Baku Law Journal indd
Yüklə 6,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BeynЯlxalQ verg İTuTmada Яsas mЯQamlar
16 Bakы
HUQUQ
Jurnalы Aparıcı Azərbaycan və xarici şirkətlərin fəaliyyətləri digər ölkələrə genişləndikcə beynəlxalq vergitutma qaydalarının rolu bu şirkətlər üçün daha böyük əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır. Bu səbəbdən, dövlətlərin beynəlxalq vergitutmada heç vaxt tam konsensusa gələ bilmədiyini nəzərə alaraq (çünki beynəlxalq vergitutmada adətən bir ölkə qazanır və digəri uduzur) daim beynəlxalq vergi- tutma qaydalarının inkişaf etdirilməsinə ehtiyac duyulur.
Beynəlxalq vergitutma qaydaları, əsasən, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (İƏİT), ABŞ- ın (ABŞ modeli özü İƏİT-in modelinə əsaslanır) və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) model sazişləri əsasında hazırlanan ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılmasına dair sazişlərdə və dövlətlərin daxili qanunlarında öz əksini tapır. Hər bir dövlətin özünün vergi öhdəliyi qoymaq səlahiyyəti var və buna görə də ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılmasına dair sazişlərin mahiyyəti eyni gəlirin müxtəlif yurisdiksiyalarda ikiqat vergiyə cəlb olunmasının qarşısını almaqdır. İkiqat vergitutmanın aradan qaldırılmasının iqtisadi üstünlüklərini və ədalət prinsipini nəzərə alaraq, İƏİT, BMT və ABŞ bu qaydalarda eyni yanaşmanın olması nöqteyi-nəzərindən model konvensiyaları yaradıblar. Baxmayaraq ki, Azərbaycan İƏİT-in üzvü deyil- dir, ölkəmizdə bu günə qədər ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılmasına dair sazişlər müəyyən istisnalarla İƏİT-in Model Konvensiyasına əsaslanıb. Bu istisnalara misal kimi göstərmək olar ki, İƏİT-in Model Konvensiyasından fərqli olaraq, Azərbaycanın bəzi vergitutmanın aradan qaldırılmasına dair sazişlərində royalti mənbə ölkəsində də vergiyə cəlb oluna bilər. Hazırda Azərbaycan 42 ölkə ilə ikiqat vergi- tutmanın aradan qaldırılmasına dair saziş ratifi- kasiya edib və rəsmi olaraq, Vergilər Nazirliyinin elektron saytında dərc edib. Bu sazişlərin şərhində Azərbaycanın vergi orqanları qeyri-rəsmi olsa belə, İƏİT-in Model Konvensiyasının Şərhlərini (İƏİT- in Şərhləri) qəbul edirlər. Lakin bu, heç də həmişə belə olmur, Azərbaycan vergi orqanları Azərbaycan İƏİT-in üzvü olmadığından hər zaman İƏİT-in Şərhlərindən imtina edib, özlərinin heç yerdə yazılmamış şərhlərinə də istinad edə bilərlər.
