Bayram Apoyev
Yüklə 1,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
5 A a yaradıcılığı səkkiz əsrdən artıqdır ki, xalqımızın mənəviyyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir... Nizami Gəncəvi ümumbəşəri mahiyyət daşıyan, ecazkar poetik qüvvəyə malik yaradıcılığı ilə Şərq bədii təfəkkürünü elmi-fəlsəfi fikirlərlə zənginləşdirmiş və şeiriyyəti görünməmiş yüksəkliklərə qaldırmışdır. Mütəfəkkir şairin məşhur “Xəmsə”si insanlığın mənəvi sərvətlər axtarışının zirvəsin- də dayanaraq, dünya ədəbiyyatının şah əsərləri sırasında layiqli yer tutur. Qüdrətli söz ustasının bəşəriyyətin bədii fikir salnaməsində yeni parlaq səhifə açmış ölməz əsərləri bu gün də insanların mənəvi - əxlaqi kamilləşməsinə misilsiz xidmət göstərir” (3). Bəs qüdrətli tərbiyə vasitəsi olan Nizami poeziyasından orta və ali məktəblərimizdə necə istifadə olunur? Aparılan müşahidə, müsahibə və anket sorğuları göstərir ki, dahi Nizaminin poeziyasın- dan pedaqoji prosesdə tərbiyə vasitəsi kimi istifadə işi tələb olunan səviyyədə deyil. Bu iş ali məktəblərdə xüsusilə çox zəif aparılır. Orta məktəblərdə isə bəzi qabaqcıl müəllimlərin iş təcrübəsi istisna olmaqla, bu iş sistemsiz və qeyri-ardıcıl xarakter daşıyır. Belə vəziyyətin birinci səbəbi müəllimlərin elmi-metodik hazırlığının aşağı səviyyədə olmasıdırsa, ikinci səbəbi də bu sahədə elmi-peda- qoji və metodiki ədəbiyyatın kifayət qədər olmamasıdır. Oxuculara təqdim olunan bu dərs vəsaiti məhz bu boşluğu az da olsa doldur- maq məqsədi daşıyır. Görkəmli nizamişünas alim Abbasəli Sarovlunun çox haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, “dahilər dahisi və ensiklopedik zəka sahibi Nizami Gəncəvinin misilsiz sənət örnəyi olan “Xəmsə”si sirləri ta- mam açılmamış bir planeti xatırladır. Bu planetin kəşfi bütün yüzil- likləri və nəsilləri məşğul edəcəkdir”.(78, 28) “Nizami planeti”nin sirlərini kəşf edəcək gənc tədqiqatçıları hələ orta məktəb illərində yetişdirmək müəllimlərimizin mənəvi borcuna çevrilməlidir. 6 A a I. ÜMUMTƏHSİL MƏKTƏBLƏRİNDƏ NİZAMİ GƏNCƏVİ İRSİNDƏN İSTİFADƏ İŞİNİN SİSTEMİ 1.1. Humanitar fənlərin tədrisi prosesində Nizami irsindən istifadə Dahi Nizamini balalarımıza sevdirmək üçün onu sevə - sevə öyrənmək və öyrətmək lazımdır. Bu işə, əlbəttə ki, məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrindən başlamaq vacibdir. Uşaqlarımız ictimai tərbiyə ocağına qədəm basdığı ilk gündən Azərbaycan mədəniyyəti- nin ən parlaq ulduzlarından biri olan Nizami Gəncəvi haqqında ilk məlumat almalıdırlar. Bunun üçün hər bir uşaq bağçasının foyesin- də dahi şairin portreti və onun əsərlərinin süjetləri əsasında çəkilmiş şəkillərdən ibarət xüsusi guşə olmalıdır. Tərbiyəçilər həmin guşə qarşısında uşaqlarla müvafiq söhbət aparmalı, onların dahi şairin şəklini tanımasına nail olmalıdırlar. Uşaq bağçasının böyük qruplarında Nizamiyə həsr olunan şeirlərin, eləcə