna nəzarət etmək və valideynlərin müxtəlif tərbiyə t ədbirlərinin təşkilinə cəlb edilməsi; 2. Uşaqların bağçaya davamiyyətinə nəzarət və əmək t ərbiyəsinin təşkili; 3. Ailədə uşaqların tərbiyəsinə aid əsas tələbləri valideynlərə və əhaliyə izah etm ək, onlar arasında pedaqoji təbliğatın təşkili, valideynlər üçün məruzə və mühazirələrin t əşkili; 4. Bağçanın təsərrüfat, tədris və maddi bazasının möhkəmləndirilməsi, abadlaşdırılması üzrə tədbirlərin keçirilməsi. Valideyn komit əsi iki aydan bir öz iclasını keçirir, onun qərarları uşaq bağçasının rəhbərliyi ilə razılaşdırılır. Valideyn komitəsi müdirin hər hansı bir problemə və yaxud gələcək işlərə aid hesabatını dinləməlidir. Valideyn komitəsinin fəaliyyəti iş planı və hesabatda, iclas protokollarında əks olunur və sənədlər bağçada qorunur. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|