Müasir dövrümüzdə yerli Azərbaycan şirkətləri böyüyür və xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlərə çevrilirlər. Yerli müəssisələrin xarici fəaliyyətləri, əsasən, xarici bizneslərə, o cümlədən korporasiyalara, səhmdar cəmiyyətlərinə və birgə sahibkarlıq konsorsiumlarına inves-
ti siya qoyulmasında özünü göstərir. Xari- ci yurisdiksiyaların holdinq məqsədləri üçün seçilməsi ilə müşayiət olunan şirkətlərin yenidən strukturlaşdırılması və ya yenidən təşkili halları da get-gedə artmaqdadır. Sözsüz, düzgün beynəlxalq vergi planlaşdırılması və strukturlaşdırılması xarici ölkələrə öz fəaliy- yətini genişləndirən ölkələrin xərclərini azalt maq və vergi risklərini idarə etmək məqsədilə nəzərə almalı olduğu vacib aspektdir. Beynəlxalq vergi strukturlaşdırılması imkanları şirkətlərin məşhur birja bazarlarına çıxmaq niyyəti olduğu halda da nəzərdən keçirilməlidirlər (məsələn, birjada qeydiyyatdan keçəcək hüquqi şəxsin və struk- tur zəncirində digər şirkətlərin minimal vergi öhdəliklərinin olması və vergi qaydalarına riayət birjaya çıxmazdan əvvəl təhlil olunmalı vacib məsələlərdəndir). Lakin beynəlxalq vergi strukturunu qurmazdan əvvəl bizneslər bir sıra məsələləri araşdırmalıdırlar və bu məsələlərə aşağıdakılar daxildir: • Əlverişli vergi sazişləri şəbəkəsinin mövcud- luğu (məsələn, faktiki sahiblik, imtiyazların məhdudlaşdırılması müddəaları, azaldılmış vergi faizlərinin olması); • Vergi strukturlaşdırılmasını əhatə edən ölkə- lərdə siyasi vəziyyət və stabillik; • Seçilmiş yurisdiksiyaların beynəlxalq səviy- yədə reputasiyası (məsələn, ölkənin digər dövlətlər tərəfindən ofşor vergi ölkəsi hesab edilməsi, sяkinя İbrahimova Vergi meneceri, PricewaterhouseCoopers Azяrbaycan filialы LLM, Pensilvania State University verg İ sTraTegİyasİ azяrbaycan mцяssisяlяri tяrяfindяn beynяlxalq vergi strukturlaшdыrmasы vя beynяlxalq vergitutmada son tendensiyalar 17
№4 | OKTYABR 2013 beynəlxalq səviyyədə qəbul olunmuş vergi və maliyyə baxımından “qara siyahı”ya daxil edilməsi; • Daimi nümayəndəlik, transfert qiymətləri qaydaları, nazik kapitallaşdırma qaydaları və s.; • Seçilmiş yurisdiksiyalarda korporativ və digər qanunlar; • Strukturlaşdırmanın əsas biznes məqsədinə uyğunluğu (məsələn, xarici yurisdiksiyada mənbədən tutulan vergi dərəcəsi aşağı ola bilər, lakin əmlakın dəyərinin artımından gəlirin vergiyə cəlb olunması yükü əhəmiyyətli dərəcədə yüksək faizli ola bilər). Bu məqalənin aşağıdakı bölmələrində xaricə fəaliyyətlərini genişləndirən şirkətlərin nəzərə almalı olduqları bəzi son qlobal və yerli tendensi- yalar və beynəlxalq vergitutmada mövcud qayda- lardan danışılır. ofШor verg İ Zonalarы vЯ BeynЯlxalQ Tendens İya Dövlətlərin siyasi mündəricatlarında ofşor ver- gi zonalarından sui-istifadə məsələləri öz əksini geniş tapıb. Dövlətlərdə ərazi və ya mənbə vergi- tutma rejimi olduqda (məsələn, Böyük Britaniya, İsveçrə), ofşor vergi ölkələrində yığılmış gəlirin heç vaxt vergiyə cəlb olunmaması mümkündür. Habelə, ərazi vergitutma rejimini seçən ölkələrdə olan şirkətlər öz mənfəətlərini ofşor vergi ölkələrinə ötürməyi davam edib vergidən tamamilə azad ol- maya nail olurlar. Bu, aparıcı və inkişaf edən ölkə iqtisadiyyatlarına neqativ təsir göstərir və xüsusilə ərazi sistemini tətbiq edən ölkələrin narazılığına səbəb olur. Bu cür boşluqları