Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 168
Asqad Muxtor turdi-yu, bu safar bir nima deyolmadi. Nima ham desin Madumar bechora? «Boshingni ko‘tarma, o‘q yeysan!» desinmi? Bolaga-ya?.. Pastda hayot oyoqlar oralab hamon o‘rmalardi. Dam ilondek vishillab xunuk mish-mish taralar, dam taqdirga tan bergan birontasi Azroil haqida achchiq hazil tarqatar, kimdir noumid shayton, degandek bilar-bilmas bashorat qilar edi. – Eshitdingmi, yarim kechaga oborib hammani bitta-bitta otib tashlarmish... Bo‘g‘iq faryod, yig‘i yer bag‘irlab bir-biriga ulanib ketadi. – Shuncha odamni otolmaydi, shahar ko‘cha larida yotgan o‘liklarning hisobiga yetsin avval... – Qo‘zg‘olonning boshliqlarini terib olarmish... Kimdir хotinchalish хunuk tovush bilan yig‘lab, burnini artardi: – Men qo‘zg‘olonini bilmayman, mardikorga olib ketgan ko‘chaga ham chiqqanim yo‘q, ayting lar, jon qo‘shnilar, qozoq o‘risga aytinglar, nachalik ka aytinglar... – Nafasingni o‘chir, ko‘sa! – dedi unga kimdir. – Bitta senmiding! Son ming odam bosh egib tu ribdi bu yerda! – Voydod, birodarlar, o‘lib ketaveramizmi, gu- no himiz nima! O‘q yangradi. Yana kimdir ketdi. Ochil taqa chi past-u baland gaplarga quloq solar, o‘zidek chi dam bilan ikki bukilib turgan to‘qqiz yashar bolasining belini silar, o‘ylar edi. O‘limni emas, bo‘lib o‘tgan voqeani o‘ylardi. Nahotki shu bilan tamom bo‘lsa? Yo‘q, shuncha qon, shuncha qur bon bekor ketishi mumkin emas. O‘zbek yerlarida hali bunaqasi bo‘lmagan. O‘t tushdi, o‘t ketdi... 169 Chinor Madumar kulol hadeb tipirchilagan bolasining kokilidan yerga tortardi. Tun ayoz, oydin. Chor atrofda askarlar gulхan yoqib isinishar, qo‘rg‘on tagidagilar hamon saf tortib, maydonga miltiq o‘qtalgancha turishar, Jezmo‘ylov bo‘lsa yonida qilichini salanglatgancha saf bo‘ylab do‘q-do‘q yu rar edi. Odamlar bir-birlarini suyab, diydirashar, loyga yiqilib qolgan paranjili kampir ustida kimdir bukilgancha yosin o‘qir edi. Yarim tundan o‘tgan da Madumarning bolasini axiyri o‘q uchirib ket di. Otasining shuncha xavotiri bejiz emas ekan, qaysarlik bilan bosh ko‘tarib, askarlarga qarab di bola boyaqish. Ochil taqachi iztirobda qaddini rostlab, nimanidir jon-jahdi bilan baqirmoqchi bo‘lgan Madumarni yelkasidan zo‘rg‘a bosib qol di. Shundan keyin Madumar bolasining o‘ligi us tida egilgancha azongacha g‘iq etmadi. Azonda ichkaridan o‘ntacha zar pogonli zobit chiqib, o‘ntasi barobar osmonga o‘q uzib, nog‘ora chalgandan keyin, bitta ko‘zoynakli tepalikka chiqib farmon o‘qidi. General janoblari oq pod sho hazrati oliylari nomidan marhamat ko‘rsa tib, fitnachi shahar aholisining og‘ir jinoyatiga qara masdan, fuqaroning hayotini saqlab qolishga qa ror qildi. Oq podsho hazrati oliylarining irodasiga qarshi bunday fitnalarning oldini olish maqsa didaga bu shaharning aholisi shu soatdan bosh lab Mirzoning cho‘liga badarg‘a qilinadi hamda ulardan birontasiga bironta shahar yo qishloqda panoh berganlar oliy jazoga tortiladi. Maydon birdan qo‘zg‘aldi. Boshiga qon quyil gan, ko‘zlari qip-qizil odamlarning qad ko‘tarol ganlari gandiraklab ketdi, belini yozolmaganlari 170 Asqad Muxtor qichqirib yubordi: Biri og‘riqdan, biri o‘limdan qol ganiga, biri «badarg‘a» degan so‘zning dahshatidan, biri хudo ni tilga olib; biri jigarining murdasini o‘z qo‘li bilan yerlolmay tashlab ketayotganiga... O‘liklarni oldirmadilar. Madumar ko‘zida yoshi qurigan, qo‘llari qaltiragan holda, bolasining kokilini kesib, qo‘yniga soldi-da, askarlar oyog‘i ostida qolgan murdadan zo‘rg‘a ko‘z uzib, olo mon ichida kimlargadir suyanib, odimlab ketdi. Atrofida otliq askarlar podachilardek hay-haylab baqirishib, qamchilab olomonni avval bir joyga g‘uj qilishdi, keyin tong otmasdan cho‘lga qarab haydab ketishdi. Tong otganda Ochil taqachi atrofida hech kim ni tanimadi. Olomon to‘zon buluti ichida asta sudralib hamon yurib borar, orqadan baqirib- cha qirgan otliq kazaklarning so‘kinishlari eshiti- lar edi. Ochil taqachi o‘g‘lining qo‘lidan mahkam ushlagancha alanglab odimlar, «Madumar ama- king qani? Ko‘rmadingmi?» deb so‘rar edi. Bola eshitmadi. Uning quloq-burniga tuproq to‘lib, bitib ketgan edi. Tong qorong‘isida bo‘lib o‘tgan to‘polonda kim- lardir qochib ulgurdi, kimlardir otilib ketdi, cho‘l- da olomonni ikkiga bo‘lib ham yuborishdi she- killi, хullas, hozir, odam kecha kechqurungidan ko‘ra ancha kam edi. Kun chiqib, yo‘lsiz, kimsa siz cho‘lning keng ufqi ko‘ringandan keyin, quv- g‘indilarning yelkalariga oftob tegib, olomonga sal jon kirdi. Nima bo‘lsa ham oyoq ostida yer, tepada osmon, tirik qolishdi, biron joyda rizqlari sochilib yotgandir aхir, terib yeyishar, bundan yo mon kun lar ham o‘tganki, bosh omon bo‘lsin ish |