BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları / BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
Xəzərdə ildə 4 min sentnerdən çox
dəniz sıfı ovlanırdı. Dənizdə neft-
çıxarmanın inkişafı və geniş miqyasda
seysmik kəşfiyyat işlərinin aparılması
nəticəsində dəniz sıfının ehtiyatı
kəskin şəkildə azalmış, Xəzərin şərq
və qərb sahillərində çox az təsadüf
edilən balığa çevrilmişdir. Odur ki,
dəniz sıfı hazırda Azərbaycanın
«Qırmızı kitabına» daxil edilmişdir.
Hazırda dəniz sıfının süni sürətdə
çoxaldılması üzrə işlər görülür.
28.6 to 40 cm at a weight of 435 to
1,200 g.
In the past (the 1960s), annual sea
sander catches in the Caspian could be
as high as four thousand centners.
However, due to busy offshore oil
production activities and seismic
shooting with explosives, in sander
habitats in most cases, its reserves have
dwindled significantly. Attempts are
being made to artificially breed the
species that has been entered in the
Red Book of Azerbaijan.
Xanı balığı - Piver perch
Perea fluviatilis
Xanı balığı Xəzərə tökülən çay
ların aşağı hissələrində və az miq
darda çayların dənizə qarışan his
səsində yayılmışdır. Azərbaycanda
Kürətrafı göllərdə, Dəvəçi limanında,
bəzən dənizin Samurdan başlanmış
Bakıya qədər olan sahil zonasında
təsadüf olunur.
Xanı balığı uzun məsafəyə miqra
siya etmir. Ona həm axarı olan və həm
də durğun su hövzələrində təsadüf
olunur. 2-3 yaşında cinsi yetişkənliyə
çatır. Suda temperatur 7-13°C olduqda
kürü tökürlər. Uzunluğu 18-32 sm olan
dişi xanı balığı orta hesabla 110 min
ədəd kürü verir.
Cinsi yetişkənliyə çatmış dişi xanı
balığının uzunluğu 12-36 sm, kütləsi
30-1050 q olur. Erkəklər nisbətən
The river perch in the Caspian basin is
associated primarily with the lower
courses of all rivers and, to a lesser
extent, their mouths. Its habitats in
Azerbaijan include lakes along the
Kura River, the Divichi inlet and,
occasionally, the littoral from the
Samur River to Baku.
This is a slow and undemanding fish
inhabiting water bodies both with and
without drainage. Maturity is reached
at the age of two to three years.
Spawning takes place at a water
temperature of 7 to 13°C. The average
fertility of 18 to 32 cm long females is
110 thousand eggs.
Adult females range from 12 to 36 cm
in size and 30 to 1,050 g in weight.
Males are somewhat shorter. The
144
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
xırda olub uzunluğu 10-30 sm, kütləsi
length of adult males varies from 10 to
22-595 q olur.
30 cm at a weight of 22 to 595 g.
Xanı balığı yırtıcı balıqdır. Kürü
dən çıxmış sürfələr 2 ay müddətində
planktonla qidalanır, sonra yırtıcı
həyat tərzi keçirməyə başlayır. Başqa
balıqların körpələri ilə qidalanır.
Xanı balığının vətəgə əhəmiyyəti
böyük deyil. Azərbaycanda Kiçik
Qızılağac körfəzində, başqa balıqlarla
birlikdə, az miqdarda ovlanır. Əsasən
həvəskar balıqçılar tərəfindən tutu
lur.
The perch is a predator. It feeds on
plankton only within the first months
after birth, then young fish form the
basis of its diet.
The species is secondary in terms of
commercial importance. It is mostly
an object of sport fishing. The perch is
marked by a high degree of plasticity.
Commercial fishing in Azerbaijan is
restricted to the Maly Kyzyl-Agach
Bay.
145
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
ANGVİLKİMİLƏR - EELS
A nguilliformes
Çay angivili - European eel
Anguilla anguilla
Çay angivili Xəzərin Azərbaycan
sahillərində ilk dəfə 1964-cü ildə
Qızılağac körfəzi və Kür çayında
təsadüf olunub.