aradan qaldırmaq məqsədilə dövlətlər transfert qiymətləri qaydaları və vergi planlaşdırılmasından sui-istifadənin qarşısının alınması qaydalarını təkmilləşdirir. Lakin bu məsələ hələ də həll olunmayıb və İƏİT-in və G8 və G20 ölkələrinin gündəmindədir. G20 ölkələrinin nazirlərinin 5-6 noyabrda irəli sürdükləri tələb əsasında İƏİT 2013-cü ilin fevralında “Vergi Bazasının Eroziyası və Mənfəətin digər Yuris- diksiyalara Ötürülməsi” barədə ilkin hesabatını dərc etdirmişdi. Bu ilkin hesabatda İƏİT vergiyə cəlb olunan mənfəətin biznesin baş verdiyi ərazilərdən digər yurisdiksiyalara aid edilməsinin mümkünlüyünün araşdırılması üzərində fikri cəmləşdirmişdi. Bu məsələ üzərində əsas fikrin cəmlənməsinin səbəbi kimi, İƏİT dövlətlərdən bizneslərin öz mənfəətlərini daimi olaraq ofşor vergi ölkələrinə aid etməsidir. İƏİT qeyd edir ki, beynəlxalq vergi normaları, görünür, hələ kifayət qədər inkişaf etməyib və dəyişən biznes mühitinə tam cavab vermir. 19 iyul 2013-cü il tarixində G20 ölkələrinin xahişi ilə İƏİT “Vergi Bazasının Eroziyası və Mənfəətin digər Yurisdiksiyalara Ötürülməsi” ilə bağlı Plan (Plan) hazırlamışdır. Planda 15 sferada vergi planlaşdırılmasından sui-istifadə ilə mübarizə üsullarının hazırlanması üçün dövlətlərin nəzərinə çatdırılacaq və onların bəhrələnə biləcəyi instrumentlərin (məsələn, təkliflər, İƏİT Model Konvensiyasına dəyişikliklər) hazırlanması qeyd olunur. Plandakı instrumentler İƏİT-in və G20 dövlətlərinin birgə iş birliyinin nəticəsi olaraq, növbəti 18-24 ayda hazırlanmalıdır. Planın məqsədi elektron iqtisadiyyat, hibrid vergi məqsədli əməliyyatlar, güzəştli vergi tutulan ərazilərdə xa- rici törəmə şirkətlərlə bağlı qaydalar və faizlərin gəlirdən çıxılmasında vergi boşluqları, sui- istifadələri və çətinlikləri aradan qaldıra biləcək işlək instrumentlərin işlənib hazırlanmasıdır. Ehti- mal ki, Planın reallaşdırılması başa çatdırıldıqdan sonra bir çox ölkələr öz daxili və beynəlxalq qaydalarında onların fikrincə, ədalətli olan vergi payını yığmaq naminə dəyişikliklər edə bilər. Beləliklə, ölkəmiz İƏİT-in üzvü olmasa da, Azərbaycanın ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması barədə sazişləri İƏİT-in Model Konvensiyası əsasında hazırladığına görə, ehti- mal ki, Azərbaycanın bu sazişləri də aqressiv ver- gi planlaşdırılmasının qarşısını almaq məqsədilə dəyişikliklərə uğraya bilər.
Azərbaycanın hazırda dünyəvi vergitutma sis- temi mövcuddur və bu sistemə görə Azərbaycan mənbələrindən olan gəlirdən savayı, Azərbaycan rezidentləri xarici mənbələrdən əldə olunmuş gəlirləri də ölkəmizdə vergi məqsədləri üçün ümu- mi gəlirlərə daxil etməlidirlər. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın hüquqi şəxslərinin xaricdəki törəmə
şirkətlərinin gəlirlərini Azərbaycanda vergi məqsədləri üçün elan etmək öhdəlikləri yoxdur və ancaq bu gəlir Azərbaycana ödənildikdə (məsələn, divident kimi) Azərbaycanda elan etmək öhdəlikləri yaranır. Bu qaydaya istisna olaraq, güzəştli vergi tutulan ölkədə əldə edilən gəlirə dair qaydalar var və bu qaydalara əsasən rezi- dent güzəştli vergi tutulan ölkədə gəlir əldə edən qeyri-rezidentin nizamnamə fondunun 20 faizindən çoxuna bilavasitə və ya dolayısı ilə sahibdirsə, ya da ona səsvermə hüququ verən səhmlərinin 20 Yüklə 6,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|