Bəhruz Kəngərli nadir istedada malik bir insandır. O, Azərbaycan xalqının
Yüklə 37,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bəhruz bəy Kəngərli rəssamlıq məktəbinin tələbələri ilə. 1918.
- S¬n¬t d³nyas �
- Xan sarayı. XVIII əsr.
- Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi. Rəssamın “Azərbaycan tipləri” albomu. 1911-1913. R¬ssam
65
T hsil ill ri Bəhruz bəy Kəngərli rəssamlıq məktəbinin tələbələri ilə. 1918. 66 S n t dünyası 67
S n
t dünyası B eləliklə, Bəhruz bəy Kəngərli ar zu qanadlarında beş il əvvəl tərk etdiyi Naxçıvana qa- yıdır. Təbii ki, ilk növbədə özünü bir ya ra dıcı, bir rəssam kimi təsdiqləmək, sonralar ölçü- yəgəlməz hesab olunacaq vətənpərvərliyini sərgiləmək üçün... Gənc rəssamın ilıq arzularla doğma torpağa dönüşü ilə onun soyuq qucağına gömülməsi arasındakı zaman kəsiyi cəmisi yeddi il çəkdi. Ölüm bütün yaşlarda həm təbii, həm də gözlənilməzdir. Bununla belə onun yaşayıb-yaratmaq istəyi ilə alışıb-yanan və yaradıcılığının çiçəkləndiyi dövrünü keçirən Bəhruz bəyə qıymasını yalnız “Alın yazısı” ilə əlaqələndirmək olar. Bu yeddi il bizə çox az görünsə də, rəssamın duyulası məhsuldar yaradıcılığı tamaşaçısını bu müddətin daha uzun olduğu anlamına gətirir. Heç şübhəsiz sizi də, bizi də bu qənaətə gətirən onun əsərlərinin çoxluğu ilə yanaşı, onlarda fırça ustasının nümayiş etdirdiyi yüksək sənətkarlıqdır. Belə ki, müxtəlif mövzulu və janrlı əsərlər gənc bir yaradıcının təxəyyülünün nəticəsi olsa da, onlardakı həyata baxışda, görünənlərin bədiiləşdirilməsində duyulası gənclik təra- vəti ilə yanaşı, kamillik və müdriklik də görünməkdədir. Odur ki, bəzən adama elə gəlir ki, Bəhruz bəy sənətdə öz sözünü deyib getdi və o, qənaətimizcə qoyub getdiklərindən də yəqin ki, narahat deyildi. Əbədiyyətə qovuşduğu gündən onun Əcəmi ilə birlikdə qədim Naxçıvan torpağının bədii-mədəni rəmzinə çevrilməsi, XX əsr Azərbaycan təsviri sənətinə yeni nəfəs gətirən bir yaradıcı kimi dəyərləndirilməsi də bunun təsdiqidir. Əslində elə həyatın əsl mənası da “həyatdan sonrakı həyatı”n qazanılmasıdır, desək, yanılmarıq. Bunu cəmisi 30 illik həyat və yaradıcılığı ilə sübut edən Bəhruz bəy Kəngərli timsalında da görmək mümkündür. Yeri gəlmişkən deyək ki, gənc rəssamın yeddi il davam edən müstəqil yaradıcılığını əsasən təsviri sənətin müxtəlif janrlarında çəkilmiş əsərlər təşkil edir. Yaratdığı bütün əsərlər doğma Naxçıvanla bağlıdır, desək, yanılmarıq. Doğma yurdun təbiəti və insanları onun müxtəlif ölçülü əsərlərinin məna- məzmun daşıyıcılarıdır. Ona ayrılan qısa ömür payında çoxlarının gözündə adiləşən mənzərələrə özünəməxsus tutum verən Bəhruz bəy əslində yeni əsrin əvvəllərində Naxçıvan təbiətinin bu gün yalnız elə həmin lövhələrdə yaşayan “bədii salnamə”sini yaratmağa nail olmuşdur. Belə ki, bu gün həmin yerlər qalsa da, görünüşləri ya çox fərqlidir və yaxud ümumiyyətlə onlar mövcud deyillər. Eyni sözləri onun çəkdiyi portretlər haqqında da demək olar. Belə ki, onlarda təsvir olunan müxtəlif yaşlı adamların çoxu konkret olmaqla, ötən əsrin əvvəllərində Naxçıvanda yaşamışlar. Bu vaxta qədər əksəriyyətinin adı naməlum qalan həmin adamların bəzilərinin real fotoşəkillərini əldə etməyimiz onların kimliyini müəyyən etməyə imkan vermişdir. Düşünürük ki, bu Bəhruz bəy Kəngərlinin yaradıcılığının hərtərəli öyrənilməsi yönündə çox önəmli addımdır. Rəssamın onu əhatə edən əşyalara bədii
