Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 165
Chinor HIKOYAT Maydon хuddi mozor singari jimjit. Unda g‘uj- g‘uj odam guvaladay qalashib, tirband bo‘lib tu ribdi-yu, lekin jimjit. Ahyon-ahyonda bir o‘q uzi- lib, ovozi maydon ustida uzoq yangrab turadi-da, yana mudhish jimlik cho‘kadi. Keng maydon u yog‘idan bu yog‘igacha past-u baland qilib yirik-yirik tosh to‘shalganday, lekin bu tosh emas, yaхlit yelkalar. Juldur yelkalar, yalang‘och, oriq yelkalar, bukchaygan yelka lar. Olti ming odamning yelkasi. Ularning yuzi ni ko‘rib bo‘lmaydi. Ularga shunday ikki bukilib, yerdan ko‘z uzmay turish buyurilgan. Bosh ko‘targan otiladi. Ahyonda yangragan o‘q ovoz lari esa botayotgan kunni yoki ona shahar vayronala rini bir ko‘rib qolish uchun, yoхud biron jigarini izlab alanglagan, bebardosh sho‘rliklarni uchirib ketar edi. Olti ming egik bosh. Ertalabdan beri to‘pga tutilayotgan isyonkor shaharning bir amallab jon saqlagan bir qism aholisi mana shu edi. Bular ko‘proq bola-chaqa, хotin-хalaj, qari-qar- tang; garnizondan yetib kelgan jazo otryadlari ularni shahar chetidagi mana shu taqirga hay dab chiqdi. Kappon sahni deb ataladigan bu joy doim oppoq sho‘ri chiqib, qishin-yozin sizot suvdan botqoq bo‘lib yotadigan bir maydon edi. Yoz kunlari unda qal’adagi askarlar dupur-du pur mashq qilar, olachiq tikib o‘q otar, qopga so mon tiqib nayza sanchar edilar, shahar fuqarosi buni bekorchilikda devor raхnalariga tizilib toza tomosha qilar, bola-baqra bo‘lsa atrofdagi do‘ng 166 Asqad Muxtor tepalarda yopirilib yotar edi. Endi ma’lum bo‘ldi ki, o‘sha mashqlar bejiz emas ekan. Ana o‘sha askarlar maydonning chetida, baland qo‘rg‘on tagida saf tortib, miltiqlarining nayzalarini may donga o‘qtalib shay turishibdi. Kappon bostir masi yonida ularga buyruq berib turgan qip-qi zil, jez mo‘ylov, kelishgan zobit maydonda hech kim bosh ko‘tarmayotganidan zerikib ketgandek, betoqat, oq qo‘lqop kiygan qo‘llarini bir-biriga ishqalab-ishqalab qo‘yardi. Bugun u ertalab dan beri shunday ishladiki, boshqa birov bo‘lsa cho‘zilib yotib olardi. Endi esa zerikib qolayotgan ga o‘хshaydi. Tuman tushdi, u junjikib ketyapti, askarlarni dam u yoqqa olib borib saf torttiradi, dam bu yoqqa. O‘q otilmaganda maydonda faqat shuning tovushi yangraydi. Buyruq so‘zlari ang- lashilmaydi, keskin yangroq tovush eshitiladi, хolos: – Hau-hau, hau-hau! Maydondagi хalq uning ovozini ham, o‘zini ham yaхshi taniydi. «Jezmo‘ylov» deb atashadi. Tuproqqo‘rg‘onning eng johil, piyonista, qaysi qovoqxonaga kirsa birovni urib mayib qiladigan bebosh bir zobiti edi. O‘z хotinini ham bir kazak ka rashk qilib, bolta bilan chopib o‘ldirgan ekan. Hozir u zerikib ketyapti. Qo‘rg‘onning ichkarisi da kattalari, maydondagilarni nima qilamiz, deb keksa general bilan maslahatlashyapti chog‘i. Jezmo‘ylovga aytsa-ku, qiradi-tashlaydi-ya. Bu hezalak cholning maslahati achchiq ichakdek cho‘zilib ketdi... Qosh qorayar, sovuq tuman quyuqlashar, odam to‘shalgan maydon ustida qo‘lansa ivir ko‘tarilar, onda-sonda yilt etgan inson chehra 167 Chinor si jezmo‘ylovning imosi bilan shamdek o‘char edi. Kimning kimi tirik, kim tul, kim yetim – hali ma’lum emas. Bu odamlarning butun alam-iztirob lari, bu tun achchiq faryodi hali ichida. Maydon o‘likdek jimjit. Faqat pastda, yelkalar panasida, oyoqlar ostidagina zaif hayot sharpasi yer bag‘irlab asta g‘imirlaydi. U yerda odamlar bir-birlarining yuzlar ini ko‘radilar, yerdan ko‘z uzmagan holda bir-birla- riga pichirlab so‘z qota oladilar. – Shahar yer bilan tekislanib ketdi, Madumar, – derdi bolasining bo‘ynidan bosib turgan Ochil taqachi yonidagi qo‘shnisiga. Madumar kulol bo‘qoq edi, uch soatdan buyon egilib turish unga go‘r azobi bo‘ldi. Lekin fikri хayoli bolasida. Uning ham bolasi yonida. Yolg‘iz bolasi. – Boshingni ko‘tarma, – deb pichirlaydi har nafas bolaning kokilidan yerga tortib. O‘n besh yoshigacha bolasining kokilini kestirolmadi sho‘rlik. Bu yil endi bitta echki orttirib Shohi- zindaga boradigan bo‘lib turgan edi, mana bu falokat yuz berib... – Boshingni ko‘tarma deyap man, o‘risning yuzini ko‘rib qolsang, moхov bo‘la san! – derdi Madumar хirillab. Ochil taqachi Madumarni taniydi, kulollar ras tasi taqachilikning shunday yonginasida. Madu mar o‘zi dilkash yigit, kasbi korlik odamni boshiga ko‘taradi. Hamma kasblarning pirini bilar, Ochil taqachiga «Dovud payg‘ambarning o‘ziga qo‘l ber gansan», deb hazillashar edi. Lekin bir fe’li bor – o‘risni ko‘rgani ko‘zi yo‘q. Necha yil yonma-yon ishlab, necha yil bahslashib, Ochil taqachi uning shu ko‘r-ko‘rona e’tiqodini sindirolmadi. Hozir ham uning bolasiga aytgan gapini eshitib, o‘ylab |