Bu maraqlı balıq xarici görünüşcə
ilana oxşadığından dadlı olmasına
baxmayaraq yerli əhali tərəfindən
istifadə olunmur.
İlanabənzər formaya malik olan
angivil sümüklü balıqdır. Uzunluğu 3
m-ə, kütləsi 65 kq-a çatır. Qarın
This remarkable fish resembles a
snake so much that in many areas it is
not even used as food, its excellent
taste notwithstanding.
The eel is a bony fish belonging to the
order Anguilliformes. It may be as
long as 3 m and weigh as much as 65
kg. The body is snake-like, without
ventral fins but with wide and short
pectoral fins. The dorsal and anal fins
are merged and form a continuous
fringe.
üzgəcləri yoxdur, döş üzgəcləri isə
qısa və enlidir. Bel, quyruq və anal
üzgəcləri birləşərək ümumi bir
üzgəcə çevrilmişdir.
Azərbaycan ərazisində angvilki-
milərin yalnız bir növünə təsadüf
olunur.
T here is only one species in
Azerbaijan. The first ever eel was
caught in Azerbaijan in 1964. During
the 1964-85 period, 14 specimens were
caught in its territorial waters, ranging
in length from 44 to 86.5 cm and
weighing 112 to 1,360 g.
146
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F ish e s
1964-1985 -ci illər ərzində
Azərbaycanın ərazi sularında 14 ədəd
angivil ovlanmışdır. Onların uzunluğu
44-86,5 sm, kütləsi 112-1360 q
olmuşdur. Angivil olduqca maraqlı və
özünəməxsus həyat tərzinə malikdir.
Keçici balıqdır. Onu digər keçici
balıqlardan fərqləndirən cəhəti
ömrünün çox hissəsini şirin suda
keçirməsi, cinsi yetişkənliyə (5-9
yaşında) çatdıqda isə dənizə keçməsi,
sonra isə kürü tökmək üçün Atlantik
okeanına keçməsidir. Angivillər
əsasən, dibdə yaşayan orqanizmlərlə
(ilbizlər, həşarat sürfəsi və xərçəng-
gimilərlə) qidalanır. Xəzər dənizində
angivillərin qidalanması üçün əlve
rişli şəraitin olması, Xəzər dənizində
onların miqdarının çoxalmasına şərait
yaradır.
Angivillərin əti yüksək keyfiyyətli
olub, yağlılığı 28-32%-ə çatır. Su
hövzələrində yetişdirilən qiymətli
balıq növüdür.
The biology of the eel is unique. It is
also a migratory fish, albeit in the
opposite direction (catadromous). It
spends most of its life in fresh water,
but when the eel reaches maturity (at
the age of 5-9 years), it migrates into
the sea, then into the Atlantic Ocean
for spawning.
Eels feed primarily on benthic orga
nisms (mollusks, insect larvae, and
crustaceans). The favorable condi
tions for the species in the Caspian
Sea, ensuring its rapid growth at an
early age, gives every reason to believe
that we shall see a lot more eels in this
basin. The eel is a valued food fish with
a fat content of 28 to 32% in the meat.
It lends itself readily to breeding in
ponds.
İYNƏBALIĞIKİMİLƏR - SEAHORSES
Syngnathyformes
Xəzər iynəbalığı - Black-striped Pipefish
Syngnathus nigrolineatus
İynəbalıq Xəzər dənizinin hər
yerində yayılmışdır. Cənubi Xəzərdə
çayların dənizə qarışan hissəsində
yaşayır.
İynəbalıq dəniz balığıdır, lakin
şirin suda da yaşaya bilir. Uzunluğu
230 mm-dək olur, cinsi yetişkənliyə
çatmış balıqların uzunluğu 90 mm-ə
çatır. Dənizdə dəniz otu zostera
The black-striped pipefish is common
all over the Caspian Sea. In the South
Caspian, it also inhabits the lower
courses of rivers.
It is essentially a sea fish that can also
live in fresh water. Its body may be 230
mm long. Adults are more typically up
to 90 mm long. The species usually
lives in beds of eelgrass, holding the
147