BöLÜM. 1918-1939-cü illərdə beynəlxalq münasibətlər
Yüklə 2,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
АКР və kommunist yığıncaqları rəsmi olaraq qadağan edildi. Ölkədə minillik dövlətin - Üçüncü reyxin yaradılmasına başlandı. Hökumət 1933-cü il martın 24-də xalqın və dövlətin fəlakətli vəziyyətini aradan qaldırmaq haqqında qanunu parlamentdən keçirərək fövqəladə səlahiyyətlər aldı. Buna görə hökumət reyxstaq və reyxsrata aid məsələlər istisna olmaqla bütün digər sahələrdə qanunlar verə və siyasi partiyaları buraxa bilərdi. Ölkə həyatında mətbuat və nəşriyyat mühüm rol oynadığından bütün çap işinə Hitlerin özü nəzarət edirdi. Xalqın vahid milli ideya ətrafında birləşdirilməsində mətbuata böyük əhəmiyyət verilirdi. İmperiyanın quruluşu dəyişikliyə uğradı. 1933-cü ilin aprel ayında landtaqlar yerli ərazilərin hökumətlərini formalaşdınnaq səlahiyyətindən məhrum edildilər. Aprelin 7-də qəbul edilən vilayətlərin imperiya ilə qovuşması haqqında qanuna əsasən ərazi administrasiyalarının başında duran valilər (ştathaltcr) nasional- sosialistlərin nümayəndələrindən təyin olunmağa başladılar. Bir il sonra, 1934-cü il yanvarın 30-da qəbul edilən qanuna görə landtaqlar tamamilə ləğv olundu. Ştathalterlər imperiya hökumətinə tabe edildilər. Bir ay sonra reyxsrat da fəaliyyətini dayandırdı. 1933- cü il mayın 2-də həmkarlar ittifaqları qadağan olundu. Bütün fəhlələr başlıca məqsədi əməyin mənafeyini qorumaq olan Vahid alman əmək cəbhəsinə daxil edildilər. Əsas hüquqlar və mətbuat azadlığı demək olar ki, ləğv edildi. Arzu olunmayan şəxslər təqiblərə məruz qaldılar. 1933- cü il iyunun 23-də Almaniya Sosial-Demokrat Partiyası qadağan edildi. Əmlakı müsadirə olundu. Digər partiyalar da özlərinin fəaliyyətlərini dayandırdılar. İyulun l4-də Nasional- Sosialist Partiyasından başqa bütün partiyaların buraxılması haqqında qanun qəbul edildi. Reyxstaqın yandırılmasında təqsirli bilinən bolqar kommunisti G.Dmitrov və bir qrup kommunist üzərində 1933-cü ilin sentyabr ayında Leypsiqdə məhkəmə prosesi başlandı. Amma Dmitrov məh 89 kəmədə bəraət aldı. Minlərlə insan məhkəməsiz və istintaqsız həbs düşərgələrinə salındı. 1933-cü ilin dekabrında qəbul edilən partiya və dövlətin birliyinin təmin olunması haqqında qanuna görə yeganə qanuni partiyanın nümayəndəsi olan fürer şəxsən reyxstaqı fonnalaşdınnaq və yüksək vəzifəli şəxsləri təyin etmək səlahiyyəti aldı. Ölkədə vahid partiya prinsipi tətbiq olundu. Bundan sonra Hitler Nasional- Sosialist Partiyası daxilində müxalifəti sıradan çıxarmaq işinə girişdi. Partiya daxilindəki bolşevik təmayüllü sol qanada Qreqor və Otto Ştrasscr qardaşları başçılıq edirdilər. Sol qanad nasional- sosializm ideyalarını məhz fəhlələr arasında yaymağa üstünlük verirdi. Onlarda antisemitizm güclü deyildi. Ştrasser qardaşları Hitlcrin xarici siyasətinin əleyhinə çıxırdılar. 30-cu illərin ortalarınadək Qreqor Ştrasser artıq partiyada ikinci şəxs idi. Onun 1930- cu ildə yaratdığı İnqilabi nasional-sosialistlərin mübariz həmrəyliyi təşkilatı bir il sonra milli-bolşevik istiqamətli Qara cəbhə adlandırıldı. Təşkilat cəmiyyətin həyatında ciddi rol oynaya bilməsə də hakimiyyətə gəldikdən sonra Hitler artıq onun hərəkətlərinə dözmədi. 