də, “Sirlər xəzinəsi” poemasındakı hekayələr əsasın- da uşaqlar üçün hazırlanmış bədii parçaların öyrədilməsi mümkün və əhəmiyyətlidir. İbtidai siniflərdə uşaqların N.Gəncəvi və onun yaradıcılığı ilə tanışlıq dairəsi xeyli genişləndirilir. Burada “Oxu” dərslərində dahi şairin poeziyasından sadə nümunələrin öyrədilməsi üçün imkanlar mövcuddur. Sinif müəllimi bu imkanları əvvəlcədən müəyyənləş- dirməli, şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun şeir parçalarını seçməli, həmin nümunələrlə bağlı tərbiyəvi söhbəti planlaşdırmalıdır. İbtidai siniflərdə N.Gəncəvi irsinə maraq oyatmağın yolların- dan biri ayrı-ayrı oxu materiallarının məzmununa uyğun olaraq dahi şairin hikmətli sözlərini misal çəkməkdir. Məsələn, yaxşılığa həsr olunmuş oxu materialının təhlili zamanı müəllim məzmunu dahi şairin bu sözləri ilə qüvvətləndirir və mətnin təsir gücünü artırır: 7 A a Quyuya salsan da yaxşılığı, bil, Yenə qayıdacaq, o itən deyil. (4, 216) Belə hikmətli sözlərdən düzlük və doğruçuluq, sadəlik və təvazökarlıq, xeyirxahlıq, dostluq və yoldaşlıq, birlik, əməksevərlik, çalışqanlıq və s. əxlaqi keyfiyyətlərlə bağlı oxu materiallarının öyrə- dilməsi zamanı istifadə etmək olar və zəruridir. Belə hikmətli söz- ləri bu sətirlərin müəllifinin “Nizami Gəncəvinin pedaqoji görüş- ləri” monoqrafiyasından istənilən qədər seçmək olar. (Bax:4, səh. 205 – 240) Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar və ibtidai sinif şagirdlərinə N.Gəncəvini sevdirməyin vasitələrindən biri dahi şairin əsərlərinin motivləri əsasında çəkilmiş cizgi filmləri və kukla teatrının tamaşa- larıdır. İKT-nin artıq ucqar kənd məktəblərinə yol açdığı indiki za- manda bu vasitədən həm dərs prosesində (N.Gəncəvi ilə bağlı möv- zuların öyrədilməsi zamanı; yaxud müxtəlif əxlaqi-tərbiyəvi məz- munlu oxu materiallarının təhlili gedişində), həm də dərsdənkənar vaxtlarda istifadə oluna bilər. Məsələn, bu baxımdan 1980-ci ildə C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” studiyasında çəkilmiş “Xeyir və Şər” cizgi filminin tərbiyəvi əhəmiyyəti çox böyükdür. Həmin film internetdə yerləşdirildiyi üçün hər bir müəllim ondan istədiyi zaman və istədiyi müddətdə istifadə edə bilər. Filmin dili uşaqlar üçün çox sadə və rəvandır. (bax: 5) Belə cizgi filmlərinin nümayişindən sonra məzmundakı əxla- qi-tərbiyəvi cəhətləri təhlil etmək, əsərin müəllifi (N.Gəncəvi) haq- qında yığcam məlumat vermək vacibdir. “Xeyir və Şər” 2011-ci ildə dahi şairin 870 illik yubileyi mü- nasibətilə Abdulla Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. Əməkdar incəsənət xadimi Rəhman Əliza- dənin quruluşçu rejissorluğu ilə səhnələşdirilən bu tamaşa çox uğur- lu alınmış və balaca tamaşaçıların marağına səbəb olmuşdur. Qeyd edək ki, bu tamaşanın videoçəkilişi də internetdə yerləşdirilmişdir. (bax:6) Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|