68 S n t dünyası münasibətini özündə əks etdirən natürmortları da özünəməxsusluğu ilə seçilir. Onu başqalarından fərqləndirən bədii xüsusiyyət bir qayda olaraq bu natürmortların təkəşyalı olmalarıdır. Bəhruz bəyin yuxarıda adları çəkilən janrların hər birinin təşəkkülündə özünəməxsus yeri olmuşdur. Kitabı vərəqlədikcə siz onların təsvirini görəcək, daşıdığı bədii-estetik məziyyətlərlə tanış olacaqsınız. Elə isə gəlin çoxəsrlik Azərbaycan təsviri sənət tarixini yaratdıqları ilə zənginləşdirən, vətənpərvərliyi ilə onun XX əsr mənzərəsinə özünəməxsus ab-hava, məna-məzmunu tutumu gətirən yaş etibarilə gənc, əsərlərinin mahiyyətinə görə çox müdrik görünən rəssamımızın yaradıcılıq yoluna nəzər salaq, ərsəyə gətirdiyi çoxsaylı rəngkarlıq və qraika nümunələrini dəyərləndirməyə çalışaq... Xan sarayı. XVIII əsr. 69
S n
t dünyası B əhruz bəy Kəngərli ona ayrıl- mış çox qısa zaman kəsiyində müxtəlif mövzularda və janr- larda yüzlərlə boyakarlıq və qraika əsərləri yaratmışdır. Muzeylərdə indi fəxrlə tamaşa edə bildiyimiz bu əsərlərin bir qismi onun ailə üzvləri və Bəhruzsevərlər tərəindən qorunub saxlanılsa da, digər böyük bir hissəsi isə hələ də tapılıb ortaya çıxa- rılmamışdır. Kitabın hazırlığı dövründə keçmiş SSRİ məkanında onun əsərləri- nin ola biləcəyi ünvanlara müraciət et- sək də, arzuladığımız nəticəni əldə edə bilmədik. Buna baxmayaraq onun şəxsi kolleksiyalarda qorunan və elmə məlum olmayan bir-neçə əsərini üzə çıxara bil- dik. İndiki halda deyə bilərik ki, Bəh- ruz bəy Kəngərlinin bədii irsinin böyük bir hissəsi – 80 ədəd sulu boya, 37 ədəd yağlı boya, 7 ədəd kömür, 1 ədəd tuş, 5 ədəd ka ran daş, l ədəd qa rışıq texni- ka ilə işlənmiş əsərləri və 2 ədəd albomu, ü m u m i l i k d ə 450 əsəri Bakı şəhə- rindəki Azər baycan Milli İn cə sənət Mu- zeyində sax lanılır. Burada saxla- nılan
albomlardan biri müxtəlif tiplərə həsr olunmuşdur. 51 sə hifədən ibarət olan albomda rəssamın 1911-1913-cü illərdə, yəni, tələbəlik döv- ründə akvarel, karandaş, kömür və tuşla çəkdiyi müxtəlif janrlara aid 336 rəsm əsəri toplanmışdır. Bu əsərlərin çoxu eskiz və etüdlərdən ibarətdir. Onların arasında naturaçıların və tələbə yoldaşlarının müxtəlif pozalarda çəkilmiş şəkilləri üstünlük təşkil edir. Odur ki, albomun “Azərbaycan tipləri” adlandırılması da suallar doğurur. Bu yerdə deyək ki, rəssamın muzeyə alınmış bir çox əsərlərinin adlarında indi də qeyri- müəyyənlik mövcuddur və qənaətimizcə, onlarla bağlı çoxsaylı məlumatların əldə olunmasının qarşılığında, bu adlara yenidən baxılmasına ehtiyac duyulur. Həcm baxımından kiçik olan ikinci albom isə “Naxçıvan yadigarı” adlanır ki, bu albomda da sulu boya ilə işlənmiş 19 əsər var. Bu əsərlərin çoxu Naxçıvanın tarixi- memarlıq abidələri olan “Atabəy məqbərəsi”, “İmamzadə”, “Atababa günbəzi”, “Köhnə qala”, “Nuhun qəbri”, “Şəhər məscidi”, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi. Rəssamın “Azərbaycan tipləri” albomu. 1911-1913. R¬ssam �n b¬dii irsi haqq�nda Yüklə 37,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|