1934-cü il iyunun 30-da “uzun bıçaqlar ge- cəsi”ndə bu sol axının liderləri öldürüldü. Hücum dəstələrinin komandiri E.Rem də qətlə yetirildi. SA daxilindəki narazı qrup ləğv edildi. Onun tərkibindən təxminən 200 min adam qovuldu. Ölkədə nadir totalitar idarə üsulunun yaradılmasına başlanıldı. Hökumət iqtisadi sahədə bir sıra tədbirləri həyata keçirdi. 1933-cü il fevralın 20-də Hitlerin iri sənayeçilərlə görüşündə ölkənin qarşısında duran ən vacib iqtisadi problemlər geniş müzakirə edildi. Əmək naziri F.Zelde təsərrüfat sisteminin təbəqələşmə əsasında yenidən qurulmasını təklif etdi. 1933-cü il iyulun 15-də İqtisadiyyat Nazirliyi nəzdində yaradılan Ali Təsərrüfat Şurasının tərkibinə Krupp, Simens, Flik və b. inhisarçılar daxil oldular. Ölkə 18 təsərrüfat dairəsinə bölündü. Dövlət inhisarçılığı inkişaf etdirildi. Xüsusi Təsərrüfat Məhkəməsi yaradıldı. Fürerçilik təsərrüfat həyatına da tətbiq edildi. Əvvəllər mövcud olan istehsalat şuraları 90 ləğv olundu. 1934-cü il yanvarın 30-da verilmiş milli əmək haqqında qanuna əsasən müəssisənin sahibi özü onun füreri idi. Təsərrüfat fəaliyyəti üçün şəxsən fürer qarşısında məsuliyyət daşıyırdı. Müəssisələrdə əmək münasibətlərini tənzimləyən nizamnamə hazırlandı. 1933- eü ilin sentyabr ayında irsi həyətlər haqqında qanun qəbul edildi. Bu qanuna görə Almaniyanın bütün kənd əhalisi iki də- rəeəyə bölünürdü: kəndlilər və təsərrüfat sahibləri. Hər bir vətəndaş 7,5 hektardan 125 hektaradək torpaq ala bilərdi. Minimum həemdə torpağı olan kəndlinin sahəsi borea görə bölünə və satıla bilməzdi. Torpaq böyük oğula keçirdi. Ölkədə ari mənşəli torpaq sahibləri təbəqəsi - bauerlər yaradıldı. Bauerlər ölkədə beeərilən bütün torpaqların 40%-nə nəzarət edirdi. Kəndlilər Üçüneü reyxin irqi saflıq və müdafiə dayağı hesab olunurdu. Bu isə yerlərdə nasional-sosialistlərin mövqelərini daha da möhkəmləndirirdi. 1938-ei ildə irsi həyətlərin sayı artaraq 685 minə çatdı. Kənd təsərrüfatı məhsullarının sərbəst satışı ləğv edildi. Məhsullar müəyyən olunmuş qiymətlərlə dövlət alqı-satqı məntəqələrinə verilirdi. Ölkədə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artımına şərait yaratmaq məqsədi ilə xariedən gətirilən belə mallar üzərinə yüksək gömrük rüsumu qoyulmuşdu. 1934- eü il fevralın 27-də qəbul edilən alman iqtisadiyyatının üzvi qurulması haqqında qanuna əsasən Sənaye təsərrüfatı təşkilatı və İmperiya ərzaq idarəsi yaradıldı. Sənaye təsərrüfatı təşkilatı yeddi təsərrüfat qrupuna bölündü: sənaye, nəqliyyat, enerji, tiearət, sənətkarlıq, bank və sığorta işi. Buna uyğun olaraq kiçik sahələr yaradıldı. Ölkədə güelü təmərküzləşmə başladı. İqtisadi sahədə həyata keçirilən tədbirlərə Gerinq rəhbərlik edirdi. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə tabe olan İmperiya ərzaq idarəsi nisbətən müstəqil qurum idi. Silah istehsalının genişləndirilməsi, yeni iş yerlərinin açılması hesabına işsizlik azaldı. Dünya iqtisadi böhranının zəifləməsi də Almaniya iqtisadiyyatının inkişafına kömək etdi. 91 Yüklə 2,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|